دیپلماسی شرقی روحانی

طاهری- رئیس جمهور کشورمان که برای شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای، به چین سفر کرده است روز گذشته، یک روز قبل از آغاز رسمی اجلاس با رؤسای جمهور روسیه، پاکستان، افغانستان و بلاروس دیدار و گفت و گو کرد. حضور روحانی در این اجلاس با توجه به همزمانی آن با خروج آمریکا از برجام و به خصوص مذاکرات دو جانبه وی با روسای جمهوری روسیه و چین از اهمیت ویژه ای برخوردار است تاجایی که برخی از آن به عنوان «توجه به شرق» تعبیر می کنند. دیدار دو جانبه روحانی با پوتین رئیس جمهور روسیه سیزدهمین دیدار سران دو کشور طی 5 سال اخیر است. روحانی و شی جین پینگ رئیس جمهور چین نیز طی همین مدت دست کم 6 بار پیش از این دیدار و گفت و گو داشته اند. در کنار توسعه روابط دوجانبه موضوع اصلی دیدارهای روحانی با سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، توافق هسته‌ای و خروج آمریکا از برجام است. موضوعی که طرح آن به نشست سران کشورهای این سازمان نیز محدود نمی‌شود و در کانادا، کشورهای عضو گروه جی-۷  درباره آن گفت و گو می کنند. «دویچه وله» درباره سفر رئیس جمهور کشورمان به چین نوشت: «ایران پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای بر آن است تا از طریق گسترش مناسبات خود با چین و روسیه، چاره‌ای برای مشکلات ناشی از تحریم‌ها بیابد.»  دراین باره الی گرانمایه یک عضو شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا درباره آمادگی چین برای همکاری اقتصادی با ایران با توجه به زیرساخت‌های مالی چین به دویچه وله می گوید: «زیرساخت‌های مالی چین برخلاف کشورهای اروپایی از استقلال بیشتری نسبت به آمریکا برخوردار است و از این رو، کمتر می‌تواند از مجازات‌های اقتصادی آمریکا آسیب ببیند.» روابط ایران و روسیه در تمام ابعاد در حال توسعه است به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری، حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی در دیدار «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه، گفت: روابط دو کشور در تمام ابعاد در حال توسعه است و دو کشور در حوزه سوآپ انرژی ، دفاعی و بخش ترانزیت ، ظرفیت های فراوانی برای توسعه همکاری دارند و تهران از سرمایه گذاری شرکت ها و بخش خصوصی روسیه استقبال می کند. رئیس جمهور همچنین سازمان همکاری شانگهای را مجموعه موثری برای امنیت و توسعه منطقه دانست و اظهارکرد:ایران به مشارکت موثر خود در این سازمان ادامه خواهد داد. دکتر روحانی با بیان این که ایران از توسعه روابط اقتصادی با منطقه اوراسیا در چارچوب تجارت آزاد استقبال می کند، گفت: در موضوع ترانزیت ، پیوستن روسیه به کریدور ریلی شمال – جنوب فرصت های بزرگی برای همکاری اقتصادی با شرق ایجاد خواهد کرد. رئیس جمهور همچنین با اشاره به نقش مهم روسیه در توافقنامه برجام ، تصریح کرد: ایران طبق گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی به تعهداتش در چارچوب برجام عمل کرده و بعد از خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا ، مسکو نقش مهمی در استحکام برجام و اجرای تعهدات طرف های مقابل دارد. دکتر روحانی، تداوم روابط و همکاری های چند جانبه ایران و روسیه در حوزه امنیت و توسعه همکاری های منطقه ای را حائز اهمیت برشمرد و گفت: همکاری ایران و روسیه در مبارزه با داعش و سایر گروه های تروریستی در منطقه موثر و نتیجه بخش بوده است و این همکاری ها ادامه خواهد یافت. پوتین: چشم انداز خوبی در همکاری های دو کشور در همه عرصه ها وجود دارد رئیس جمهور روسیه نیز در این دیدار با تاکید بر این که مسکو به همکاری با ایران در حوزه های اقتصادی ، سوآپ انرژی و دفاعی ادامه خواهد داد، روابط دو کشور را در همه عرصه های مورد توافق رو به توسعه خواند و اظهارکرد:چشم انداز خوبی در همکاری های دو کشور در همه عرصه ها و از جمله  اقتصادی وجود دارد. «ولادیمیر پوتین» با بیان این که کمیسیون مشترک همکاری ها در همه جهت مقدمات نشست آینده را برنامه ریزی می‌کند، علاقه مندی مسکو به مشارکت در پروژه ترانزیتی راه کریدور شمال – جنوب را مورد تاکید قرار داد و افزود: مسکو همچنین از عضویت و دایمی شدن موافقت نامه تجارت آزاد ایران با اوراسیا حمایت می کند. وی در ادامه خروج آمریکا از برجام را اقدامی یکجانبه و غیرقانونی برشمرد و تاکید کرد: مسکو به گفت و گو با سایر طرف ها برای حمایت از برجام ادامه می دهد. رئیس جمهور روسیه همچنین به موضوع عضویت دایم ایران در سازمان همکاری شانگهای اشاره کرد و گفت: ایران سال ها به عنوان عضو ناظر، مشارکت خوبی در سازمان همکاری شانگهای داشته و موضع روسیه حمایت از عضویت کامل تهران در این سازمان است. پوتین همفکری و همکاری روسیه با ایران در جهت تحکیم ثبات در منطقه  را مورد تاکید قرار داد و اظهارکرد: این همکاری های منطقه‌ای از جمله در موضوع حل و فصل بحران سوریه ، ادامه خواهد یافت. مرزهای مشترک، باید همواره مرزهای امن باشد به گزارش پایگاه اطلاع رسانی رئیس جمهور، دکتر روحانی در دیدار «ممنون حسین» رئیس جمهور پاکستان تقویت همکاری های بانکی را برای توسعه روابط اقتصادی دو کشور مهم برشمرد و اظهارکرد: ایران آماده است در زمینه های مختلف با پاکستان سرمایه گذاری متقابل داشته باشد. دکتر روحانی در ادامه با ابراز رضایت از تقویت امنیت در مرزهای دو کشورطی سال های گذشته، به سفر اخیر رئیس ستاد و فرمانده ارتش پاکستان به تهران اشاره  کرد و افزود: از همکاری های دفاعی ایران و پاکستان استقبال می کنیم و مرزهای مشترک ما باید پیوسته مرزهای امن برای هر دو کشور باشد. «ممنون حسین» رئیس جمهور پاکستان نیز در این دیدار با اشاره به اشتراکات عمیق فرهنگی و تاریخی دو ملت ایران و پاکستان تاکید کرد که پاکستان به عنوان یک کشور دوست و همسایه، همواره در کنار ایران خواهد ایستاد و ما مصمم به توسعه روابط در همه زمینه ها هستیم. وی همچنین با اعلام مجدد حمایت پاکستان از عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای افزود: نقش مثبت ایران به عنوان عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای را ستایش می کنیم و امیدواریم هر چه سریع تر ایران به جمع اعضای دایم این سازمان بپیوندد. بندر چابهار، گام بزرگی در تقویت راه های ترانزیتی منطقه است دکتر حسن روحانی در سومین دیدار دوجانبه خود در چین، در دیدار «محمد اشرف غنی» رئیس جمهور افغانستان ضمن ابراز امیدواری برای تسریع در آماده شدن توافق جامع همکاری های دو کشور، اظهارکرد: ایران مصمم به توسعه روابط با همسایگان به ویژه افغانستان و سرمایه گذاری مشترک در پروژه های مختلف توسعه ای از جمله زیرساخت های حمل و نقل ترانزیتی است. دکتر روحانی با استقبال از تعمیق همکاری های دو کشور در عرصه های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و فرهنگی، گفت: ترانزیت و اتصال کشورهای منطقه و از جمله کشورهای آسیای مرکزی به خلیج فارس دارای اهمیت است و موجب توسعه کل منطقه و فراتر از آن خواهد بود و طرح بزرگ بندر چابهار که به اتفاق هند و افغانستان در حال اجراست، گام بزرگی در مسیر تقویت راه های ترانزیتی منطقه است. «اشرف احمدغنی» با بیان این که با هندوستان در موضوع توسعه بندر چابهار همکاری می کنیم، اظهارکرد: توسعه بندر چابهار نه تنها برای ایران، افغانستان و هند بلکه برای توسعه مناسبات چین با آسیای میانه دارای اهمیت است. اشرف غنی به اعلام آتش بس با طالبان به مناسبت عید سعید فطر و پذیرش آن از سوی این گروه اشاره کرد و گفت: عملیات ما در مقابل گروه تروریستی داعش به شدت ادامه می یابد و شامل آتش جدید با طالبان نیست.دکتر حسن روحانی همچنین در دیدار «الکساندر لوکاشنکو» رئیس جمهور بلاروس، روابط تهران – مینسک را رو به توسعه و پیشرفت خواند و تاکید کرد که باید از همه ظرفیت ها و فرصت های فراوان موجود در دو کشور برای تعمیق مناسبات مشترک در همه زمینه ها استفاده کرد.        فرا خبر چرا ایران هنوز عضو رسمی شانگهای نشده است؟  ایران در سال 2008 رسماً درخواست عضویت خود را به سازمان شانگهای ارائه کرده است. با وجود گذشت 10 سال از این درخواست، تهران همچنان عضو ناظر سازمان است، حال آن که کشورهایی مثل پاکستان و هند در کمتر از دو سال موفق شدند به عضویت کامل این سازمان پذیرفته شوند. براساس گزارش تسنیم، تا پیش از حصول توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5، پکن و مسکو و برخی از اعضای دیگر تمایل چندانی برای عضویت ایران در سازمان شانگهای نداشتند و علت آن را قطعنامه‌های تحریمی سازمان ملل علیه ایران اعلام می‌کردند. با وجود این، بعد از امضای توافق هسته‌ای و لغو همه قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران و خارج شدن ایران از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد، به‌نظر می‌رسید که مشکلات موجود بر سر عضویت ایران در سازمان شانگهای برداشته شده باشد، با این حال در اجلاس های سال 2016 و 2017 نیز با پذیرفتن ایران در سازمان شانگهای مخالفت شد. این مسئله نشان داد که قطعنامه‌های سازمان ملل، بیشتر توجیهی برای عدم پذیرش ایران بوده است و دلایل دیگری نیز در این زمینه وجود دارد. هم اکنون مهم ترین مانع در راستای پیوستن ایران به شانگهای مخالفت چین است. برخی کارشناسان می‌گویند که تنش‌های عمیق راهبردی و ایدئولوژیک ایران با غرب و کشورهای همپیمان غرب در منطقه مهم ترین علت مخالفت چین با عضویت ایران در شانگهای است. به‌گفته این کارشناسان، دولتمردان چین خواهان کشیده شدن رویکردهای ضدغربی ایران به سازمان همکاری شانگهای و برانگیختن حساسیت‌های آمریکا و متحدان منطقه‌ای آمریکا علیه سازمان همکاری شانگهای نیستند. اما به‌راه انداختن جنگ تجاری توسط ایالات متحده، که یکی از اهداف اصلی آن چین است ممکن است باعث تجدید نظر پکن در برخی مناسبت های جهانی و منطقه‌ای از جمله پیوستن ایران به سازمان شانگهای طی ماه‌های آینده شود. از دیگر موانع موجود بر سر راه ایران در سازمان شانگهای، لابی‌های عربستان سعودی با برخی دیگر از اعضای سازمان شانگهای برای جلوگیری از عضویت کامل ایران در آن سازمان است. خبرگزاری «ایزوستیا» در خبری از نشست آستانه در سال 2017 نوشت: همه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای به‌جز تاجیکستان از تعمیق همکاری با ایران در چارچوب سازمان همکاری شانگهای حمایت می‌کنند.