روز جهانی صنایع دستی

گروه فرهنگ- امروز دهم ژوئن است، روزی که از سوی سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی ملل متحد یا همان یونسکو به نام روز جهانی صنایع‌دستی نام‌گذاری شده و سالروز تشکیل «شورای جهانی صنایع‌دستی» است‌. ایران هم یکی از کشورهایی است که با عضویت در این شورا هرساله از 20خردادماه، به مدت هفت روز برنامه‌هایی با عنوان «هفته صنایع‌دستی» برگزار می‌کند‌. برنامه‌هایی که غالبا تجلیل از هنرمندان است و به دیدار مسوولان با پیشکسوتان این حوزه ختم می‌شود‌. امسال البته همچون سال گذشته به دلیل همزمانی این روز با ماه رمضان برنامه‌های این هفته برگزار نمی‌شود و به گفته معاون صنایع‌دستی کشور، نمایشگاه صنایع‌دستی که هر سال در تهران برگزار می‌شد و به عبارتی نیز بزرگ‌ترین رخداد صنایع‌دستی در ایران هم محسوب می‌شود، به‌دلیل همزمانی با ماه مبارک رمضان به شهریورماه موکول شده است‌. پویا محمودیان در گفت‌وگو با شبکه خبر صداوسیما از بهبود وضعیت صنایع‌دستی در یک سالی که گذشت هم گفت‌. از رایزنی‌های بین‌المللی و تبلیغاتی که برای صنایع‌دستی حتی میان برج‌سازان شده تا نشست با فعالان صنایع‌دستی و حل مشکل بیمه هنرمندان‌. اتفاقاتی که رییس اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی استان تهران می‌گوید در عمل هیچ کدام از این حرف‌ها را ندیده و مشکلات هنرمندان از جمله بیمه آنها همچنان پابرجاست و کلاف صنایع‌دستی همچنان سردرگم است‌.
تلاش برای جبران سال‌های غیبت در بازار جهانی؟
پویا محمودیان، معاون صنایع‌دستی کشور به بهانه روز جهانی صنایع‌دستی در برنامه زنده تلویزیونی روی خط خبر شبکه خبر حاضر شد و از حضور ایران در بازارهای جهانی گفت: «حفظ بازارهای سنتی و ورود به بازارهای جدید شعار ما در حوزه صادرات صنایع‌دستی است، اتحادیه اروپا، کشورهای حاشیه خلیج فارس، کشورهایی با اقتصاد نوظهور و کشورهای چین، روسیه و ژاپن در بخش صادرات مورد توجه ماست، بسیاری از صنایع‌دستی ما قابل کپی نیست و آنجاست که صنایع‌دستی ما به رخ جهانیان کشیده می‌شود، به همین دلیل ما برگزاری حراجی‌های بزرگ را در دستور کار داریم و تلاش می‌کنیم سهم بیشتری از بازارهای جهانی را در اختیار بگیریم‌.»
او البته برگزاری مراسمی به مناسبت روز جهانی صنایع‌دستی را به بعد از ماه رمضان موکول کرد: «۲۰ خرداد روز جهانی صنایع‌دستی است، ایران به‌ عنوان یکی از کشورهای شورای جهانی صنایع‌دستی هر سال برنامه‌های متعددی را در این روز برگزار می‌کرده است، اما امسال با توجه به قرار گرفتن این روز در ماه مبارک رمضان، نمایشگاه ملی صنایع‌دستی در شهریور ماه برگزار می‌شود‌. پاسداشت روز جهانی صنایع‌دستی پس از ایام ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود اما برنامه‌های متعددی همزمان با این روز در استان‌ها برگزار می‌شود‌.»


محمودیان مدعی شد با هیات‌های تجاری اروپایی دیدارهایی انجام شده و این دیدارها موفقیت‌آمیز بوده‌اند: «برنامه‌ریزی‌های لازم برای بازدید هیات‌های تجاری اتحادیه اروپا و کشورهای خلیج فارس از نمایشگاه ملی صنایع‌دستی انجام شده است، همچنین با تورهای گردشگری ارتباط برقرار کرده‌ایم تا این تورها از نمایشگاه ملی صنایع‌دستی بازدید کنند‌. بخش‌بندی کالا در حوزه صنایع‌دستی کشورمان بسیار متنوع است، صنایع‌دستی نفیس، صنایع‌دستی با طراحی جدید، صنایع‌دستی سنتی و صنایع‌دستی کاربردی از جمله این بخش‌بندی‌هاست‌.»
او به طرحی که سال گذشته هم بهمن نامورمطلق، معاون پیشین صنایع‌دستی از آن یاد کرده بود هم اشاره کرد و گفت برج‌سازان هم از این طرح حمایت خواهند کرد‌: «خانه ایرانی مدلی بود که برنامه‌ریزی‌های بسیاری برای آن انجام شد، در این خانه صفر تا صد از صنایع‌دستی استفاده شده است، ما بر همین اساس طرح جهیزیه صنایع‌دستی را به دولت ارائه کردیم، خانه ایرانی آن‌قدر جذاب بوده است که ما از کشورهای خارجی درخواست‌های بسیاری برای ارائه آن داشته‌ایم‌. استقبال بسیار زیادی از سوی برج‌سازان شهر تهران برای استفاده از طرح خانه ایرانی در لابی برج‌ها داشتیم، این خانه دیگر نمادین نیست و ما توانستیم این طرح را در خانه صلح‌جو تبریز داشته باشیم امیدواریم بتوانیم در سایر استان‌ها نیز طرح خانه ایرانی را اجرا کنیم‌.»
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی درباره مسایل آموزشی هم توضیخاتی ارائه کرد: «مشکلات صنایع‌دستی در حوزه تولید، ترویج و آموزش و بازاریابی بسته‌بندی شده است و ما برای هر کدام برنامه‌ریزی داریم، اولویت اول مشکل صنایع‌دستی فروش است که در این حوزه برنامه‌ریزی‌های زیادی شده است، برنامه تجاری‌سازی صنایع‌دستی در سازمان میراث‌فرهنگی با جدیت دنبال می‌شود، موضوع بعدی محل فروش صنایع‌دستی است، مکان‌هایی که صنایع‌دستی عرضه می‌شود در کشورمان بسیار کم است، بنابراین افزایش بازارچه‌های دائمی، کیوسک‌های عرضه، نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های عرضه صنایع‌دستی دنبال می‌شود‌.»
تبلیغات ضعیف در سال حمایت از کالای ایرانی
او تبلیغات صنایع‌دستی را هم ضعیف دانست و گفت: «ترویج و تبلیغات صنایع‌دستی موضوع دیگری است که باید به آن توجه شود، باید این آثار و کالاهای دستی را معرفی کنیم، در بحث تبلیغات و فرهنگ‌سازی ضعیف عمل کرده‌ایم، در سال حمایت از کالای ایرانی باید از صنایع‌دستی که بهترین نماد کالای ایرانی است حمایت کنیم‌. برنامه‌ریزی‌های ما به این سمت است که با ارائه صنایع‌دستی باکیفیت، خریداران ایرانی را به خرید از این هنرصنعت ایرانی تشویق کنیم، روی کاهش قیمت تمام‌شده صنایع‌دستی در حال برنامه‌ریزی هستیم تا مواد اولیه مناسب با قیمت مناسب در اختیار هنرمندان قرار گیرد و قیمت تمام‌شده کاهش یابد، با این کار می‌توانیم در بازارهای جهانی و کنار رقبایی که داریم سهم بیشتری را به‌دست آوریم‌. خوشبختانه در سال‌های گذشته به‌ویژه در بین جوانان استفاده از صنایع‌دستی کاربردی افزایش یافته است‌.»
نشست‌ها با فعالان میراث فرهنگی برگزار می‌شود
معاون صنایع‌دستی و هنرهای سنتی درباره تعامل با بخش خصوصی و فعالان این حوزه هم گفت «نشست‌های ما با فعالان حوزه صنایع‌دستی همیشه برگزار شده است، هزینه حمل‌ونقل، هزینه تبلیغات و بازاریابی و بسیاری موضوعات دیگر از جمله مشکلات حوزه صنایع‌دستی است‌. این موضوعات فرابخشی است و باید با کمک سایر دستگاه‌ها حل و فصل شود‌. کشورهایی مثل هند و چین که امروز این جایگاه را در حوزه صنایع‌دستی در اختیار دارند، طبق یک برنامه‌ریزی دقیق و مدون فعالیت می‌کنند، ما باید یک بار برای همیشه در این حوزه برنامه‌ریزی کنیم و تکلیف صنایع‌دستی در اقتصاد کشور باید مشخص شود‌.»
او درباره فروش صنایع‌دستی در فضای مجازی که چندسالی است این معاونت به صورت جدی آن را پیگیری می‌کند هم گفت: «تا قبل از سال ۹۳ شاید یک یا دو سایت در این بخش فعالیت داشتیم، اما امروز نزدیک به ۲۰۰ سایت در فضای مجازی فعالیت می‌کنند، برخی از آنها سایت‌های عمومی هستند و برخی به‌صورت تخصصی صنایع‌دستی می‌فروشند، سرریز بسیاری از رشته‌های دیگر را داریم که در زمینه فروش مجازی صنایع‌دستی فعالیت می‌کنند و حمایت‌های لازم هم از این افراد شده است‌.»
محمودیان درباره بیمه هنرمندان که یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان این حوزه است هم گفت: «حوزه بیمه یکی از دغدغه‌های اصلی هنرمندان و فعالان صنایع‌دستی است، طی یکی، دو ماه اخیر در این زمینه اقدامات جدی شده است و امیدواریم به‌زودی اخبار خوبی برای هنرمندان داشته باشیم‌.»
در یک سال گذشته هیچ اتفاق عملی رخ نداده
اما صحبت‌های معاون صنایع‌دستی در چه حد عملی شده است؟ رییس اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی استان تهران در پاسخ به این سوال به «جهان صنعت» می‌گوید هیچ کدام!
خاطره استادرضایی درباره مشکلات هنرمندان از جمله رفع مشکل بیمه آنها توضیح می‌دهد: «مشکلات بیمه هنوز پابرجا هستند و تا جایی که من پیگیر موضوع بوده‌ام حداکثر هنرمندان فعال در حوزه صنایع‌دستی هنوز هم همان مشکلات را دارند و وضعیت‌شان تغییری نکرده‌. اگر خانم محمودیان مدعی اقدامات جدی در این زمینه بوده‌اند احتمالا منظورشان رایزنی‌هایی است که با مسوولان داشته‌اند وگرنه در زمینه عملی اتفاقی رخ نداده است‌. درواقع در این یک سال هیچ اتفاق جدی و عملی‌ای برای ما رخ نداده‌.»
او درباره دیگر مشکلات هنرمندان صنایع‌دستی هم می‌گوید: «براساس بررسی فعالیت‌های تعاونی‌های صنایع‌دستی و هنرمندان این حوزه، هنوز اتفاقی که بتوان گفت حداقل یکی از صنعتگران توانسته نفس بکشد رخ نداده است‌. در بحث خدمات و رفاه اجتماعی هنرمندان، بازاریابی و بهبود کیفیت فضای کسب و کار، تسهیل صدور مجوز کار، صدور مجوز نمایشگاه‌ها، افزایش فضای فروشگاه‌ها چقدر توفیق داشته‌ایم؟ من می‌گویم درجا زده‌ایم‌.»
استاد رضایی حوزه صنایع‌دستی را رها شده می‌داند و می‌گوید: «صنایع‌دستی حوزه‌ای است که می‌توان بیشترین اشتغالزایی با کمترین هزینه را در آن به وجود آورد‌. اما الان جایگاه‌مان چگونه است؟ صحبت از یک صنعت سبز و غیرنفتی است که می‌تواند بیشترین توفیق را در بحث اشتغالزایی داشته باشد‌.»
او درباره بحث صادرات هم می‌گوید: «اگر خدای ناکرده یکی از ما بخواهد در بحث صادرات وارد شود، از هستی ساقط می‌شود‌. در سالی که گذشت بیشترین ضربه از نوسانات ارزی را خوردیم و هیچ کس به ما رسیدگی نکرد‌. با این وضعیت دلار دیگر کسی نمی‌تواند در نمایشگاه‌های بین‌المللی حضور پیدا کند، آن هم با این وضع گمرک و مالیات و‌.‌.‌.»
این فعال صنایع‌دستی توضیح می‌دهد: «ما منکر زحمات کسی نیستیم اما زمانی که یک گروه از صنایع‌دستی بیاید و بگوید از مسیر قانونی پیگیر مشکلاتم بودم و هنوز هم سرپا هستم، می‌توان گفت اتفاقی در این حوزه افتاده‌. هیچ تعامل و گفتمانی برای حل مسایل وجود ندارد‌. یک رویداد بین‌المللی را جابه‌جا کرده‌اند و می‌گویند به علت ماه رمضان نمی‌توانستیم برگزار کنیم‌. درکجای دنیا یک رویداد بین‌المللی را به چندماه بعد موکول می‌کنند؟ نمی‌توانستند کمی جمع و جورتر با نشست‌های علمی و تخصصی برگزارش کنند؟»
او می‌گوید مشکلات این حوزه سرمایه‌گذاران را فراری می‌دهد: «با هزار زحمت و توجیه و تلاش سرمایه‌گذار بخش خصوصی را وارد حوزه صنایع‌دستی می‌کنیم اما وقتی مشکلات را می‌بینند، چطور می‌توانند اعتماد کنند؟ درگیر حوزه‌های مالیاتی هستیم، عوارض شغلی و شهری، بیمه و‌.‌.‌. این مشکلات به بحث آموزش و مراحل بالاتر هم می‌رسد‌. نمی‌خواهیم سیاه‌نمایی کنیم اما صنایع‌دستی تبدیل به یک کلاف سردرگم شده که هیچ مشکلی در آن حل نمی‌شود‌. چرا گرهی که با دست باز می‌شود را با دندان باز کنیم؟»
رییس اتحادیه تعاونی‌های صنایع‌دستی استان تهران به شعار «حمایت از کالای ایرانی» اشاره می‌کند و می‌گوید: «حداقل تحقق شعار حمایت از کالای ایرانی این است که مصوبه سال‌ها پیش دولت مبنی بر خرید صنایع‌دستی وزارتخانه‌ها را انجام دهند‌. در زمان آقای خاتمی مصوبه به هیات دولت رفته، زمان آقای احمدی نژاد تصویب شده و در زمان آقای روحانی روی آن مانور می‌دهند‌. چرا مصوبه‌ای که چند دولت را پشت سر گذاشته هنوز عملی نشده است؟ وقتی پیگیری می‌کنیم می‌گویند نمی‌توانیم الزام کنیم‌. چطور است که دیگر مصوبه‌ها الزامی است اما این یکی نه؟ اخیرا یکی از وزارتخانه‌ها به کارکنانش کیف چرمی چینی هدیه داده بود‌. چرا از ما خرید نشد؟ اگر بحث هزینه بود ما با قیمت مناسب‌تر و کیفیت بهتر ارائه می‌دادیم اما کسی اصلا سراغمان هم نیامد‌. این مصوبه تحمیل هزینه نیست ما می‌گوییم همان خرید اولیه‌تان را از هنرمندان کشور خودتان بگیرید‌. شاید برای دیگر ارگان رقمی نباشد اما برای صنایع‌دستی می‌تواند تحولی در این حوزه باشد‌؛ اتفاقی که هنوز پس از سال‌ها رخ نداده و حالا هم با شعار چندماهه تغییر پیش نمی‌آید‌. مگر قرار است انقلابی در تغییر رفتارها رخ دهد؟»
او جایگاه صنایع‌دستی در سیستم اداری کشور را نازل می‌داند و می‌گوید: «جایگاه صنایع‌دستی در کشورمان را از اینجا متوجه می‌شویم که معاونتش کمترین بودجه را در سیستم دولتی دارد و در عمل هم منفعل‌ترین معاونت سازمان است‌. دولت شعار حمایت از تعاونی‌ها و بخش خصوصی را می‌دهد اما در عمل منفی‌ترین نگاه را به این حوزه دارد و کمترین همکاری را‌. اما با این حال ما هنوز هم امیدواریم‌. به هر لحظه تلاش بچه‌ها امید داریم و نگاه‌مان مطالبه‌گر است‌.»
سهم ناچیز صادرات به ارزش ۴۰ هزار یورو به آلمان
پویا محمودیان در بخش صنایع‌دستی به تلاش‌هایی برای صادرات حوزه صنایع‌دستی هم اشاره و اظهار امیدواری کرده که ایران بتواند بازارهای از دست‌ داده را دوباره به دست آورد‌. او از برنامه‌ریزی برای ورود به بازارهای جدید در کنار حفظ بازارهای سنتی سخن گفته است‌. محمودیان در گفت‌وگو با مهر می‌گوید: «سال گذشته بیش از ۲۸۱ میلیون دلار صنایع‌دستی به‌طور رسمی از گمرکات کشور به خارج صادر شده است‌.»
معاون صنایع‌دستی سازمان میراث فرهنگی می‌گوید هم‌اکنون بیشتر صادرات صنایع‌دستی ایران در اتحادیه اروپا به آلمان، هلند و اسپانیا انجام می‌شود‌.
بر اساس گزارشی از دویچه وله به گفته‌ میشاییل توکوس از دفتر اتاق بازرگانی آلمان – ایران در ‌هامبورگ صنایع‌دستی، سالانه تقریبا سهم ۴۰ هزار یورویی از مجموع صادرات ایران به آلمان را به خود اختصاص می‌دهد‌. صرف نظر از موانع صادرات صنایع‌دستی، این پرسش پیش می‌آید که برای شناساندن صنایع‌دستی ایران به بازارهای جهانی چه باید کرد؟ شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی، بهره‌گیری از ابزارهایی مانند نشان اصالت یونسکو یا ایجاد شهرها و دهکده‌های جهانی صنایع‌دستی در ایران، می‌توانند گامی در این جهت باشند‌.