روزنامه اعتماد
1397/03/20
بي تعارف با شركا
گروه ديپلماسي| شرق چين، شهر ساحلي چينگدائو و ميزباني از هجدهمين نشست سالانه سازمان همكاري شانگهاي. بلوك امنيت منطقه‌اي كه چين و روسيه دو راس اصلي آن را تشكيل مي‌دهند. رهبران 8 عضو ثابت اين سازمان به اضافه 4 عضو ناظر و 11 كشوري كه با عنوان مهمان و شريك گفت‌وگو در اين نشست‌ها شركت مي‌كنند خود را در روزهاي بحراني جامعه بين‌المللي به چين رساندند؛ در روزهايي كه تنش‌هاي تجاري هم رقبا و هم شركاي ايالات متحده با دونالد ترامپ، رييس‌جمهور اين كشور بالا گرفته و هم مساله عقب‌نشيني واشنگتن از توافق هسته‌اي با تهران همه را به خود مشغول كرده است. از ميان كشورهاي شركت‌كننده در اين اجلاس حضور ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه، شي جي پينگ، رييس‌جمهور چين و حسن روحاني رييس‌جمهور ايران بيش از سايرين به چشم آمد و در رسانه‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي نيز انعكاس يافت. اين در حالي است كه از پاكستان و هند نيز ممنون حسين، رييس‌جمهور و نارندرا مودي، نخست‌وزير خود را به چين رسانده بودند. هجدهمين نشست سالانه شانگهاي در فضايي برگزار شد كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده راي به خروج كشورش از توافق هسته‌اي با تهران داده و چين و روسيه به اضافه سه كشور اروپايي (بريتانيا، آلمان و فرانسه) تلاش مي‌كنند تهران را به باقي ماندن در برجام بدون امريكا راضي كنند. در چنين شرايطي است كه حضور رهبران سه كشور حاضر در برجام يعني چين، روسيه و ايران در يك مكان به چشم رسانه‌ها آمده و حتي بيش از آنكه درباره جزييات نشست و تصميم‌گيري‌هاي آن سخن به ميان آيد درباره فرجام برجام پس از رايزني‌هاي دو جانبه حسن روحاني با همتاهاي چيني و روسي، گمانه زني صورت گرفته است. هرسال هنگام برگزاري نشست شانگهاي يكي از مواردي كه به عنوان محور گفت‌وگوها از سوي رسانه‌ها مطرح مي‌شود تغيير وضعيت ايران در سازمان از حالت عضو ناظر به عنوان عضو ثابت است كه هنوز محقق نشده است. درحالي كه 8 عضو ثابت سازمان همكاري‌هاي شانگهاي در گفت‌وگوهاي دوجانبه با ايران از عضويت ثابت ايران در سازمان اعلام حمايت مي‌كنند اما برخي از كارشناسان مي‌گويند كه يكي از دلايل تعلل در اين امر از سال 2008 تاكنون اين بوده كه تهران تحت تحريم‌هاي سازمان ملل قرار داشته است. البته اين تحريم‌ها در سال 2015 با حصول برجام به پايان رسيده اما همچنان موانع بر سر راه عضويت دايم ايران در شانگهاي پابرجا است. با اين وجود خبرگزاري فرانسه به نقل از داوون مورفي، پروفسور امريكايي متخصص در حوزه امنيت بين‌الملل نوشته است: شايد اعضاي ثابت شانگهاي اكنون در نتيجه خروج امريكا از برجام، براي نشان دادن حمايت خود از توافق هسته‌اي با ايران، با اعطاي عضويت ثابت به تهران در اين سازمان موافقت كنند. همزمان نشست سازمان در حالي برگزار مي‌شود كه علاوه بر پرونده برجام، مساله خلع سلاح هسته‌اي كره شمالي و ديدار تاريخي ميان رييس‌جمهور امريكا و رهبر كره شمالي نيز در شرف وقوع است. چين و روسيه دو كشوري هستند كه هر دو رابطه نسبي خوبي با پيونگ يانگ دارند و مساله توافق احتمالي ميان امريكا و كره شمالي را با حساسيت دنبال مي‌كنند.داوون مورفي در بخش‌هاي ديگري از گفت‌وگوي خود با خبرگزاري فرانسه درباره ديگر سوژه‌هاي احتمالي مورد بحث در نشست دو روزه شانگهاي مي‌گويد: مسائل همكاري‌هاي تجاري، سرمايه‌گذاري و توسعه روابط في‌مابين نيز به سنت هميشه از محورهاي اصلي گفت‌وگوها است. البته يك تفاوت نشست امسال اين است كه در سطح عمومي احساسات ضد جهاني‌سازي رشد پيدا كرده و همكاري‌هاي چندجانبه اقتصادي با توجه به شعار ترامپ مبني بر امريكا اول است، آينده مبهمي پيدا كرده است. با وجود اين دغدغه‌ها شايد اعضاي سازمان درباره شكل‌گيري يك محيط مشترك تجارت آزاد بحث‌هاي مقدماتي را آغاز كنند. اين در حالي است كه چين نيز براي توسعه زيرساخت‌هاي پروژه يك راه، يك كمربند به شركاي بيشتر نياز دارد. اعضاي سازمان همكاري شانگهاي نيز مي‌توانند نقش كليدي را در موفقيت پروژه يك راه، يك كمربند چين بازي كنند. البته شايد چين از طرح جلب شريك براي پروژه يك راه، يك كمربند در اين نشست صرفنظر كند كه دليل آن نيز مي‌تواند حضور هند باشد. هند تنها كشور عضو سازمان همكاري‌هاي شانگهاي است كه از اين پروژه چيني‌ها حمايت نكرده است. در كنار مباحث اقتصادي مسائل امنيت منطقه‌اي نيز از مهم‌ترين محورهاي مورد بحث در شانگهاي است. تروريسم مهم‌ترين تهديد امنيتي پيش روي كشورهاي عضو سازمان همكاري شانگهاي است و گفته مي‌شود كه چيني‌ها قصد دارند درباره افزايش همكاري‌هاي منطقه‌اي و درون‌سازماني ميان اعضا براي مبارزه با تروريسم در اين نشست بحث‌هاي جدي را پيش ببرند.
شفاف‌سازي درباره انتظارهاي ايران
نخستين ديدارها ميان اعضاي برجامي پس از خلف وعده يك عضو. حسن روحاني درست در روزهايي كه اروپا سخت مشغول تلاش براي تهيه بسته پيشنهادي به منظور تشويق ايران براي باقي ماندن در توافق منهاي امريكا است به چين رفت. تهران، اروپا را براي جبران خروج متحد اصلي‌اش از توافق تحت فشار قرار داده و همزمان در حال محكم‌تر كردن ريسمان‌هاي پيوند اقتصادي با شركاي شرقي است. محمد جواد ظريف، وزير خارجه قريب به 10 روز پيش با سفر به هند درباره جزييات تداوم همكاري‌هاي ميان تهران و دهلي‌نو در سايه خروج امريكا از برجام و ايمن‌سازي اين رابطه اقتصادي از تحريم‌هاي امريكا با طرف هندي مذاكره كرد و روز گذشته نيز حسن روحاني در ديدار با شركاي تجاري و سياسي ايران در منطقه يعني هند و پاكستان و همچنين شركاي خود در توافق هسته‌اي يعني روسيه و چين، مسير دستگاه ديپلماسي را ادامه داد. تلاش‌هاي ايران براي تداوم عادي‌سازي رابطه اقتصادي و تجاري با جهان كه در دو سال و نيم گذشته از اجراي توافق آغاز و ادامه پيدا كرده بر چند محور متمركز شده است؛ ايران بايد همكاري‌هاي بانكي با ارز غيردلار با شركاي تجاري خود را توسعه دهد، ايران و كشورهايي كه رابطه تجاري با آن دارند بايد همكاري‌هاي بانكي جديد و بيشتري را با هم تجربه كنند، نه‌تنها سرمايه‌گذاري‌هاي انجام شده در تهران در دوره پسابرجام بايد ادامه پيدا كند بلكه تهران بايد موفق به جذب سرمايه‌گذاري‌هاي جديد نيز بشود، تعميق و توسعه رابطه سياسي هم راستا با رابطه اقتصادي بايد در تمام سطوح دنبال شود، تهران بايد جايگاه خود به عنوان منبع تامين انرژي كشورها را حفظ كند تا از اين طريق در روند درآمد حاصله از فروش نفت خللي وارد نشود. ايران براي تداوم برخورداري از منافع اقتصادي برجام تنها منتظر بسته پيشنهادي اروپا باقي نمانده و تلاش مي‌كند مانع از فاصله گرفتن مشتري‌هاي شرقي از خود در دوره برجام منهاي امريكا شود. با وجود تمام اما و اگرهايي كه درباره توانايي اجرايي سازمان همكاري‌هاي شانگهاي وجود دارد اما برخي كارشناسان معتقدند كه در شرايطي كه امريكا تلاش دارد عليه ايران تحريم‌هاي يكجانبه‌اي را اعمال كند، تهران مي‌تواند از فرصت پيوستن ائتلاف‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي براي كاستن از فشارهاي امريكا استفاده كند.
حسن روحاني در ديدارهاي دو جانبه جداگانه خود در حاشيه نشست سازمان همكاري‌هاي شانگهاي با مقام‌هاي متفاوت، محورهاي ذكر شده را تعقيب كرد و البته در مساله برجام نيز بر دو نكته تاكيد داشت: تهران در چارچوب برجام به تعهداتش پايبند بوده است و يكجانبه‌گرايي دولت امريكا و خروج از برجام به عنوان يك توافق مهم بين‌المللي، خلاف مقررات و عرف روابط بين‌الملل و نيز مصوبات شوراي امنيت است كه لازم است اعضاي جامعه جهاني در برابر آن واكنش نشان دهند.
در ميان سخنان روحاني در حاشيه اجلاس شانگهاي، صحبت‌هاي وي با رييس‌جمهور روسيه واكنش‌هاي بسياري به دنبال داشت. روحاني در بخش‌هايي از سخنان خود با ولاديمير پوتين تاكيد كرد كه در حال حاضر و با خروج امريكا از برجام، روسيه و ايران بايد گفت‌وگوهاي جدي‌تري را با هم دنبال كنند. در قريب به سه هفته گذشته از توقف حضور ايالات متحده در توافق هسته‌اي با ايران، تروئيكاي اروپايي مذاكره با تهران و رايزني‌هاي دروني را توامان دنبال مي‌كنند. كشورهاي اروپايي هم بايد تضمين‌هاي لازم براي برخورداري تهران از فوائد برجام را ارايه دهند و هم بايد در مذاكراتي درون‌اروپايي تلاش كنند كمپاني‌هاي بزرگ خود را از خروج از ايران به دليل بازگشت تحريم‌هاي ثانويه امريكا منصرف سازند. با اين وجود روسيه و چين سهم كمتري از اين تلاش‌ها براي حفظ تهران در توافق هسته‌اي را به خود اختصاص داده‌اند. نكته‌اي كه به نظر مي‌رسد در سخن حسن روحاني خطاب به رييس‌جمهور روسيه نيز پنهان بود. روحاني در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود تاكيد كرد كه بعد از خروج يكجانبه و غيرقانوني امريكا، مسكو نقش مهمي در استحكام برجام و اجراي تعهدات طرف‌هاي مقابل دارد. برخي از رسانه‌ها اين موضع‌گيري حسن روحاني را به نارضايتي تهران از واكنش مسكو نسبت به خروج امريكا از برجام تعبير كردند. روسيه و امريكا در حال حاضر رابطه كج‌دار و مريزي را با هم تجربه مي‌كنند و به نظر مي‌رسد كه ولاديمير پوتين حداقل در ظاهر تلاش مي‌كند چندان دونالد ترامپ را به خاطر خروج يكجانبه از توافق هسته‌اي شماتت نكند. رويترز نيز در گزارشي با اشاره به سخنان روحاني درباره نقش روسيه در برجام بدون امريكا تاكيد كرد كه رييس‌جمهور ايران در چين خواهان افزايش گفت‌وگوهاي تهران و مسكو درباره خروج امريكا از برجام و تبعات آن شد.
ممنون حسين، رييس‌جمهور پاكستان: اسلام‌آباد به عنوان يك كشور دوست و همسايه، همواره در كنار تهران خواهد ايستاد و ما مصمم به توسعه روابط در همه زمينه‌ها هستيم. ما توسعه بندر چابهار را به نفع كل منطقه مي‌دانيم. بايد با همكاري يكديگر و بهره‌گيري از تمامي ظرفيت‌ها، ميزان مبادلات تجاري دو كشور را با رفع تمامي موانع از جمله موانع تعرفه‌اي، بيش از پيش افزايش دهيم. پاكستان، برجام را الگويي براي حل و فصل مسالمت‌آميز بحران‌ها از طريق مذاكره مي‌داند و از همه طرف‌ها مي‌خواهد به آن پايبند بمانند.
ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه: مسكو به همكاري با ايران در حوزه‌هاي اقتصادي، سواپ انرژي و دفاعي ادامه خواهد داد. روابط دو كشور در همه عرصه‌هاي مورد توافق رو به توسعه است و چشم‌انداز خوبي در همكاري‌هاي دو كشور در همه عرصه‌ها و ازجمله اقتصادي وجود دارد. مسكو از عضويت و دايمي شدن موافقتنامه تجارت آزاد ايران با اوراسيا حمايت مي‌كند. خروج امريكا از برجام اقدامي يكجانبه و غيرقانوني است و مسكو به گفت‌وگو با ساير طرف‌ها براي حمايت از برجام ادامه مي‌دهد. ايران سال‌ها به عنوان عضو ناظر مشاركت خوبي در سازمان همكاري شانگهاي داشته و موضع روسيه حمايت از عضويت كامل تهران در اين سازمان است.
اشرف غني، رييس‌جمهور افغانستان: كابل تداوم و توسعه همكاري با تهران را در راستاي منافع ملي خود مي‌داند. در همين راستا پايان سريع‌تر كار تدوين سند جامع همكاري دو كشور ضروري است و روابط اقتصادي دو ملت همسايه همچنان بايد با شتاب ادامه يابد. توسعه بندر چابهار نه تنها براي ايران، افغانستان و هند بلكه براي توسعه مناسبات چين با آسياي ميانه داراي اهميت است. اميدواريم با پشتيباني جمهوري اسلامي ايران كه همسايه بزرگ و شريك مهم ما در منطقه است، روند ايجاد امنيت و پيشرفت در افغانستان ادامه يابد. همزمان ما آماده همكاري همه‌جانبه با ايران در مبارزه با قاچاق مواد مخدر هستيم.
الكساندر لوكاشنكو، رييس‌جمهور بلاروس: ما مصمم به توسعه روابط خود با تهران هستيم. ايران براي ما يك شريك كليدي در منطقه است و ما مصمم هستيم در تمامي زمينه‌هاي سياسي و اقتصادي روابط خود را با ايران بيش از پيش ارتقا دهيم. موضع دولت ايران در موضوع خروج يكجانبه امريكا از توافق برجام خردمندانه بود.
اقدامات يكجانبه و زيرپا گذاشتن تعهدات بين‌المللي، حقوق بين‌الملل را به پرتگاه مي‌كشاند و جامعه جهاني بايد براي ايجاد توازن جديد در دنيا تلاش كند.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
