سابقه حضور معدني روس‌ها در ايران به دهه‌ها قبل برمي‌گردد. آنها جزء اولين گروه‌هايي بودند که در زمينه اکتشاف پتانسيل‌هاي معدني ايران حضور داشتند و حتي هنوز هم بسياري از نقشه‌هاي قديمي‌در حوزه معادن کشور، توسط روس‌ها تهيه و تنظيم شده است. سابقه حضور معدني روسيه در مناطق مختلف ايران نشان دهنده اين موضوع است که آنها چندان ناآشنا به پتانسيل‌هاي معدني ايران نيستند. از طرف ديگر روسيه به‌عنوان يکي از مهمترين همسايه‌هاي ايران مي‌تواند نقش مهمي‌در بهبود بخشيدن به وضعيت معادن ايران داشته باشد.

با تمام اين احوال به نظر مي‌رسد که براي آغاز همکاري‌هاي معدني و زمين‌شناسي ميان ايران و روسيه به تهيه و تامين زيرساخت‌هايي نياز هست، اتفاقي که هرچند طي سال‌هاي گذشته روند رو به رشد و بهبود يافته‌اي را دارد، اما هنوز تا شرايط مناسب و ايده‌آل فاصله دارد.

سال‌هاي قبل هم بارها موضوع همکاري‌هاي معدني ميان ايران و روسيه مورد توجه قرار گرفته است و حتي تفاهم‌نامه‌ها و توافق‌نامه‌هايي نيز به امضا رسيده، که البته به علت کمبود امکانات و زيرساخت‌ها اجرايي شدن آنها با مشکلاتي همراه بوده است. از طرف ديگر در سال‌هاي اخير تحريم روسيه توسط آمريکا و در مواردي از سوي کشورهاي عضو اتحاديه اروپا موجب شده تا در بخش‌هاي مرتبط با معدن بتوان براي توسعه همکاري‌ها با اين کشور و تعريف ارتباطات برد- برد با شرکت‌هاي مختلف به ويژه در حوزه اکتشافات معدني اقدام کرد.

• آمادگي غول معدني روسيه براي حضور در ايران

روز گذشته بود که روابط عمومي‌ايميدرو اعلام کرد که شرکت «يو ام ام سي» از بزرگترين شرکت‌هاي معدني روسيه، براي همکاري با بخش‌هاي مختلف معدني و صنايع معدني ايران اعلام آمادگي کرده است. براساس اين گزارش مهدي کرباسيان، رئيس هيات عامل ايميدرو و معاون وزير صنعت، معدن و تجارت در ديدار با سرگو قربانف سهامدار اصلي و مدير ارشد شرکت «يو ام ام سي» (UMMC - Ural Mining Metallurgical Co) اظهار داشت: با توجه به طيف وسيع فعاليت‌هاي اين هلدينگ، زمينه مناسبي براي همکاري به منظور توسعه بخش معدن و صنايع معدني ايران فراهم آمده است. کرباسيان با ابراز خرسندي از توسعه روابط ايران و روسيه گفت: هم اينک طرح‌هايي براي افزايش ظرفيت‌هاي مس، روي، طلا، عناصر نادر داريم و همزمان توسعه آموزش و تحقيقات، اکتشاف در دستور کار ايران است که با توجه به طيف فعاليت‌هاي هلدينگ روسي، زمينه مناسبي براي همکاري ايجاد شده است. وي ادامه داد: با توجه به قرارداد 2.5 ميليارد يورويي دولت‌هاي ايران و روسيه در جهت افزايش همکاري‌ها، درصدد بهره‌گيري شرکت‌هاي خصوصي معدن و صنايع معدني ايران از اين رقم هستيم.

به گفته کرباسيان، بخش مس، روي و طلا از جمله بخش‌هايي هستند که پروژه‌هايي در دست اجرا دارند و به سرعت مي‌توان وارد همکاري در اين حوزه‌ها شد. معاون وزير صنعت، معدن و تجارت همچنين تاکيد کرد: معدن مهدي آباد که هم اينک بزرگترين طرح توليد روي ايران را در دست اجرا دارد، ‌از اولويت‌هاي ايميدرو براي همکاري است. او خواستار برگزاري جلساتي جداگانه در سطح مديران و کارشناسان بخش‌هاي مربوطه در ايميدرو شد و افزود: علاوه بر سطح کلان، شرکت ملي صنايع مس ايران نيز پروژه‌هايي براي رسيدن به ظرفيت 440 هزار تني کاتد مس دارد که با توجه به تخصص طرف روسي، زمينه مناسبي براي اقدام مشترک وجود دارد. رييس هيات عامل ايميدرو افزود: در موضوع اکتشاف هم مي‌توان همکاري وسيعي بين دو طرف برقرار کرد و اين حوزه از اهميت خاصي در تحقق اهداف آتي بخش معدن و صنايع معدني ايران دارد. وي افزود: در اکتشافات طلا موفق به کشف معادن جديد شده‌ايم و مايل به فعاليت با طرف روسي در اين بخش هستيم.

• تجربه روس‌ها در اکتشاف معادن ايران

براساس گزارش روابط عمومي‌ايميدرو، اردشير سعد محمدي، عضو هيات عامل ايميدرو نيز گفت: تجربه روس‌ها در اکتشاف معادن ايران يکي از راه‌هاي همکاري با هلدينگ يو ام ام سي است. وي افزود: همکاري در بخش فلزات غيرآهني، آلياژها، عناصر نادر، افزايش راندمان در صنايع متالورژي و تبادل دانش در اين حوزه‌ها نيز از جمله موارد مورد علاقه ما است. سعدمحمدي خاطرنشان کرد: شرکت ملي مس طرحي براي توليد کود فسفاته از اسيد سولفوريک دارد که اين امر مي‌تواند روابط دو طرف را افزايش دهد.

سرگو قربانف نيز ضمن اشاره به اينکه با برخي توليدات ايران از جمله مس از طريق شرکت‌هاي بزرگ اروپايي آشنايي دارد اظهار داشت: با در اختيار گرفتن جزئيات طرح‌هاي ايران،‌ مي‌توان وارد همکاري در حوزه‌هاي مختلف شد. به گفته وي، هلدينگ يو ام ام سي، از بزرگترين شرکت‌هاي معدني در روسيه است که همواره سهمي‌نيز در توليد جهاني دارد. اين هلدينگ 40 شرکت در روسيه و خارج روسيه دارد و با 80 هزار نيروي انساني توانسته سهم 50 درصدي در توليد سرب، 40 درصدي توليد روي، 41 درصدي نيکل، 12 درصدي زغالسنگ،‌ 40 درصدي مس کاتد و 4 درصدي فلزات گران‌بها داشته باشد. اين شرکت همچنين در جهان نيز 1.6 درصد توليد مس، 2.3 درصدي زغالسنگ، 1.5 درصدي سرب، 2 درصدي روي داشته باشد. سهم جهاني اين شرکت در توليد عناصر نادر همچون سلنيوم 5.8 درصد، تلوريوم 1.5 درصد، ‌اينديوم يک درصد و کادميوم 5 درصد است. توليد طلا در اين گروه نيز سالانه به 10 تن مي‌رسد. اين هلدينگ 18 سال است که فعاليت را آغاز کرده و در سال 2017 به گردش مالي 70 ميليارد يورويي رسيد.

• توافق براي همکاري زمين‌شناسي ايران و روسيه

در همين حال چهارمين روز خردادماه بود که در حاشيه چهاردهمين فروم اقتصادي ايران و روسيه، قراردادي ميان سازمان زمين‌شناسي و اکتشافات معدني ايران و شرکت دولتي روسيه (رز ژئو) با محوريت زمين‌شناسي و اکتشاف مواد معدني منعقد شد. قرارداد همکاري‌هاي جامع علوم‌زمين، شامل دو سرفصل مهم است که زمين‌شناسي دريايي و اکتشاف موادمعدني به روش ژئوفيزيک هوايي از موارد شاخص آن است. در اين قرارداد بنا بر اين است که شناورهاي نوين طرف روسي براي تحقيقات اکتشافي بستر دريا دراختيار کارشناسان ايراني قرار گرفته و پس از قرارداد نيز مورداستفاده کارشناسان ايراني قرار گيرد. شايان ذکر است، درخصوص فعاليت‌هاي اکتشافي به روش ژئوفيزيک هوايي، کارشناسان روسي باتوجه به تجربيات طرف ايراني، مشتاق همکاري‌هاي دوطرفه بيشتري بودند که بنا شد قراردادهاي الحاقي پس از مطالعات کارشناسان ايراني به قرارداد اصلي اضافه شود.

در حاشيه چهاردهمين فروم اقتصادي ايران و روسيه علاوه بر امضا شدن دو سند همکاري زمين‌شناسي و اکتشافي که ميان سازمان زمين‌شناسي و اکتشافات معدني کشور و شرکت دولتي روسي منعقد شد؛ روساي دو سازمان، مذاکرات مبسوطي انجام داده و نسبت به ادامه همکاري‌هاي موثر در آينده بحث و تبادل نظر کردند. گفتني است رز ژئو، يک شرکت هولدينگ دولتي زمين‌شناسي در روسيه است که تمامي‌مسائل اکتشافي و زمين‌شناسي نفت و منابع هيدورکربني را دربرمي‌گيرد. اين شرکت شناورهاي پيشرفته‌اي جهت تحقيقات برروي بستر دريا در اختيار دارد و مبحث اکتشاف و ذخاير معدني بر بستر دريا را پوشش مي‌دهند.

• زيرساخت‌هاي همکاري بايد فراهم شود

در همين ارتباط قدير قيافه، عضو هيات نمايندگان اتاق بازرگاني در گفتگو با خبرنگار روزنامه «تجارت» مي‌گويد: براي آغاز همکاري معدني ايران با روسيه نخست بايد زيرساخت‌ها و چارچوب‌هاي همکاري را مهيا کنيم. همکاري روسيه با ايران مي‌تواند تاثيرات مطلوبي داشته باشد چراکه روسيه داراي منابع غني زيرزميني است و مي‌تواند سرمايه‌گذار خوبي در بخش معدن باشد.

اين فعال حوزه معدن و صنايع معدني در ادامه با اشاره به لزوم ايجاد شفافيت در قوانين بخش معدن خاطرنشان کرد: شفاف‌سازي قانون معادن باعث مي‌شود تمايل سرمايه‌گذاران خارجي و داخلي براي حضور در بخش معدن افزايش يابد. با اين حال همچنان به دنبال اين هستيم که با ارائه پيشنهادهاي مناسب و کار کارشناسي برخي از ماده‌هاي قانون معادن را اصلاح کنيم. او ادامه داد: بايد عوامل بازدارنده بخش معدن در مراحل اکتشاف تا بهره برداري شناسايي شود تا بتوانيم به نتايج مثبتي براي توسعه اين بخش دست پيدا کنيم.

عضو هيات مديره انجمن سنگ آهن ادامه داد: در بخش اکتشافات معدني از تکنولوژي روز را يکي از اصول مهم در اين بخش است. با اين نگاه مي‌توان گفت که روسيه داراي منابع زير زميني غني است به همين دليل بايد از فرصت پيش آمده استفاده شود تا در زمينه‌هاي علمي‌و تکنولوژي بهره کافي را از اين کشور ببريم. قيافه در پايان با اشاره به اهميت امر سرمايه‌گذاري در معادن گفت: تجربيات دو کشور ايران و روسيه مي‌تواند تاثير خوبي را در جذب سرمايه‌گذاري در حوزه معدن داشته باشد.