سیمای اسلام به روایت امام(ره)

مجید انصاری
عضو ارشد مجمع روحانیون مبارز
کار بزرگ امام خمینی(ره) غبارزدایی از چهره اسلام بود؛ اسلام به عنوان حقیقت نابی که با محوریت قرآن و اهل بیت(ع) دربر دارنده اصول بنیادین زیست مادی و معنوی توأم با سعادت نوع بشر است. اما متأسفانه با فقدان امام(ره) حل و بحث مسائل در حوزه نظری و عملی اسلام که می‌توانست راهگشای مسئولان و نظام جمهوری اسلامی باشد، ناتمام ماند. زیرا در طول تاریخ، به دلیل کج اندیشی‌ها، توقف در مصادیق، تنگ نظری‌ها و گاه به دلیل سوء استفاده حکومت‌ها و قدرت‌های فاسد، بتدریج بسیاری از احکام درخشان اسلام به عنوان مکتب رهایی بخش و راهگشا به ضد خود تبدیل شد و چهره‌ای نامناسب و ناتوان از تأمین سعادت نوع بشر از آن  ترسیم شد. این دو جریان یعنی کج‌اندیشی برخی مسلمانان و سوء استفاده برخی قدرت‌ها در دوره‌هایی توانستند اسلام را به عنوان یک دین منزوی، متعلق به 1400 سال پیش و با احکام غیرقابل اجرا در جهان معاصر و معارض با علم و پیشرفت معرفی کنند. بر اثر این گونه تبلیغات آرام آرام این ذهنیت در جوامع اسلامی به وجود آمد که اساساً جریان‌های مذهبی مسئولیتی در حوزه سیاست و در اداره امور جامعه بشری ندارند و دین یک امر شخصی است.
در رژیم گذشته نیز شاهد ترویج اسلامی بودیم که از زندگی روزمره مردم دور بود. در چنین شرایط و محیطی، هنر امام عرضه اسلام ناب بود، همان اسلامی که توانست جامعه عقب مانده جاهلی را به مدینه فاضله رشد یافته تبدیل کند. امام با دین اسلام به عنوان آیین زندگی که هم به دنیا و هم آخرت مردم توجه دارد، وارد میدان شد. در دیدگاه امام اسلام ظرفیت اداره بهینه جامعه بشری را در همه اعصار و سرزمین‌ها داراست، منعطف است، به این معنی که همراه با اصول ثابت منطبق با سرشت انسان، دارای احکام فرعی است که همراه با مقتضیات زمان و مکان به نیازهای انسان پاسخ می‌دهد. به همین دلیل امام تأکید داشتند که زمان و مکان  به عنوان دو اصل کلیدی در اجتهاد باید مدنظر باشد و اجتهاد مصطلح حوزه‌ها برای پاسخگویی به مطالبات کافی نیست. از دید امام، اسلام در مواجهه با دشمنان دین مقاومت، ایستادگی و نفی سلطه است. اما مبنای این دین در برخورد با مردم و نوع بشر، بویژه در میان جوامع اسلامی رحمانیت، مهربانی و عطوفت است. اسلامی که امام مروج آن بودند، شریعت سهله و سمحه است، شریعتی که قرآن فرمود: «ما جعل الله علیکم فی‌الدین من حرج» یعنی دین نیامده است عرصه زندگی را بر مردم تنگ کند، زندگی راحت و خوش را بر مردم حرام کند، بلکه آمده تا در پرتو علم و دانش نهایت بهره‌برداری درست از مواهب طبیعت به نفع جامعه بشری صورت بگیرد. اسلام امام اسلامی است که در آن خشونت و تحجر جایی ندارد و با نوآوری نه تنها مخالف نیست، بلکه بر آن تأکید دارد.  اسلام مورد اشاره امام مبتنی بر حقوق بشر، حقوق اساسی انسان و حقوق زنان و اقلیت‌ها است. در این اسلام هیچ قدرت و حکومتی بدون خواست و رأی مردم مشروع نیست و نمی‌تواند بر مردم حکومت کند. برپایه همین نگاه بود که امام نظام را طراحی و مهندسی کرد که مسأله آزادی مطبوعات، رأی مردم و ابتنای همه امور بر رأی مردم و نشأت گرفتن قدرت و مسئولیت در کشور با رأی آزاد مردم و دیگر اصول مترقی قانون اساسی، در حقیقت ترجمان حقوقی اسلام نابی است که امام ارائه کردند و تا زنده بودند و در سمت رهبری بودند، علی رغم مشکلاتی که بود از جمله 8 سال جنگ تلاش کردند این مبانی ارزشی نهادینه و اجرا شود.


با وجود همه این تلاش‌های امام متأسفانه هنوز بسیاری از آموزه‌های اسلام ناب در کشور ما مهجور است و هنوز نگاه‌های ارتجاعی و عقب‌مانده نسبت به برخی از آموزه‌های دین به چشم می‌خورد. بعضی‌ها هنوز در گذشته سیر می‌کنند، با مقتضیات زمان حرکت نمی‌کنند و در واقع چهره‌ای بسته و کوچه‌هایی تنگ و باریک از اسلام و احکام اسلامی ارائه می‌کنند که موجب دین گریزی جوانان می‌شود.

به صورت مصداقی، می‌دانیم که در محیط‌های حوزوی یا متدینین گذشته به طور کلی بحث موسیقی و هرگونه ابزار موسیقی حرام تلقی می‌شد. این تلقی در جامعه‌ای که موسیقی مبتذل در خدمت حکومت‌های فاسد بود، حرف درستی بود، اما امام میان استفاده درست از موسیقی با موسیقی مبتذل فرق قائل شدند. این یک بن‌بست شکنی بزرگ از سوی امام بود که باعث شد هنر در کشور اوج بگیرد. همچنین نگاه اسلام به مسأله حضور زنان در بخش‌های مختلف جامعه، درنهایت بن‌بست را به بزرگراهی تبدیل کردند که زنان بتوانند در عرصه‌های مختلف نقش‌آفرین باشند.  باوجود آن نوآوری‌ها این روزها شاهد مخالفت با برگزاری کنسرت به هر شکلی در برخی شهرها هستیم، یا هنرمندان ما که هنر فاخری ارائه می‌کنند، صرفاً به دلیل سلیقه یک فرد یا جمعیت نمی‌توانند هنر خود را ارائه کنند. سرک کشیدن در زندگی مردم به نام دین و مواردی چون شنود مکالمات و تجسس در زندگی که امام بشدت با آن مبارزه کردند یا برخوردهایی که نسبت به برخی رد صلاحیت‌ها و ابطال آرای مردم از خود نشان دادند، منظومه‌ای از نگاه امام نسبت به اسلام و حقوق اساسی مردم را ترسیم می‌کند که متأسفانه حتی کمتر به آن اشاره می‌شود.