گروه راه و مسکن: گزارش‌ها و اظهار نظرهايي منتشر شده مبني بر اينکه کمپاني آمريکايي بوئينگ از محل فسخ قرارداد با ايران حدود 20 ميليارد دلار زيان خواهد کرد. اعلام چنين مبلغ بزرگي به‌عنوان زيان اين غول هواپيماسازي جهان در حالي مطرح شده که مسئولان وزارت راه و شهرسازي و برخي نمايندگان مجلس اعلام کرده‌اند که ايران مي‌خواهد با شکايت از بوئينگ اين موضوع را پيگيري کند. آنطور که از صحبت‌هاي آمده به نظر مي‌رسد قرار است تا شکايتي در محاکم بين‌المللي براي دريافت خسارت مطرح شود، با اين حال هستند برخي از کارشناسان داخلي که معتقدند که دادگاه‌هاي بين‌المللي حتي در صورت اعلام شکايت ايران، راي عليه بوئينگ صادر نخواهند کرد. به عبارت ديگر بوئينگ همانطور که اعلام کرده قرار نيست تا هواپيمايي به ايران تحويل دهد، از طرف ديگر به نظر مي‌رسد که خبري هم خسارت نباشد. در چنين شرايطي است که برخي مي‌گويند همين که ايران در زمان برقرار بودن اين قرارداد، ايران پيش‌پرداختي به غول هواپيماسازي آمريکايي نداشته موجب شده تا ضرري ايجاد نشود.

روز شنبه بود که مديرعامل شرکت هواپيماسازي بوئينگ اعلام کرد که اين شرکت از لغو قرارداد فروش هواپيما به ايران ۲۰ ميليارد دلار ضرر مي‌کند. براساس گزارش مهر، نيويورک تايمز نوشته است که موريس مولينبرگ مديرعامل شرکت هواپيماسازي بوئينگ در نشست باشگاه اقتصادي واشنگتن اعلام کرد اين شرکت به دليل لزوم تبعيت از دستور رئيس‌جمهور آمريکا براي فسخ قرارداد با ايران، ۲۰ ميليارد دلار ضرر مي‌کند. وي با اين حال تأکيد کرد: ما (بوئينگ) در هر حال از دستور دولت آمريکا تبعيت خواهيم کرد. مديرعامل بوئينگ افزود: اين شرکت به هيچ کدام از تک تک توليدات هواپيما براي ايران متعهد نيست و حتي يک فروند از هواپيماهايي که براي ايران طراحي کرده‌ايم هم به اين کشور تحويل نمي‌دهيم. نيويورک تايمز در پايان همين خبر اعلام کرده است که مقامات رسمي‌آمريکا مي‌گويند به زودي مجوز اوفک ايرباس رقيب بوئينگ نيز باطل خواهد شد. 

در همين حال رئيس کميسيون عمران مجلس تاکيد کرد که با فسخ قرارداد بوئينگ با ايران ضرري که به اين شرکت وارد مي‌شود به سختي جبران خواهد شد. به گزارش خانه ملت، محمدرضا رضايي کوچي با اشاره به اينکه مدير عامل شرکت بوئينگ از خسارت ۲۰ ميليارد دلاري به دليل فسخ قرارداد با ايران خبر داده، گفت: ايران تلاش کرد هواپيما بوئينگ را وارد کشور کند؛ اما با دستور آمريکا عملا اين شرکت هواپيمايي نمي‌تواند با ايران معاملاتي داشته باشد. رئيس کميسيون عمران مجلس تاکيد کرد: ايران بازار خوبي براي شرکت بوئينگ بود چراکه به اين شرکت ۸۰ هواپيما سفارش داده بوديم؛ اما تحت فشار سياسي بوئينگ قرارداد خود را لغو کرد در اين بين ايران به لحاظ ريالي هيچ ضرر و زياني نکرد چراکه ما پولي پرداخت نکرده بوديم.

اين نماينده مجلس بيان داشت: بوئينگ فرصت بازار ايران را از دست داده است؛ اما ما بايد به سمت نوسازي ناوگان هوايي کشور برويم و در اين مسير بايد با شرکت‌هايي که مستقل از آمريکا اقدام مي‌کنند، همکاري کنيم. وي گفت: شرکت بوئينگ و شرکت‌هاي بزرگ دنيا که از بازار ايران محروم شدند و اين اتفاق به دليل ناداني ترامپ و شيطنت عربستان رخ داده است. رئيس کميسيون عمران مجلس عنوان کرد: ايران سفارش ۱۰۰ ايرباس و ۸۰ بوئينگ را داده بود که شرکت بوئينگ به دليل مسائل سياسي ضرر زيادي کرد و بازار پرسود ايران را از دست داد. رضايي کوچي اظهار داشت: تحريم‌هاي عليه ايران تنها به ضرر ايران نيست بلکه کشورهاي ديگر بازار اقتصادي ايران را از دست مي‌دهند و در حال حاضر بوئينگ بايد ضرر وارده به دليل فسخ قرار دادش با ايران را به سختي جبران کند.

عباس آخوندي وزير راه و شهرسازي در حاشيه راهپيمايي روز قدس در واکنش به اين اظهار نظر مقامات بوئينگ اعلام کرد: وزارت راه و شهرسازي از همه ظرفيت‌هاي حقوقي و قانوني موجود در قرارداد استفاده خواهد کرد. او همچنين در يادداشتي اعلام کرده است که ايران از همه ظرفيت‌هاي حقوقي و قانوني خود در قرارداد برجام استفاده مي‌کند. اگرچه قرارداد برجام محرمانه است، اما بسياري از کارشناسان اين اظهارات وزير راه را به معناي احتمال شکايت از شرکت بوئينگ در محاکم بين‌المللي و اخذ خسارت به دليل اين اقدام شرکت هواپيماسازي بوئينگ برآورد کرده‌اند. با اين حال برخي از حقوقدانان بين الملل از اين اظهارات آخوندي برداشت ديگري کرده و معتقدند وي تلاش دارد تا با استفاده از اين نوع ادبيات، از افکار عمومي‌زمان بخرد. در همين ارتباط اصغر فخريه کاشان، مشاور وزير راه و شهرسازي در امور بين الملل و مسئول گروه خريد هواپيما از شرکت‌هاي هواپيماسازي اروپايي و آمريکايي در دوره پسابرجام که در حال حاضر در خارج از کشور به سرمي‌برد در گفتگو با مهر درباره جزئيات مندرج در قرارداد ايران اير و بوئينگ و احتمال شکايت از اين شرکت اظهار داشت: من بايد با وزير صحبت کنم تا وي اجازه بدهد که آيا امکان بيان جزئيات وجود دارد يا خير.

عليرضا منظري، معاون اسبق هوانوردي و امور بين‌الملل سازمان هواپيمايي کشوري در گفتگو با مهر درباره وجود امکان براي ادعاي خسارت از بوئينگ و شکايت ايران اير از اين شرکت آمريکايي در محاکم بين‌المللي، بيان داشت: هنوز به صورت رسمي‌اعلام نشده که آيا توافقي که ميان ايران اير و بوئينگ به امضا رسيد، يک قرارداد رسمي‌تجاري بوده يا يک تفاهم‌نامه داخلي ميان دو شرکت؛ اگر فرض بگيريم که يک قرارداد تجاري رسمي‌بوده، قاعدتا مفادي از اين قرارداد به موضوعات حقوقي و دعواهاي اينچنيني اختصاص دارد. وي ادامه داد: بند «فورس ماژور» در قراردادهاي تجاري رسمي‌بين‌المللي درج مي‌شود که البته هنوز اعلام نشده که آيا در در قرارداد هما و بوئينگ هم اين بند آمده يا نه؛ اما با فرض درج اين ماده در قرارداد مذکور، عنوان مي‌دارد که اگر اتفاقات غيرقابل پيش‌بيني اتفاق بيفتد، اين قرارداد خود به خود فسخ مي‌شود. به گفته منظري، در صورتي که ايران به محاکم بين‌المللي هم شکايت کند، اگر اين بند در قرارداد وجود داشته باشد، معمولا دادگاه فعل يا اقدام دولت(امريکا) را که اثر نامطلوب غير ارادي بر قرارداد دو شرکت دارد را به رسميت شناخته و شرکت فسخ کننده را محکوم نمي‌کند. معاون اسبق سازمان هواپيمايي کشوري درباره اظهار نظر وزير راه و شهرسازي خاطرنشان کرد: آقاي آخوندي يک مقام سياسي است و از اظهاراتش نيز برداشت سياسي مي‌شود وقتي مي‌گويد از ظرفيت‌هاي قانوني قرارداد استفاده مي‌کنيم، معلوم نيست با توجه به کلي‌گويي وي، آيا فقط قرارداد هما با بوئينگ را مد نظر دارد يا قرارداد ايرباس را هم در نظر داشته؛ اما به نظر مي‌رسد استفاده از ظرفيت‌هاي قانوني قرارداد هما با بوئينگ منتفي است.