«همدلی» سفر روحانی به اجلاس شانگهای و دیدارهای حاشیه‌ای با روسای کشورهای روسیه و پاکستان را بررسی کرد

اتحاد آسیایی در دائوچینگ
گروه سیاسی| مانوشاک خان‌محمدی - در قاب دائو چینگ کشورهای سازمان همکاری شانگهای طبق روال هرسال گرد هم آمده‌اند اما این‌بار این نشست به دلیل شرایط کنونی جهان رنگ وبویی سیاسی دارد، گویی تبدیل به سکویی شده است تا صف آرایی شرق در مقابل غرب را نشان دهد. درست در مقابل، آن سوی جهان متحدین g7 سرمایه داران قدرتمند دنیای غرب در حال چانه زنی و بحث بر سر وضعیت دنیای اقتصاد در مقابل آمریکا هستند.
در گذشته به‌دلیل ناهمگنی سطع فعالیت های اقتصادی غباری روی هدف‌های مشترک این سازمان نشسته بود که اکنون با حضور بحث برانگیز روسیه و ایران و مذاکرات میان چین و روسیه و ایران این سوال پیش می آید که آیا سرزمین آن سوی آتلانتیک باید منتظر گردبادی از سوی شرق باشد یا روسیه با وجود ادعایی که درباره اتحاد و اشتراک با ایران و چین دارد اما سدی در برابر این گردباد خواهد بود. این روباه شرقی گرچه برای ابراز قدرت در میان ائتلاف ها گاهی نقش برهم زنندگی موازنه را داشته اما اکنون حضورش این شک را در اذهان ایجاد می کند که مایل به ایجاد ائتلافی با چین برای رویارویی با آمریکا و حفظ قدرت خود در خاورمیانه است. از سوی دیگر باید به این حجم از مذاکرات بی سابقه در نقاط مختلف جهان نگریست که گویی جهان در آستانه یک استحاله سیاسی قرار دارد و دوران ما شاهد نوع جدیدی از موازنه قوا خواهد بود.
چین به دلیل داد و ستد گسترده با غرب و افزایش تعاملات تجاری و ارتباطی با کشورهای آسیای میانه، همیشه در پی پررنگ کردن نقش اقتصادی سازمان شانگهای بوده است. علاوه بر پیشرفت حیرت‌انگیزی که چین در قدرت اقتصادی داشته و ترامپ رئیس ابالات متحده آمریکا بعد از بیرون آمدن از برجام مذاکره با چین را در اولویت های خود قرار داد اما شرق آرام به دور از هیاهو سعی دارد تا جایگاه خود رادر این شرایط مستحکم کند. ازاین ‌رو است که اتحاد دائوچینگ سال 2018 برخلاف گذشته مفهومی دیگر می یابد.


همین عامل موجب شده است دولت روحانی برای بهره گیری از ظرفیت های اقتصادی و ارتباطی برخی اعضای سازمان به عنوان یک فرصت ویژه استفاده کند. از سوی دیگر، پذیرش عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای می تواند عمق ژئواستراتژیکی این سازمان را افزایش دهد. ایران به عنوان بازیگر اصلی منطقه خاورمیانه، چهارمین تولید کننده نفت و دومین دارنده ذخایر گازی جهان است و می تواند به همراه روسیه، این سازمان را به بزرگترین قطب انرژی جهان تبدیل کند.
دولت روحانی در تلاش است از طریق گسترش مناسبات خود با چین و روسیه، برای برون رفت از مشکلاتی که با آن روبروست چاره‌ای بیاید.
یکی از این اقدامات چاره‌جویانه، سفر روحانی به چینگ‌دائو در چین و حضور او در اجلاس سازمان همکاری شانگهای است و در شرایطی صورت می‌گیرد که ایران سعی دارد گام‌های کوتاه و حساب شده‌تری در دنیای دیپلماسی بردارد. توافق هسته‌ای و خروج آمریکا از برجام موضوع اصلی دیدار روحانی با رهبران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای است. این نشست در عین حال امکان گفت‌وگو و مذاکره روحانی با سران کشورهای آسیایی را نیز فراهم می‌آورد. . همچنین رئیس جمهوری ایران در حاشیه این اجلاس با ولادیمیر پوتین درباره پیامدهای خروج آمریکا از برجام دیدار و گفت‌وگو کرد.
سازمان همکاری‌های شانگهای یک سازمان بین‌المللی بین دولتی است که در تاریخ ۱۵ ژوئن سال ۲۰۰۱ میلادی در شانگهای چین از سوی قزاقستان، چین، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان تاسیس شده است. جمهوری اسلامی ایران خواستار عضویت در سازمان همکاری شانگهای است و از ده سال پیش تا کنون در این رابطه تلاش می‌کند. لکن تقاضای عضویت در سازمان همکاری شانگهای تا کنون با اشاره به تحریم‌های ایران از سوی سازمان ملل متحد توسط اعضای این سازمان پذیرفته نشده. اما در حال حاضر این امکان را دارد که به عنوان ناظر در نشست‌های سازمان همکاری شانگهای شرکت کند. علاوه بر جمهوری اسلامی ایران، افغانستان، مغولستان و بلاروس اعضای ناظر این سازمان هستند. روسیه در حاشیه این نشست اعلام کرد از عضویت ایران در این سازمان حمایت می‌کند زیرا سازمان همکاری شانگهای برای ایران از ابعاد مهم استراتژیک در ایجاد تعادل در مبادلات منطقه‌ای برخوردار است.
در راستای حضور ایران در این سازمان فرامنطقه ای، رابطه ایران و چین قابل توجه است. چراکه زیرساخت‌های مالی چین برخلاف کشورهای اروپایی از استقلال بیشتری نسبت به آمریکا برخوردار است و از این رو، کمتر می‌تواند از مجازات‌های اقتصادی آمریکا آسیب ببیند.
«هوا چون اینگ» سخنگوی وزارت امور خارجه چین دیروز در گفت‌وگو با ایرنا در مورد احتمال خروج برخی شرکت های غربی از ایران به دنبال خروج آمریکا از قرارداد هسته ای تاکید کرد: دولت چین همواره با اجرای تحریم های یکجانبه کشوری علیه سایر کشورها مطابق با قوانین داخلی خود، مخالفت کرده و اکنون نیز مخالف هرگونه تحریم و اعمال فشار بر ایران به دلیل خروج آمریکا از برجام هستیم.
او با بیان اینکه چین و ایران همواره مبادلات اقتصادی و تجاری خود را حفظ کرده اند، افزود: دو کشور با رعایت پروتکل‌های بین‌المللی همکاری‌های خود را از این به بعد نیز ادامه خواهند داد.
سخنگوی وزارت امور خارجه چین تصریح کرد: پکن در مورد توافق جامع هسته‌ای ایران، بارها موضع خود را به صورت شفاف و روشن اعلام کرده و اخیرا نیز «وانگ یی» وزیر امور خارجه چین در کنفرانس مطبوعاتی با موگرینی نماینده ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بروکسل بار دیگر موضع چین در این مورد را بیان کرد.
همچنین «لی گوفو» تحلیلگر ارشد موسسه مطالعات بین المللی چین درخصوص دیداری که روحانی با «شی جین پینگ» خواهد داشت، گفت: این دیدار زمینه‌های پیشبرد توسعه و تعمیق روابط دو جانبه را فراهم می‌کند و زمینه‌های استفاده بهتر و بیشتر از ظرفیت سازمان همکاری شانگهای را نمایان می‌سازد.
سخنان پیشین وزیر امور خارجه چین
در همین باره می‌توان به سخنان وزیر خارجه چین در روز11 خرداد در بروکسل و پس از دیدار با ‘فدریکا موگرینی’ در نشست خبری مشترک آن دو اشاره کرد که گفته بود: هیچ توافقنامه‌ای بی نقص نیست و نمی‌توان با یک توافقنامه، همه مشکلات را حل کرد و راه درست این است که طرفین ضمن مراعات برجام، از طریق گفت‌وگو به بررسی مسائل پیش آمده بپردازند. این بهترین راه حل مساله برجام است و چین امیدوار است طرفین در این باره مباحثات را آغاز کنند و به توافق برسند.
«وانگ یی» وزیر خارجه چین اشاره کرده بود که مراعات توافقنامه‌های بین‌المللی جزو دانستنی‌های پایه‌ای درباره حقوق بین‌المللی است و کشورهای بزرگ حتی باید در این زمینه الگوی کشورهای دیگر باشند.
روابط ایران و روسیه در حال توسعه است
همچنین رئیس جمهور روحانی در دیدار با ولادیمیر پوتین همتای روس خود در حاشیه نشست سازمان همکاری های شانگهای گفت: روابط دو کشور در تمام ابعاد در حال توسعه است و دو کشور در حوزه سواپ انرژی، دریای خزر، امور دفاعی و بخش ترانزیت، ظرفیت‌های فراوانی برای توسعه همکاری دارند و تهران از سرمایه‌گذاری شرکت‌ها و بخش خصوصی روسیه استقبال می‌کند.
روحانی سازمان همکاری شانگهای را مجموعه موثری برای امنیت و توسعه منطقه دانست و گفت ایران به مشارکت موثر خود در این سازمان ادامه خواهد داد. در موضوع ترانزیت، پیوستن روسیه به کریدور ریلی شمال – جنوب فرصت‌های بزرگی برای همکاری اقتصادی با شرق ایجاد خواهد کرد و ایران از توسعه روابط اقتصادی با منطقه اوراسیا در مسیر تجارت آزاد استقبال می‌کند.
رئیس جمهور همچنین با اشاره به نقش مهم روسیه در توافقنامه برجام بیان کرد: ایران طبق گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تعهداتش در چارچوب برجام عمل کرده و بعد از خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا، مسکو نقش مهمی در استحکام برجام و اجرای تعهدات طرف های مقابل دارد. روحانی تداوم روابط و همکاری‌های چند جانبه ایران و روسیه در حوزه امنیت و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای را حائز اهمیت برشمرد و گفت: همکاری ایران و روسیه در مبارزه با داعش و سایر گروه‌های تروریستی در منطقه موثر و نتیجه بخش بوده و این همکاری‌ها ادامه خواهد یافت.
رئیس جمهور روسیه نیز در این دیدار با تاکید بر اینکه مسکو به همکاری با ایران در حوزه‌های اقتصادی ، سواپ انرژی و دفاعی ادامه خواهد داد؛ روابط دو کشور را در همه عرصه‌های مورد توافق رو به توسعه خواند و گفت: چشم انداز خوبی در همکاری‌های دو کشور در همه عرصه‌ها و از جمله مناسبات تجاری و اقتصادی وجود دارد. ولادیمر پوتین در دیدار با رئیس جمهور کشورمان بر نتایج مناسب همکاری میان تهران و مسکو در حل بحران سوریه تاکید کرد وگفت: ما با موفقیت در حال همکاری در راستای حل بحران سوریه هستیم. در این باره ما باید گفت‌وگو‌ها را ادامه دهیم چرا که نتایج مشخصی حاصل شده است.
خرسندی روسیه از همکاری با ایران
پوتین ادامه داد: من از همکاری با شما در حاشیه اجلاس بین‌المللی شانگهای خرسند هستم.
ولادیمیر پوتین با بیان اینکه کمیسیون مشترک همکاری ها در همین جهت مقدمات نشست آتی را برنامه ریزی می‌کند، علاقه‌مندی مسکو به مشارکت در پروژه ترانزیتی راه آهن کریدور شمال – جنوب را مورد تاکید قرار داد و افزود: مسکو از عضویت ایران در موافقت نامه اورآسیا و دائمی شدن توافقنامه تجارت آزاد پشتیبانی می‌کند.
وی در ادامه خروج آمریکا از برجام را اقدامی یکجانبه و غیرقانونی برشمرد و تاکید کرد: مسکو به گفت‌وگو با سایر طرف‌ها برای حمایت از برجام و بهره‌مندی ایران از منافع آن ادامه می‌دهد.
رئیس جمهور روسیه همچنین به موضوع عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای اشاره کرد و گفت: ایران سال‌ها به عنوان عضو ناظر، مشارکت خوبی در سازمان همکاری شانگهای داشته و موضع روسیه، حمایت از عضویت کامل تهران در این سازمان است.
همفکری و همکاری روسیه با ایران
پوتین همفکری و همکاری روسیه با ایران در جهت تحکیم ثبات در منطقه را مورد تاکید قرار داد و افزود: این همکاری‌های منطقه‌ای از جمله در موضوع حل و فصل کامل بحران سوریه، ادامه خواهد یافت. وی همچنین از برگزاری هفته زبان فارسی در روسیه در آینده ای نزدیک خبر داد.
رئیس جمهور روسیه با ابراز خرسندی از حضور تیم ملی فوتبال ایران در روسیه گفت که امیدواریم جام جهانی خوبی در پیش داشته باشیم
روسای جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه، روابط دو کشور را در همه عرصه ها رو به گسترش خواندند و با تاکید بر ضرورت و اهمیت بیش از پیش همکاری‌های دوجانبه و منطقه ای تهران – مسکو، گفتند که چشم انداز این همکاری‌های مشترک بویژه در حوزه اقتصادی، روشن و رو به توسعه است.
دیدار روحانی و ممنون
به گزارش ایسنا، رئیس جمهور حسن روحانی در حاشیه اجلاس سران ضمن ابراز خرسندی از عضویت پاکستان در سازمان همکاری شانگهای به نقش موثر اسلام آباد در این سازمان تاکید کرد و طی دیداری که با «ممنون حسین» رئیس جمهور پاکستان داشت تقویت همکاری های بانکی را برای توسعه روابط اقتصادی دو کشور مهم برشمرد و گفت ایران آماده است در زمینه های مختلف با پاکستان سرمایه گذاری متقابل داشته باشد.
روحانی با بیان اینکه ایران، پاکستان را کشوری مهم در منطقه می داند و امیدواریم همواره شاهد تعمیق و توسعه روابط باشیم، به همکاری‌های تهران – اسلام آباد در حوزه انرژی اشاره کرد و گفت: ایران می‌تواند منبع مطمئنی برای تامین انرژی پاکستان باشد.
رئیس جمهور همچنین با اشاره به گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گفت: ایران در چارچوب برجام به تعهداتش پایبند بوده و یکجانبه‌گرایی دولت آمریکا و خروج از برجام به عنوان یک توافق مهم بین‌المللی، خلاف مقررات و عرف روابط بین‌الملل و نیز مصوبات شورای امنیت سازمان ملل است که لازم است اعضای جامعه جهانی در برابر آن واکنش نشان دهند.
روحانی در ادامه با ابراز رضایت از تقویت امنیت در مرزهای دو کشور طی سال‌های گذشته، به سفر اخیر رئیس ستاد و فرمانده ارتش پاکستان به تهران اشاره کرد و افزود: از همکاری های دفاعی ایران و پاکستان استقبال می کنیم و مرزهای مشترک ما باید پیوسته مرزهای امن برای هر دو کشور باشد. رئیس جمهور، توسعه منطقه را در گرو ثبات و امنیت کامل دانست و با تاکید بر اینکه تا تروریست‌ها فعال هستند، منطقه به اهداف توسعه‌ای خود نخواهد رسید، گفت: مبارزه با تروریسم نیازمند هماهنگی و همکاری تمام کشورهای منطقه است.
روحانی حفظ ثبات و امنیت منطقه را برای ایران بسیار مهم برشمرد و تاکید کرد: می خواهیم شاهد افغانستانی امن و باثبات باشیم و هماهنگی ایران، پاکستان و افغانستان برای امنیت و توسعه منطقه بسیار حائز اهمیت است.
مواضع واحد ایران و پاکستان
رئیس جمهور مواضع واحد ایران و پاکستان در خصوص مسایل منطقه و جهان اسلام را بسیار نزدیک و با اهمیت خواند و گفت: ایران و پاکستان در نشست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله در نشست اخیر سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در محکومیت انتقال سفارت آمریکا به قدس شریف و همچنین تظاهرات مردم دو کشور در حمایت از فلسطین در روز قدس همصدا بوده و هستند.
ممنون حسین رئیس جمهور پاکستان نیز در این دیدار با اشاره به اشتراکات عمیق فرهنگی و تاریخی دو ملت ایران و پاکستان تاکید کرد که پاکستان به عنوان یک کشور دوست و همسایه، همواره در کنار ایران خواهد ایستاد و ما مصمم به توسعه روابط در همه زمینه‌ها هستیم.
رئیس جمهور پاکستان ، با بیان اینکه کشورش توسعه بندر چابهار را به نفع کل منطقه می‌داند، گفت: باید با هم همکاری یکدیگر و بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌ها، میزان مبادلات تجاری دو کشور را با رفع تمامی موانع از جمله موانع تعرفه‌ای، بیش از پیش افزایش دهیم.
وی همچنین با اعلام مجدد حمایت پاکستان از عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای افزود: نقش مثبت ایران به عنوان عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای را ستایش می‌کنیم و امیدواریم هر چه سریعتر ایران به جمع اعضای دائم این سازمان بپیوندد. ممنون حسین، در ادامه برجام را الگویی برای حل و فصل مسالمت آمیز بحران‌ها از طریق مذاکره دانست و با اعلام حمایت قاطع کشورش از برجام گفت: پاکستان از برجام حمایت می‌کند و از همه طرف‌ها می‌خواهد به آن پایبند بمانند. رئیس جمهور پاکستان همچنین همکاری‌های منطقه‌ای ایران و پاکستان را با اهمیت خواند و با بیان اینکه صلح و ثبات در افغانستان برای هر دو کشور همسایه مهم است، افزود: همکاری‌های مرزی دو کشور در سال‌های اخیر ارتقاء یافته و این روند همچنان باید تداوم یابد. روحانی قیل از سفر خود به چین سیاست جدید آمریکا را «شیوه‌ای خطرناک برای روابط بین‌الملل» نامید و خروج آمریکا را از برجام در ۱۸ اریبهشت ماه «توهین به جامعه بین‌الملل، نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل» و سبب تضعیف پیمان‌های بین‌المللی دانست و افزود کشورهای دیگر نباید در برابر آنچه او «عمل خلاف قانون» توصیف کرد، ساکت باشند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، ماه پیش هنگام خروج از توافق اتمی، با برجسته کردن تولید و به آزمایش گذاشتن موشک‌های بالیستیک در ایران، تهران را ناقض «روح برجام» دانست. قطعنامه ۲۲۳۱ بر توافق هسته‌ای بین ایران و شش قدرت جهانی مهر تایید می‌گذارد اما همزمان از ایران می خواهد تولید و به آزمایش گذاشتن موشک‌های بالیستیک خودداری کند.