خسارت 20 میلیارد دلاری آمریکایی‌ها از فسخ قرارداد با ایران

گروه حمل‌ونقل- پس از لغو قرارداد ایران و بوئینگ به دلیل خروج آمریکا از برجام مدیرعامل شرکت هواپیماسازی بوئینگ گفته است که این شرکت از لغو قرارداد فروش هواپیما به ایران ۲۰ میلیارد دلار ضرر می‌کند‌‌. با این وجود کارشناسان معتقدند در صورتی که ایران به محاکم بین‌المللی هم شکایت کند، اگر این بند در قرارداد وجود داشته باشد، معمولا دادگاه فعل یا اقدام دولت (آمریکا) را که اثر نامطلوب غیرارادی بر قرارداد دو شرکت دارد را به رسمیت شناخته و شرکت فسخ‌کننده را محکوم نمی‌کند‌‌. گزارش‌ها نشان می‌دهد شرکت بوئینگ چند فروند هواپیما برای ایران طراحی کرده است و به همین دلیل با لغو قرارداد دچار ضرر هنگفتی می‌شود اما بعید است خسارتی به ایران پرداخت شود‌‌. پیش از این نیز ایرلاین‌های قدرتمند اماراتی اعلام کرده بودند که کلیه سفارش‌های ایران را یکجا از بوئینگ خریداری می‌کنند که در این صورت ضرری متوجه این شرکت آمریکایی نخواهد شد‌.
نیویورک‌تایمز در این مورد نوشته است‌: موریس مولینبرگ مدیرعامل شرکت هواپیماسازی بوئینگ در نشست باشگاه اقتصادی واشنگتن اعلام کرد این شرکت به دلیل لزوم تبعیت از دستور رییس‌جمهور آمریکا برای فسخ قرارداد با ایران، ۲۰ میلیارد دلار ضرر می‌کند‌‌. وی با این حال تاکید کرد‌: ما (بوئینگ) در هر حال از دستور دولت آمریکا تبعیت خواهیم کرد‌‌. مدیرعامل بوئینگ گفته است‌: این شرکت به هیچ کدام از تک‌تک تولیدات هواپیما برای ایران متعهد نیست و حتی یک فروند از هواپیماهایی که برای ایران طراحی کرده‌ایم هم به این کشور تحویل نمی‌دهیم‌‌. نیویورک‌تایمز در پایان همین خبر اعلام کرده است‌: مقامات رسمی آمریکا می‌گویند به زودی مجوز اوفک ایرباس رقیب بوئینگ نیز باطل خواهد شد‌.
عباس آخوندی وزیر راه‌وشهرسازی در حاشیه راهپیمایی روز قدس در واکنش به این اظهارنظر مقامات بوئینگ گفته بود‌: «وزارت راه‌وشهرسازی از همه ظرفیت‌های حقوقی و قانونی موجود در قرارداد استفاده خواهد کرد‌.»
فخریه‌کاشان‌: باید از وزیر راه اجازه بگیرم تا جزییات را بگویم


اصغر فخریه‌کاشان مشاور وزیر راه‌وشهرسازی در امور بین‌الملل و مسوول گروه خرید هواپیما از شرکت‌های هواپیماسازی اروپایی و آمریکایی در دوره پسابرجام که در حال حاضر در خارج از کشور به سر می‌برد در گفت‌وگو با مهر درباره جزییات مندرج در قرارداد ایران‌ایر و بوئینگ و احتمال شکایت از این شرکت بیان کرد‌: «من باید با وزیر صحبت کنم تا وی اجازه بدهد که آیا امکان بیان جزییات وجود دارد یا خیر‌.»
منظری‌: امکان اخذ خسارت از بوئینگ وجود ندارد
علیرضا منظری معاون اسبق هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی کشوری نیز درباره وجود امکان برای ادعای خسارت از بوئینگ و شکایت ایران‌ایر از این شرکت آمریکایی در محاکم بین‌المللی گفت‌: «هنوز به صورت رسمی اعلام نشده است که آیا توافقی که میان ایران‌ایر و بوئینگ به امضا رسید، یک قرارداد رسمی تجاری بوده یا یک تفاهمنامه داخلی میان دو شرکت؛ اگر فرض کنیم که یک قرارداد تجاری رسمی بوده، قاعدتا مفادی از این قرارداد به موضوعات حقوقی و دعواهای اینچنینی اختصاص دارد‌.»
وجود بند فورس‌ماژور در قرارداد، عامل تبرئه‌کننده بوئینگ
او ادامه داد‌: «بند «فورس‌ماژور» در قراردادهای تجاری رسمی بین‌المللی درج می‌شود که البته هنوز اعلام نشده است که آیا در قرارداد هما و بوئینگ هم این بند آمده یا نه؛ اما با فرض درج این ماده در قرارداد مذکور، عنوان می‌دارد که اگر اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی اتفاق بیفتد، این قرارداد خود به خود فسخ می‌شود‌.»
نماینده سابق ایران در سازمان جهانی هوانوردی (ایکائو ـ وابسته به سازمان ملل) نیز بیان کرد‌: «معمولا یکی از مواردی که در فورس‌ماژور ذکر می‌شود، اقدامات یا تصمیماتی است که دولت‌ها انجام می‌دهند یا اتخاذ می‌کنند که امکان اجرای قرارداد را سلب می‌کند و این اقدامات و تصمیم‌گیری‌ها خارج از اراده شرکت‌های منعقدکننده قرارداد است‌.»
این کارشناس ارشد حقوق هوانوردی بین‌المللی افزود‌: «با توجه به تصمیم اخیر دولت آمریکا که اثر غیر ارادی بر اجرای قرارداد از سوی بوئینگ دارد، طبیعتا شرکت بوئینگ به عنوان فروشنده هواپیما به ایران می‌تواند به استناد این ماده قرارداد را فسخ کند‌.» او ادامه داد‌: «با توجه به مصاحبه‌های فخریه کاشان، به نظر نمی‌رسد که مورد جدیدی در قرارداد گنجانده شده باشد که بر فرض فعل یا اقدام دولت نتواند بر قرارداد اثرگذار باشد‌.»
محاکم بین‌المللی به سود بوئینگ حکم می‌دهند
به گفته منظری، در صورتی که ایران به محاکم بین‌المللی هم شکایت کند، اگر این بند در قرارداد وجود داشته باشد، معمولا دادگاه فعل یا اقدام دولت (آمریکا) را که اثر نامطلوب غیرارادی بر قرارداد دو شرکت دارد را به رسمیت شناخته و شرکت فسخ‌کننده را محکوم نمی‌کند‌.
او با اشاره به مصاحبه‌های فخریه کاشان که اعلام کرده بود ایران هیچ‌گونه پیش‌پرداختی به بوئینگ نداده، تصریح کرد‌: «اگر ایران پولی به عناوین مختلف مانند پیش‌پرداخت یا قسط اولیه یا موارد مشابه مانند انتخاب فاینانسر داده بود، می‌توانست اصل پول و سود آن با نرخ‌های رایج بین‌المللی را بازپس بگیرد که این اتفاق نیز رخ نداده است و ما امکان اعلام هیچ نوع ادعای مالی علیه بوئینگ را نداریم‌.»