ابهام در سیاست ایران‌

محمد هدایتی- رییس سازمان انرژی اتمی در راهپیمایی روز قدس مورد هجمه افراطیونی قرار گرفت که وی را جزو سازشکاران با آمریکا می‌خواندند. این داستانی تکراری در سپهر سیاسی ایران است؛ اتهام و توهین. حتی کسی مثل علی لاریجانی که از اول جز معتمدین حاکمیت و جناح محافظه‌کار بوده از گزند این افراد در امان نبوده است. فراموش نکرده‌ایم که چندسال پیش در قم به او حمله کردند و مجلس سخنرانی‌اش را بر هم زدند. قصه اصلاح‌طلبان و اصطلاحا معتدلین هم که روشن است، آنها همواره مورد هجمه قرار می‌گیرند. چرا چنین است؟ چرا این افراطیون به راحتی و در دوره‌های مختلف می‌توانند به این و آن انگ بزنند و اعتبارشان را زیر سوال ببرند. به نظر می‌رسد بخشی از این داستان از ابهامی ناشی می‌شود که در ساخت سیاسی ایران درونی شده است؛ ابهامی که تا حدی پنهان‌کننده مواضع اصلی گروه‌ها و حاکمیت است بنابراین بسیار مستعد تفسیر و سوءتفسیر می‌شود. داستان هسته‌ای خود آشکارترین نشانه این ابهام است. ایران بر اثر فشار تحریم‌ها و کاسته شدن از درآمدهای نفتی وارد مذاکرات هسته‌ای شد. از همان روزها بحث‌های دامنه‌دار و طاقت‌فرسایی درباره مذاکرات و برجام در‌گرفت. مواضع حاکمیت و گروه‌های مختلف سیاسی چندان روشن نبود‌ که آیا واقعا پشتیبان مذاکرات هستند و در جریان جزییات قرار دارند یا نه. غالبا در ضرورت مذاکرات تردید نداشتند اما هریک چشم‌انداز آتی را به گونه‌ای متفاوت تفسیر می‌کردند. برجام ابتدا با استقبال گروه‌های سیاسی مواجه شد، تا حدی که بسیاری از سران محافظه‌کار تلاش کردند حتی نقش خود را در برجام برجسته کنند و مانع از مصادره آن توسط تیم مذاکره‌کننده و دولت روحانی شوند. بخشی از گفته‌های محافظه‌کاران را مرور کنیم: مصباحی‌مقدم سخنگوی جامعه روحانیت مبارز اعلام کرد که «نتایج مذاکرات دستاورد یک جناح خاص نیست. در برخی از رسانه‌ها می‌بینیم که در‌صدد هستند این موفقیت را به نفع یک جریان بدانند در حالی که دولت هم نماینده کل ملت است و همان‌طور که رهبری فرمودند این مذاکرات از دولت قبل آغاز شده و تقاضای مذاکره از ناحیه آمریکا مطرح شد.»‌ محمدعلی موحدی‌کرمانی، دبیرکل جامعه روحانیت مبارز: «از آثار تقوا توفیقی است که در مذاکرات به دست آمد. رژیم صهیونیستی و حامیانش به ویژه عربستان سعودی از توافق حاصل شده ناراحت هستند و همین بهترین سند ارزش این توافق است.»‌ احمد توکلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام: «ما پیروز این مذاکرات بوده‌ایم. این نتیجه تلاش شبانه روزی تیم مذاکره‌کننده است. تیم مذاکره‌کننده ما پیروز است، باید استقبالی گرم از آنها شود.»‌ نقل قول‌های دیگری را هم می‌توان ذکر کرد. با این حال همواره فضایی مبهمی باقی می‌ماند که گویا این گروه‌ها و نظام در اصل مخالف برجام بوده‌اند. بنابراین در روزهایی که برجام با چالش مواجه شده است همه می‌توانند به یکباره سخنان دیروز خود را فراموش کنند و علیه آن و مذاکره‌کنندگان شورش کنند. افراطی‌ها هم با اتکا به همین ابهام و اینکه حاکمیت ناراضی بوده است و مذاکره‌کنندگان جزییات را آشکار نکرده‌اند به خود اجازه می‌دهند به این و آن حمله کنند. اگر مواضع افراد و گروه‌ها آشکار باشد، اگر بحث و گفت‌وگوی آزاد و صریحی درباره امور مختلف و نتایج احتمالی صورت ‌گیرد، احتمالا شاهد چنین هجمه‌هایی نخواهیم بود. ابهام در سیاست ما بر آشفتگی‌ها و هرج و مرج‌ها افزوده است.
hedayati.mohammad@yahoo.com