دیداری جنجالی با توافقی مبهم

نبی شریفی/ دونالد ترامپ را پیش از این با «ریچارد نیکسون» سی ‌وهفتمین رئیس جمهور آمریکا مقایسه کرده بودند. نقطه مشترک آن ها رسوایی انتخاباتی شان بود. اکنون این دو رئیس جمهور آمریکا دوباره در مقام مقایسه قرار گرفته اند؛ این بار بر سر تنش زدایی آمریکا با کشوری کمونیست در شرق آسیا. نیکسون فردی بود که پس از بازدید از جمهوری خلق چین درسال ۱۹۷۳ روابط دیپلماتیک بین دو کشور را گشود. حالا دیدار رئیس جمهور آمریکا با رهبر کره شمالی در سنگاپور نگاه تحلیل گران و سیاستمداران را به خود جلب کرده است. دیروز، بیانیه مشترک آمریکا و کره شمالی در حالی توسط دونالد ترامپ و کیم جونگ اون زیر نور فلاش های مکرر عکاسان امضا شد که تحلیل گران پرسش های بی پاسخ بسیاری درباره  بند های توافق شده این بیانیه دارند. «بیانیه نشست سنگاپور آرمان گرایانه است؛ در آن، نه مفهوم خلع سلاح اتمی تعریف شده، نه جدول زمانی مشخص شده، نه جزئیات راستی آزمایی مشخص است. آزاردهنده ترین مسئله این است که آمریکا در ازای این بیانیه، موضوعی ملموس، یعنی رزمایش های نظامی با کره جنوبی را واگذار کرده است.» این توییتی بود که «ریچارد هاس» رئیس شورای روابط خارجی آمریکا پس از انتشار بیانیه منتشر کرد.حالا کمی به قبل بازگردیم. ترامپ پیش از سفر به سنگاپور گفته بود که نمی خواهد وقت خود و رهبر کره شمالی را تلف کند و همان دقایق اول متوجه می‌شود که دیدار با «اون» بی‌نتیجه است یا خیر.  دیروز، هنگامی که آن دو در هتل کاپلا یکدیگر را ملاقات کردند، هر کدام سعی داشتند حسی از تحکم را بروز بدهند، اما نتوانستند اضطراب خود را پنهان کنند. متخصصان زبان بدن می‌گویند در ۱۳ ثانیه نخست ملاقات رو در رو، دونالد ترامپ تحکم خود را با دراز کردن دست به سوی کیم جونگ اون نشان داد. اما کیم هم که نمی‌خواست کم بیاورد دست ترامپ را محکم گرفت و پیش از آن که به سوی دوربین‌ها برگردد زمانی را مستقیم به چشمان او خیره شد. حاصل این دیدار، توافق بر سر ایجاد صلح پایدار و فراگیر در شبه‌جزیره کره، حرکت برای خلع کامل تسلیحات هسته‌ای در شبه‌جزیره کره و شناسایی و استرداد پیکرهای کشته‌شدگان در جنگ کره بود. پس از این دیدار بود که ترامپ «اون» را «بسیار زیرک و یک مذاکره‌کننده بسیار سخت» نامید. در این میان، در حالی که بسیاری از منتقدان ترامپ در آمریکا  معتقدند وی با این دیدار به رهبر کره مشروعیتی بخشید که 11 رئیس جمهور پیشین آمریکا از آن پرهیز می کردند ،  بسیاری از طرفداران وی و حتی برخی منتقدانش از این دیدار و ابتکار عمل وی ابراز خرسندی کرده اند.
امکان پشیمانی ترامپ وجود دارد
رئیس جمهور آمریکا پس از پایان دیدار با کیم جونگ اون، در حالی که رهبر کره شمالی ترجیح داد رهسپار کشورش شود،  به تنهایی در یک نشست خبری شرکت کرد. ترامپ در این نشست اعلام کرد تا وقتی که مذاکرات خلع سلاح هسته‌‌ای کره شمالی ادامه دارد، رزمایش‌های نظامی مشترک آمریکا و کره جنوبی که به گفته او هزینه زیادی هم به دو کشور تحمیل کرده، «متوقف» خواهد شد. تصمیمی که منتقدان ترامپ از آن به عنوان پیروزی کره شمالی یاد می کنند. رئیس جمهور آمریکا در عین حال  گفته است که «ما تحریم‌ها را متوقف نمی‌کنیم. خلع سلاح هسته‌ای زمان بر است (15 سال) اما ما خیلی زود و در آینده بسیار نزدیک این روند را زیرنظر ناظران بین‌المللی شروع می‌کنیم و پس از خلع کامل سلاح هسته‌ای در شبه جزیره کره، تحریم‌ها لغو می‌شود.» او گفته که فکر می کند کیم جونگ اون به تعهداتش عمل می کند. اما «احتمال دارد درباره این نشست اشتباه کرده باشد و شش ماه دیگر آن را قبول نداشته باشد، آن گاه بهانه‌ای ‌‌[برای برهم‌زدن توافق] پیدا خواهد کرد!» ترامپ باکی از توضیح دادن درباره این کارش ندارد. او پیش از این از توافق آب و هوایی پاریس خارج شده، توافق هسته ای ایران را لغو کرده و امضایش در بیانیه پایانی جی 7 در کانادا را پس گرفته است.
توافق سنگاپور نمادین است


«آنتونیو روجیرو»، تحلیل گر  اندیشکده آمریکایی «بنیاد دفاع از دموکراسی» به خبرگزاری رویترز گفته است: معلوم نیست مذاکراتِ بیشتر به هدف نهایی در خلع سلاح هسته ای دست یابد. به نظر می رسد این نشست از سرگیری مذاکرات از نقطه پایان آن در 10 سال گذشته بود و گام مهمی به جلو قلمداد نمی شود. «لی نان» محقق ارشد موسسه سیاست عمومی Pangoal مستقر در پکن نیز، با تایید این نظر گفت: این نشست فقط اهمیت «نمادین» داشته است. جزئیاتی درباره خلع سلاح شبه جزیره کره و ضمانت های امنیتی آمریکا ارائه نشده است. خیلی زود است که این نشست را نقطه عطفی در روابط کره شمالی و آمریکا توصیف کنیم. در همین حال، «جیمز هرشبرگ» استاد روابط بین الملل در یادداشتی برای پولیتیکو با عنوان «حفره ای در دل نشست کره شمالی» نوشت: کیم جونگ اون برای غیر هسته ای شدن، به دنبال خلع سلاح تمامی شبه جزیره کره است، یعنی خلع سلاح و بازرسی های سرزده باید از تاسیسات هر دو کره و پایگاه های نظامی آمریکایی مستقر در منطقه نیز صورت گیرد. اما همان طور که بسیاری از کارشناسان نیز خاطرنشان می کنند، به رغم وجود انگیزه های اقتصادی (که از آن به رشوه یاد شده)، بسیار غیر ممکن است رژیم کره شمالی که برای سالیان متمادی منزوی بوده است، به یک سیستم بازرسی فراگیر و دایمی تن بدهد.
کره هم مانند آمریکا غیر قابل پیش بینی است
از سوی دیگر سابقه کره شمالی در بر هم زدن توافق های این چنینی نیز  بدگمانی به پایداری  این توافق رادوچندان می کند . حالا باید از خود پرسید: آیا اتفاق جدیدی در تحولات شبه جزیره کره رخ داده است و  این اولین بار است که کره شمالی به خلع سلاح اتمی متعهد می شود؟خیر، در اکتبر 1994، توافق موسوم به «چارچوب توافق شده» میان دو کشور صورت گرفت که کره شمالی طی آن متعهد شد زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) فعالیت های هسته ای خود را متوقف کند و در عوض خدمات فنیِ ساخت دو راکتور هسته ای صلح آمیز و سوخت سنگین و کمک غذایی از آمریکا تحویل بگیرد. آمریکا و کره شمالی متقابلا به تعهدات خود عمل نکردند و توافق ملغی شد. در 29 فوریه 2012  نیز دو کشور توافق موسوم به «توافق جهش» را امضا کردند. کره شمالی متعهد شد غنی سازی و آزمایش موشکی خود را تعلیق کند و آمریکا وعده کمک غذایی داد. ارسال ماهواره کره شمالی نوعی انجام آزمایش موشکی تلقی شد و  آمریکا کمک غذایی را متوقف کرد در نتیجه توافق ملغی شد. «نیکلاس کریستوف» در گزارشی برای نیویورک تایمز می نویسد: واقعیت این است که کره شمالی از دهه ۵۰ میلادی به دنبال سلاح هسته‌ای بوده است و فکر نمی‌کنم هیچ کارشناسی باور کند که کره شمالی از این برنامه بلندمدت دست بکشد. در آخرین دیدار من از کره شمالی در سپتامبر گذشته یکی از مقامات وزارت خارجه به من گفت که لیبی برنامه هسته‌ای خود را کنار گذاشت و همه عاقبت آن را دیدند. او خاطرنشان کرد که عراقِ صدام هم مثل لیبی سلاح هسته‌ای نداشت، اما  آمریکا صدام را هم سرنگون کرد. کره شمالی نمی‌خواهد همین اشتباه را مرتکب شود. پس سرنوشت این دیدار ها چه خواهد شد؟ در واقع، این چارچوب تازه نوعی جاده خاکی به راه‌حلی است که قبلاً نیز کره شمالی و چین پیشنهاد کرده بودند و ترامپ آن را نپذیرفته بود، یعنی راه حل «توقف در برابر توقف» (freeze for a freeze). با این حال ،همه این ها ممکن است به نتیجه نرسد. ولی دست‌کم اکنون می‌توان راهی را برای گریز از جنگ تجسم کرد. جنگی که «اون» زمستان گذشته آن را به اوج خود رساند و از قابلیت رسیدن موشک های بالستیک اش به شرق آمریکا خبر داد.