روزنامه جهان صنعت
1397/03/21
ایران نقطه اتصال آسیا به اروپا
گروه سیاسی- در حالی هجدهمین اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری های شانگهای طی روزهای گذشته در چین برگزار شد که حضور حسن روحانی رییس‌جمهور کشورمان در این اجلاس به گمان برخی از کارشناسان احتمال عضویت ایران را در این سازمان بین‌المللی تقویت می‌کرد. بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که با خروج آمریکا از برجام و ناامیدی ایران از کشورهای اروپایی برای تقویت موضع اقتصادی خود، حالا نیاز به چرخش دوباره ایران به سمت شرق افزایش یافته و عضویت در این سازمان بیش از گذشته به امری لازم و ضروری برای کشورمان بدل شده است. ایران در کنار کشورهایی همچون مغولستان، افغانستان و بلاروس تنها نقش ناظر را در این سازمان بر عهده دارد و نمی‌تواند پا را فراتر بگذارد. مقامات ایرانی از سال 2005 به دنبال آن هستند که بتوانند عضو دائم این سازمان شوند، اما تا پیش از این وجود تحریم‌ها مانع از حضور کشورمان می‌شد چرا که براساس قوانین سازمان همکاری‌های شانگهای، کشورهایی که تحریم شده‌اند نمی‌توانند در این سازمان عضو شوند. با این حال طی دو سال گذشته که تحریم‌ها از کشورمان رخت بر بسته، اعضای این سازمان عضویت ایران را نپذیرفته‌اند. البته به جز تحریم‌ها، موانع دیگری نیز سر راه ایران وجود دارد. از سازمان همکاری‌های شانگهای به عنوان ناتوی شرقی یاد میشود که چین و روسیه را به عنوان دو عضو قدرتمند به همراه دارد؛ دو عضوی که مخالفت آنها علت اصلی عدم عضویت ایران در این سازمان است. اگرچه مقامات روسی در این باره بارها حمایت خود را از ایران اعلام کرده‌اند اما برخی از تحلیلگران روسی متضادبودن منافع چین و روسیه را با کشورهای عضو به ویژه ایران یکی از دلایل مخالفت و البته ناکارآمدی این سازمان بین‌المللی می‌دانند. با وجود تلاشهای ایران برای عضویت در این سازمان اما مسایلی همچون نفوذ ایران در منطقه به ویژه در عراق و سوریه و ایدئولوژی آمریکا‌ستیزی دلایلی محکم و متقنی است که مانع از عضویت و تاثیرگذاری ایران در این سازمان بین‌المللی میشود. با این حال حسن روحانی رییس‌جمهور کشورمان در این اجلاس حاضر شد و در میان اعضای آن سخنرانی کرد. وی با بیان اینکه هجدهمین نشست سران سازمان همکاری شانگهای زمانی برگزار شد که جامعه جهانی با چالش‌های فراوان و بی‌سابقه‌ای روبه‌رو است، بیان کرد: در سطح بین‌المللی، چالش یکجانبه‌گرایی، تروریسم، افراط‌گرایی، تقلیل نقش سازمان‌ها و معاهدات بین‌المللی، در سطح منطقه‌ای چالش دخالت‌های بازیگران فرامنطقه‌ای و تضعیف سازوکارهای تعامل و به هم پیوستگی براساس منافع مشترک و بالاخره در سطح ملی، چالش دخالت‌ها و تهدیدات داخلی که هر از گاهی زیرساخت‌های امنیتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشورها را مورد هجوم قرار می‌دهند. روحانی افزود: برای مقابله با این چالش‌ها در سطح منطقه، نیازمند همکاری‌های تنگاتنگ منطقه‌ای در زمینه‌های مختلف هستیم. باید اشتراکات فراوان و نه نقاط افتراق نژادی، دینی، فرهنگی و تاریخی میان کشورها و منافع مشترک دراز‌مدت و نه تلاش برای به دست‌آوردن منافع کوتاه‌مدت به هزینه دیگران و به ویژه همسایگان مبنای تعامل و دستور کار در سطح منطقه قرار گیرد تا منطقه‌ای امن‌تر، با‌ثبات‌تر، توسعه‌یافته‌تر و پررونق‌تر داشته باشیم. فقر و توسعه‌نیافتگی از عوامل ناآرامی، بی‌ثباتی و گسترش تروریسم و افراطی‌گرایی در منطقه است. رییس‌جمهور با تاکید بر اینکه تحریم‌های یکجانبه نه‌تنها با قوانین و مقررات بین‌المللی مغایرند بلکه در روند تجارت مشروع بین‌المللی نیز خدشه وارد می‌کنند، بیان کرد: در این زمینه امنیت انرژی و برخورد غیرسیاسی با آن از الزامات توسعه منطقه‌ای و جهانی است و ضرورت دارد جامعه بین‌الملل در برابر سوءاستفاده ابزاری از موضوع انرژی ایستادگی کند. بی‌تردید یکجانبه‌گرایی اقتصادی، سیاسی و حقوقی در مسیر تضعیف همگرایی منطقه‌ای است. در این زمینه تلاش ایالات‌متحده برای تحمیل سیاست‌های خود بر دیگران، خطری در حال گسترش است. نمونه اخیر یکجانبه‌گرایی و بی‌اعتنایی آمریکا به نظرات جامعه بین‌الملل، تصمیم آن کشور به خروج از برجام است. جمهوری اسلامی ایران تاکنون به تمامی تعهدات خود وفق برجام عمل کرده و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون ۱۱ مرتبه پایبندی کشورم به تعهدات برجامی را تایید کرده است.روحانی در ادامه گفت: تمامی طرفین برجام در قبال تعهدات رفع تحریمی پذیرفته شده در برجام مسوولیت دارند و سایر اعضای ملل متحد نیز بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و ماده ۲۵ منشور ملل متحد موظفند که به اجرای کامل برجام کمک کرده و از هر اقدامی که مانع اجرای برجام شود خودداری کنند. رییس‌جمهور تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران فرصت محدودی را در اختیار کشورهای باقی مانده در برجام قرار داده تا چنانچه در عمل بتوانند نسبت به اجرای تمامی موارد توافق شده در برجام تضمین لازم را ارائه کنند، به حضور خود در این توافق ادامه دهد. مطمئنا آمریکا عکس‌العمل دیگران نسبت به خروج خود از برجام را رصد کرده و عدم پاسخ نسبت به این اقدام را به منزله بی‌هزینه بودن یکجانبه‌گرایی قلمداد می‌کند که نتیجتا آثار بسیار زیانباری برای جامعه جهانی در‌بر دارد. در اینجا از تلاشهای کشورهای روسیه و چین برای حفظ توافق برجام استقبال می‌کنیم.وی در ادامه بیان کرد: موقعیت راهبردی ایران در پیوند شرق و غرب از یک سو و شمال و جنوب از سوی دیگر، موقعیت مناسبی را به وجود می‌آورد تا با بهره‌گیری از امکانات بندری در خلیج‌فارس و دریای عمان و شبکه حمل‌و‌نقل ریلی در کشور، زمینه اتصال شرق آسیا به آسیای میانه و اروپا از طریق کریدور شمال- جنوب و جنوب - غرب فراهم آید. ایران به نقش خود در برقراری صلح و ثبات و توسعه منطقه‌ای واقف بوده و با توجه به ظرفیت‌های قابل توجه خود همچون جمعیت جوان و تحصیلکرده، منابع غنی انرژی، معادن بی‌شمار و موقعیت سوق‌الجیشی، به عنوان شریکی مستقل و مطمئن آماده گسترش همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای و بین‌المللی است.در نهایت رییس‌جمهور چین در نشست خبری پایانی این اجلاس از تصمیم یکجانبه آمریکا مبنی بر خروج از برجام اظهار تاسف کرد. شی جین‌پینگ از تصمیم یکجانبه آمریکا مبنی بر خروج از برجام اظهار تاسف کرد و گفت حاضر است با روسیه و دیگر کشورها برای حفظ این توافق همکاری کند. رییس‌جمهور چین در نشست سازمان همکاری شانگهای گفت: «ما از تصمیم یکجانبه آمریکا مبنی بر خروج از برجام ناراحت هستیم. چین آماده است با روسیه و دیگر کشورها برای حفظ توافق هسته‌ای همکاری کند. شی عنوان کرد: «باید با همکاری یکدیگر شرایط را برای صلح و امنیت مهیا کنیم و تمام کشورهای سازمان همکاری برای مبارزه با سه نیروی شیطانی (تروریسم، جدایی‌طلبی و افراطی‌گری) به برنامه این سازمان در سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ وفادار بمانیم».همچنین با اتمام نشست سران عضو سازمان همکاری‌های شانگهای در چینگدائو چین، ریاست دوره‌ای این سازمان برای سال آینده به قرقیزستان رسید. شی جین‌پینگ رییس‌جمهور چین گفت: همه طرف‌ها از اجرای وظایف کشور ریاست دوره‌ای از سوی قرقیزستان پشتیبانی می‌کنند تا نشست سران سازمان همکاری شانگهای سال آینده توسط این کشور با موفقیت برگزار شود.
دیدارهای رییس‌جمهور با همتاهای هندی مغولی و چینی
رییس‌جمهور در حاشیه اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در شهر چیندائو با «نارندرا دامورداس مودی» نخست‌وزیر هندوستان دیدار و گفت‌وگو کرد. حسن روحانی در این دیدار با ابراز خرسندی از روند رو به توسعه روابط تهران– دهلی‌نو از مشارکت فعال هندوستان در طرح توسعه بندر چابهار استقبال کرد و گفت: بندر چابهار به عنوان پل ارتباطی هند به افغانستان و آسیای مرکزی تا اروپای شرقی می‌تواند روابط تاریخی و تجاری دو کشور و منطقه را بیش از پیش مستحکم سازد. وی با اشاره به اهمیت نقش همکاری‌های بانکی در توسعه روابط اقتصادی بر تسریع در اجرای توافقات اخیر سران دو کشور در دهلی‌نو تاکید کرد و اجرای این طرح‌ها را گامی در مسیر توسعه بیش از پیش روابط دو کشور دانست. نارندرا دامورداس مودی نخست‌وزیر هندوستان نیز در این دیدار با اشاره به شتاب در روند توسعه مناسبات تهران- دهلی‌نو گفت که کشورش مصمم به توسعه همه‌جانبه روابط با ایران است.
همچنین حسن روحانی با خالتما باتولگا رییس‌جمهور مغولستان نیز دیدار کرد. وی در این دیدار گفت: توسعه روابط اقتصادی مورد تاکید ما و به نفع ملت‌های دو کشور است و ما بخش خصوصی و بازرگانان ایرانی را برای مشارکت در طرح‌های توسعه‌ای مغولستان تشویق می‌کنیم. رییس‌جمهور در این دیدار با اشاره به نقش روابط بانکی برای تقویت همکاری‌های اقتصادی مشترک، اظهار داشت: سرمایه‌گذاران ایرانی قادرند در زمینه‌های دامی در مغولستان سرمایه‌گذاری کنند. روحانی همچنین ضرورت توسعه روابط بخش‌های دولتی و خصوصی دو کشور را مورد تاکید قرار داد. خالتما باتولگا رییس‌جمهور مغولستان نیز در این دیدار روابط ایران و مغولستان را رو به توسعه دانست و تاکید کرد که کشورش مصمم است روابط خود را با ایران در همه زمینه‌ها به ویژه اقتصادی بیش از پیش تقویت کند.
علاوه بر این رییس‌جمهور در ادامه دیدارهای خود با سران و رهبران کشورهای مختلف با رییس‌جمهور چین دیدار و گفت‌وگو کرد. حسن روحانی و شی جین‌پینگ در این دیدار بر تقویت و توسعه همکاری‌های اقتصادی و سیاسی میان تهران و پکن تاکید کردند. روسای‌جمهور دو کشور همچنین زمینه‌های همکاری دوجانبه و موضوع برجام را مورد بحث و بررسی قرار دادند.
نیاز اقتصادی اعضای شانگهای به آمریکا
افشار سلیمانی*- اجلاس شانگهای و قدم گذاشتن دوباره ایران به عنوان عضو ناظر در این اجلاس بهانه خوبی است تا جزییات این سازمان دیگر بار مورد بررسی قرار گیرد. اصولا هر اجلاس و سازمانی به لحاظ کیفی اهمیت خاص خود را دارد، حال آنکه اجلاس شانگهای بیش از هر موضوع دیگری به لحاظ امنیتی از اهمیت بالایی برخوردار است. در ابتدا باید گفت اظهارات پوتین در راستای حمایت از عضویت ایران در سازمان شانگهای به هیچ عنوان قابل اعتماد نیست و باید گفت پوتین همواره سیاستمداری دروغگو بوده است.
همچنین گمانه‌زنی‌ها درباره عضویت دائم ایران در این اجلاس بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد و به روشنی باید گفت این موضوع کاملا بعید است. این سازمان به طور عمومی به دنبال حل شدن مسایل کشورهای عضو در مقابل ناتو و ایالات متحده آمریکاست و از سوی دیگر دور از ذهن و تعاریف بین‌المللی است که با وجود شرایط فعلی نظام بین‌الملل تمایلی به حضور دائمی ایران در این مجموعه داشته باشد.
هرچند گروهی اعتقاد بر آن دارند که ایران به دلیل مشکلات دیپلماتیک خود با غرب ترجیح می‌دهد روابط سیاسی و اقتصادی خود را با شرق بهبود بخشد اما باید پذیرفت که سال‌ها جنگ سرد گذشته است و کشورها برای دستیابی به موقعیت مناسب در اقتصاد بین‌الملل نیازمند برقراری روابط متعادل با همه کشورهای قدرتمند سیاسی و اقتصادی هستند. همچنین در حال حاضر این آمریکاست که خط مشی بین‌المللی را تعیین می‌کند و نظام بین‌الملل به سمت تک‌قطبی شدن حرکت می‌کند.تحریم‌های ایران پیش از برجام از دلایل مهمی بود که درباره عدم پذیرش عضویت ایران در سازمان شانگهای به آن اشاره می‌شد، موقعیت اقتصادی و سیاسی ایران در این دوره از نشست شانگهای بسیار دشوار بود و همین موضوع منجر به حرکت‌هایی در مسیر برجام و تحقق بخشیدن به این موضوع شد اما پس از برجام و در پی رفع تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران نیز همچنان شانگهای هیچ قدمی در مسیر عضویت دائم ایران در این سازمان برنداشته است.چنین تصمیماتی نشان‌دهنده آن است که نیاز اعضای شانگهای به غرب و مخصوصا مبادلات اقتصادی با آمریکا اهمیت قابل توجهی برای آنها دارد و حاضر به از دست دادن امتیاز‌های قابل توجه و همکاری با ایران نخواهند شد. به هر روی کشورها در مسیر دستیابی به منافع ملی خود حرکت می‌کنند و حاضر به از دست دادن این منافع نیستند. از همین روست که هیچ چشم‌انداز روشنی برای ایران در اجلاس شانگهای وجود ندارد.این درحالی است که برقراری توازن در روابط بین‌المللی و آغاز مذاکره با آمریکا خود سرآغازی خواهد بود تا روند دیپلماتیک کشور بهبود قابل توجهی پیدا کند. به وضوح روشن است که برخی کشورهای عضو شانگهای هر چند روابط خوبی با آمریکا ندارند اما رابطه خود را به طور کامل قطع نکرده و در عین حال بر اساس منافع ملی خود گام برمی‌دارند. شاهد این موضوع عملکرد چین درباره کره‌شمالی و روابط با آمریکاست. چین در این شرایط حاضر به رودررویی با آمریکا نشد و ترجیح داد رابطه خود با آمریکا را حفظ کند.
در نهایت باید گفت اعضای سازمان شانگهای منافع و نگرانی‌های مشترکی دارند که ایران به هیچ عنوان در این دایره قرار نمی‌گیرد، از همین روست که هیچ علاقه‌ای به عضویت ایران در سازمان خود ندارند. به هر روی ایران کشوری اسلام‌گرایانه است که تصمیمات سیاسی آن ضد آمریکایی است و همچنین به دلیل خلا امنیتی ایران و عدم عضویت در هیچ یک از سازمان‌های بین‌المللی، عضویت آن در شانگهای برای این سازمان خوشایند نیست.
*سفیر سابق ایران در آذربایجان
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
آذری‌جهرمی: انتقادهای مربوط به تبعیض
شکست دیپلماسی اقتصادی
FATF دوباره مسکوت ماند
بررسی آخرین وضعیت تولید و بازار محصولات باغی در اتاق تهران
ممنوع‌المعامله شدن 27 نماد
تحریم‌ها و تاثیر آن بر تولید بازی‌های دیجیتالی کشور
جزییات برنامه بازآفرینی شهری‌تشریح شد؛
پنهان‌کاری کودک‌آزاری را تداوم می‌بخشد
سفره‌داری در مجلس!
حل مشکلات کشور در گرو تفاهم با جهان
زندگی مردم در سراشیبی
ایران نقطه اتصال آسیا به اروپا
مصوبه تعیین «سقف 3 ساله برای قراردادهای موقت» زیر ذره‌بین «جهان صنعت»
ایران و در‌های بسته شانگهای
نیاز اقتصادی اعضای شانگهای به آمریکا
