ضرورت توجه به بنگاه‌های کوچک

علیرضا مناقبی* - تردیدی وجود ندارد که با خروج آمریکا از برجام و تشدید فشار بر کشورهایی که وابستگی زیادی به حفظ روابط اقتصادی خود با این آمریکا دارند، بنگاه‌های تولیدی و بازرگانی ایرانی در حال ورود به عصر جدیدی از اقتصاد هستند‌؛ دوره‌ای که هم از ویژگی‌های دوره تحریم‌های قبلی، میراث‌هایی را به دنبال خواهد داشت و هم خود بنا بر ماهیت جدید خود، مختصات جدیدی را به اقتصاد ایران تحمیل خواهد کرد‌.
بنابراین دولت برای ناکام گذاشتن تحریم‌ها باید علاوه بر تقویت دیپلماسی اقتصادی خود، بر راه‌حل‌های داخلی تمرکز بیشتری کند‌. بخشی از این راه‌حل‌ها می‌تواند تغییر نگاه دولت به سمت بنگاه‌های اقتصادی بخش خصوصی، واگذاری امور به مردم و تسریع در شناسایی و رهایی بنگاه‌ها از قید و بندهای خودتحریمی‌های ناشی از بوروکراسی اداری باشد و در این میان، توجه به بنگاه‌های کوچک و متوسط از آنجا حائز اهمیت است که این بنگاه‌ها با وجود اینکه بخش قابل توجهی از اشتغال کشور را دربر گرفته‌اند و نقش بسزایی در تحرک چرخ‌های تولید و تجارت دارند، در برابر فشار تحریم‌ها و خودتحریمی‌ها، قدرت چندانی برای مراقبت و صیانت از خود ندارند و با کوچک‌ترین خطایی در سیاستگذاری‌های دولت، ممکن است تا مرز ورشکستگی پیش روند‌.
اگر کشور توسعه فعالیت‌های تولیدی و صادراتی و تمرکز بر اقتصاد بدون نفت را جزو اهداف اصلی خود ترسیم کرده، باید اذعان کنیم که هیچ برنامه‌ای بهتر از حمایت از توسعه بنگاه‌های کوچک و متوسط نیست‌. این بنگاه‌ها به دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر، خیلی سریع‌تر از بنگاه‌های بزرگ، دولتی و شبه‌دولتی می‌توانند خود را با شرایط گذرای تجارت خارجی تطبیق داده و از فرصت‌ها بهره‌برداری کنند ولی مساله اساسی این است که تا زمانی که مردان اقتصادی دولت، تنها بنگاه‌های بزرگ تحت پوشش دولت را متولی اصلی تولید، تجارت و ایجاد اشتغال بدانند، نگاه بدبینانه نسبت به بخش خصوصی از بین نخواهد رفت و بنگاه‌های کوچک مورد حمایت جدی قرار نخواهند گرفت و رای و نظر تشکل‌های صنفی و تخصصی که از گردهم آمدن بنگاه‌های کوچک ایجاد شده‌اند، چندان مورد عنایت دولتمردان نخواهد بود‌.
از سوی دیگر اقتصاد ایران سخت نیازمند اصلاحات بانکی، به نفع بنگاه‌های کوچک و متوسط است تا هزینه تامین پول و نقدینگی را برای این بنگاه‌ها کاهش داده و اجازه نفس کشیدن به آنها دهد ولی باز هم از آنجا که دست بنگاه‌های بزرگ در مورد منابع بانکی بازتر است، بعید است که در شرایط عادی، بانک‌ها به سمت بنگاه‌های کوچک و متوسط رغبت چندانی نشان دهند‌. این در حالی است که در جهان حریص به توسعه، کشورهای مختلف برای حل بحران اقتصادی بنگاه‌های کوچک و متوسط راهکار‌های مختلفی را تجربه کرده و مدل‌های متفاوتی را پیش گرفته‌اند و دولت ما نیز باید از تجربه جهانی در این خصوص بهره‌برداری کند نه اینکه صرفا به بنگاه‌های اقتصادی بزرگ که معمولا تحت پوشش خود است، دل خوش کند‌.


البته بدیهی است که منظور از تاکید بر ضرورت توجه بیش از پیش دولت به بنگاه‌های کوچک و متوسط، ایجاد فضای رانتی و یارانه‌ای برای رشد قارچ‌گونه چنین شرکت‌هایی نیست بلکه هدف، فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای سپردن امور تولید و تجارت به ایشان است‌.
* رییس مجمع واردات