روزنامه جهان صنعت

آسیب‌شناسی «جهان صنعت» از وضعیت تراز گردشگری ایران

فاطمه روشن- تراز گردشگری کشور منفی است. اتفاقی که چندان جدید نیست و پس از انقلاب هیچ‌وقت آمار گردشگران ورودی، نسبت به خروجی بیشتر نبوده. اما اخیرا به دلیل مشکلات ارزی که گریبان کشور را گرفته است، مسوولان در حوزه‌های مختلف در این باره اظهارنظر می‌کنند و به جای راهکارهایی برای بهبود این وضعیت و حرکت به سوی مثبت شدن تراز گردشگری به دنبال راه‌هایی برای جلوگیری از خروج مردم از کشور هستند. رییس بانک مرکزی ایران، رییس سازمان برنامه و بودجه و سخنگوی دولت‌، رییس دفتر رییس‌جمهور و اخیرا نمایندگان مجلس شورای اسلامی در اظهارنظراتی عجیب و به زعم کارشناسان غیرعلمی به دنبال ارائه آماری هستند تا نشان دهند مردم ایران در خارج از کشور ولخرجند و ارز کشور را برای تفریحاتشان خرج می‌کنند. مهرداد بائوج لاهوتی یکی از نمایندگانی است که چند روز پیش گفته بود ایرانی‌ها برای سفرهای خارجی خود به طور متوسط سالانه حدود ۳۰ میلیارد دلار ارز از کشور خارج می‌کنند، درحالی که ورود ارز به کشور توسط توریست سالانه حدود یک میلیارد دلار است. این اظهارنظر واکنش معاون گردشگری کشور و کارشناسان این حوزه را درپی داشت. محمد محب خدایی می‌گوید وقتی حساب اقماری نداریم مبنای ارائه این آمار کجاست و کارشناسان گردشگری هم بیم آن دارند که تبدیل به کشورهایی همچون کره شمالی یا اتحادجماهیر شوروی شویم.
اظهارنظرات غیرکارشناسی
مهرداد بائوج لاهوتی‌ـ عضو فراکسیون گردشگری در مجلس- همسو با جریانی که معتقد به تعدیل یا کاهش سفرهای خارجی ایرانی‌هاست، به تازگی گفته: «ایرانی‌ها برای سفرهای خارجی خود به طور متوسط سالانه حدود ۳۰ میلیارد دلار ارز از کشور خارج می‌کنند، درحالی که ورود ارز به کشور توسط توریست سالانه حدود یک میلیارد دلار است.»
البته ارائه این آمارها و اظهارنظرات برای نشان دادن خروج ارز از کشور از طریق مردم و به واسطه تراز منفی گردشگری اتفاق تازه‌ای نیست. پیش از این ولی‌الله سیف- رییس بانک مرکزی ایران- هم گفته بود: «مسافرت به خارج از کشور بیش از حد معمول است و باید متعادل شود.» سیف همچنین در همان روزهایی که تصمیم‌های ارزی، بازار و مسافران را شوکه کرده بود، توئیت کرد: «سفر شهروندان به خارج حق و انتخاب آنهاست. در عین حال تراز گردشگری کشور منفی است و مسافرت خارجی ارز قابل توجهی را به اقتصاد ما تحمیل می‌کند. با ترویج ایرانگردی و سفر ارزان هم بر رونق صنعت گردشگری بیفزاییم و هم منابع ارزی کشور را بهتر مدیریت کنیم.» محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامه و بودجه و سخنگوی دولت پیش از او و هنگام تبیین سیاست عوارض خروج از کشور که سه تا شش برابر افزایش پیدا کرد، از عبارت «دارندگی و برازندگی» استفاده کرده و گفته بود: «افرادی که به کشورهای خارجی می‌روند باید یک مقدار هم به گردشگری کشور خودشان کمک کنند.» پس از او، محمود واعظی رییس دفتر رییس‌جمهور به دنبال اتخاذ سیاست‌های جدید ارزی، اظهار کرده بود: «کسانی که عادت کرده‌اند تمام تعطیلاتشان را به خارج بروند، خب نروند. نمی‌خواهم بگویم نروند، می‌خواهم بگویم وقتی کسی می‌خواهد از ارز همه ملت ایران اینچنین استفاده کند، ما باید قوانینی بگذاریم که این ارز به همگان تعلق پیدا کند.» اما این اظهار نظرات با توجه به اینکه تراز گردشگری کشور در سال‌های اخیر همواره منفی بوده است چقدر درست است؟


عقل سلیم می‌گوید این آمار غلط است
احمد روستا کارشناس گردشگری، استاد دانشگاه و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در گفت‌وگو با «جهان صنعت» نه تنها این آمار را اشتباه می‌داند، بلکه تصمیم‌گیری‌هایی که برمبنای این آمار گرفته می‌شود را مخرب می‌داند وی می‌گوید: «به هیچ وجه این رقم درست نیست. متاسفانه در جامعه ما آمار یکی از بی‌مبناترین و بی‌معناترین عوامل در ارزیابی‌ها و تحلیل‌هاست که گاهی به صورت تخریب‌کننده، مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
روستا جایگزینی راه‌حل‌های ساده و مخرب به جای یافتن راه‌حل‌های اساسی را یکی از عوامل مشکل‌زا در سیستم مدیریتی کشور می‌داند و می‌گوید: «متاسفانه در کشور ما به جای یافتن راه‌حل‌های اساسی و مناسب، مسوولان همیشه به سراغ ساده‌ترین راهکارها می‌روند که اتفاقا آثار مخرب زیادی هم دارند. اگر در کشور مشکلات ارزی داریم، ناشی از عوامل گوناگونی است که تا به طور ریشه‌ای حل نشود، این نظام بیمار اقتصادی همچنان آثار منفی و مخربی خواهد داشت.»
او اظهارنظرات غیرکارشناسی توسط افرادی که صلاحیتی در زمینه‌های مختلف ندارند را یکی دیگر از مشکلات کشور می‌داند و معتقد است: «اگر عقل سلیم را مبنا قرار دهیم تنها راهکار اساسی اصلاح نظام اقتصادی توسط خبرگان اقتصادی است و نه شایعه‌پراکنان و جنجال‌آفرینان که نظراتشان نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند، بلکه اثرات مخربی هم برجای می‌گذارد.»
روستا می‌گوید نمی‌توانیم برای حل یک مشکل، به دنبال راهکارهای غلط باشیم: «چطور ممکن است سفر رفتن را به عنوان یک عامل منفی قلمداد کنیم و از هرگونه سفر که جنبه‌های مختلفی همچون علمی، مسافرتی سیاحتی، زیارتی، درمانی، روحی و روانی دارد، جلوگیری کنیم؟ کسانی که برای هرگونه فعالیت منفی در این راه تلاش می‌کنند باید متوجه باشند اگر خروج ارز را از روش نادرست ببندیم از مسیرهای دیگر این اتفاق رخ خواهد داد. به جای اینگونه تصمیمات بهتر است با نظر کارشناسان و خبرگان درجست‌وجوی یافتن راهکارهایی برای برخورد اساسی با مشکلات و سیاست‌های ارزی کشور باشیم.»
سفر حق مردم است
دکتر اسماعیل قادری، کارشناس گردشگری و استاد دانشگاه هم این رقم را نادرست می‌داند‌. او درباره این آمار به «جهان صنعت» می‌گوید: «سالانه 90 میلیون نفرخروجی داریم که 50 درصد از موارد گردشگری آن مربوط به سفرهای زیارتی مکه یا عتبات عالیات است. جدا از اینکه این مقدار خروجی تماما به گردشگری مربوط نمی‌شود، رقمی که برای خروج ارز اعلام شده از اساس غلط است.»
قادری سلب حق سفر از مردم را خلاف قانون می‌داند و می‌گوید: «براساس قوانین بین‌المللی، شرعی و اسلامی و هر قانونی، هیچ منعی برای سفر کردن مردم وجود ندارد. سفر حق مسلم هر انسانی است. طبق اعلامیه جهانی حقوق جهانگردی، سفر حق مردم است و انسان‌ها آزاد هستند هرجا که دوست دارند، سفر کنند.»
نتایج تحقیقاتم در مجلس منتشر نشد
قادری به دوره‌ای که در مرکز مجلس پژوهش‌های مجلس به طور تخصصی روی موضوع خروج مردم از کشور پس از سال 88 پژوهش کرده بود، اشاره می‌کند و می‌گوید نتیجه تحقیقاتش هیچ‌وقت منتشر نشد: «چطور به خودمان اجازه می‌دهیم درباره خروج مردم از کشور اظهارنظر کنیم؟ نمایندگان مجلس به جای ارائه آمار غلط مطالعه و بررسی کنند چرا مردم به خارج از کشور می‌روند؟ چند سال پیش، تقریبا پس از سال 88 مرکز پژوهش‌های مجلس از من درخواست کرد در یک پژوهش علمی علل خروج ایرانی‌ها به خارج از کشور و تمایل سفرشان را بررسی کنم. گزارش به آنها تحویل دادم و فهرستی از این عوامل به آنها ارائه دادیم و انتظار داشتیم حداقل به دنبال راهکارهایی برای تقاضاهای مردمی که به دلایل مشخص به خارج از کشور می‌روند باشند، اما در کمال تعجب به ما گفتند نمی‌توانیم نتایج این تحقیق را منتشر کنیم و سال‌هاست در کتابخانه مرکز پژوهش‌ها خاک می‌خورد.» او درباره افرادی که در زمینه گردشگری اظها‌ نظر می‌کنند و دانشی در این زمینه ندارند می‌گوید: «برخی از افراد هیچ آگاهی و اطلاعات و دانشی در زمینه گردشگری ندارند اما در این زمینه اظهار نظر می‌کنند و متاسفانه حرفشان هم تاثیرگذار است و باعث ایجاد ممنوعیت و محدودیت‌هایی برای مردم می‌شود.»
ما اتحاد جماهیر شوروی نیستیم
قادری به پیشینه رفتارهای اینچنینی در دیگر کشورها هم اشاره می‌کند: «نمی‌توانیم درهای کشور را به روی مردم ببندیم و بگوییم سفر نکنید. این تصمیم‌گیری‌ها باعث می‌شود ایران تبدیل به کشورهایی همچون اتحاد جماهیرشوروی یا کره شمالی شود. در حالی که راه‌حل این نیست.»
او خروج گردشگران از کشورشان را بی‌ارتباط با مشکلات به وجود آمده اقتصادی به واسطه گردشگری می‌داند: «چین در سال 2016 بیشترین تعداد گردشگر را به دنیا فرستاد و درعین حال گردشگرانش بیشترین هزینه را در این کشورها داشتند. آیا این مشکلی برای اقتصاد چین به وجود آورده؟ کشور آلمان یکی دیگر از کشورهایی است که بیشترین خروجی را دارد و میانگین خروجی‌اش سالانه بیشتر از جمعیت این کشور است، هر گردشگرش هم به طور میانگین 1000 دلار هزینه می‌کند. چرا به اقتصاد این کشورها لطمه‌ای وارد نشده است؟»
قادری به نمایندگان مجلس هم پیشنهاد می‌کند به جای اظهارنظرهای بی‌پایه به فکر راه‌حل برای مشکلات اساسی باشند: «‌نمایندگان مجلس به جای حرف‌های غیرکارشناسی و بی‌پایه و اساس باید به دنبال قانون‌گذاری برای جذب بیشتر توریست‌های خارجی باشند و راهکارهایی برای هزینه بیشتر این توریست‌ها در داخل کشور داشته باشند. فکری به حال گردشگری‌مان کنند که با کوچکترین رخدادی ورودی‌اش جابه‌جا می‌شود.»
درحال تهیه حساب اقماری هستیم
محمد محب‌خدایی- معاون گردشگری کشور- در واکنش به این اظهارات، به ایسنا گفته است: «درست است که ۹ میلیون مسافر خروجی از کشور داشته‌ایم، اما همه آنها که گردشگر نبوده‌اند یا به انگیزه تفریح از کشور خارج نشده‌اند که درباره خروج ارز از طریق آنها این‌طور بزرگ‌نمایی می‌شود. در واقع از ۹ میلیون مسافری که در سال گذشته از کشور خارج شدند، حدود چهار و نیم میلیون تن به قصد زیارت به عراق رفتند که دو میلیون نفر آنها فقط در بازه زمانی اربعین این سفر را انجام دادند که شاید ۱۰۰ دلار هم هزینه نکرده باشند.»
او در این باره توضیح داده: «بخشی از این جمعیت ۹ میلیون نفری، ایرانیان مقیم خارج از کشور هستند که نه تنها خروج ارز ندارند، بلکه آورده اقتصادی هم دارند، آنها در داخل کشور هزینه می‌کنند. دانشجویانی که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند نیز جزو این جمعیت محاسبه شده‌اند که مصرف ارز آنها متفاوت است، بنابراین به چه استنادی گفته می‌شود مسافران ۳۰ میلیارد دلار ارز از کشور خارج کرده‌اند، شاید نهایت مسافران و گردشگرانی که انگیزه سفر یا تفریح در خارج از کشور را داشته باشند به چهار میلیون نفر هم نرسد که اگر هر یک متوسط هزار دلار هزینه کرده باشند، سرجمع چهار میلیارد دلار می‌شود، نه ۳۰ میلیارد دلار.»
معاون گردشگری همچنین درباره جذب یک میلیارد دلار از طریق گردشگران ورودی در مقابل خروج ۳۰ میلیارد دلاری که توسط مسافران ایرانی خارج می‌شود، گفته است: «اگر تعداد مسافران ورودی به کشور نزدیک به پنج میلیون نفر محاسبه شود و سرانه هزینه‌کرد مستقیم هر نفر ۷۰۰ دلار درنظر گرفته شود، هرچند که سازمان جهانی جهانگردی برای منطقه‌ ایران، سرانه هزینه‌کرد هر گردشگر را ۱۳۴۰ دلار تعیین کرده، کل این آورده سه میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار می‌شود، نه یک میلیارد دلار.»
خدایی در پاسخ به این پرسش که وقتی حساب اقماری در کشور وجود ندارد آیا می‌توان آمارها را این چنین با گمانه‌زنی و محاسبه معمولی اعلام کرد و آمار و ارقام دیگران را به چالش کشید؟ توضیح داده: «ما درحال تهیه حساب اقماری هستیم، اعدادی که اعلام می‌کنیم براساس فرمول‌های حساب اقماری است که از کتاب‌های سازمان جهانی جهانگردی استخراج و ترجمه شده است و اکنون هم برای تکمیل حساب اقماری گردشگری درحال تنظیم جلسات مشترکی با مرکز آمار ایران و بانک مرکزی هستیم و براساس شرایط کارها را پیگیری می‌کنیم.»
آمار ارائه شده چقدر درست است
با توجه به نبود حساب اقماری در کشور، سرانه یا میانگین هزینه‌کرد هر ایرانی مشخص و دقیق نیست، تنها منبع اطلاعاتی موجود مرکز آمار ایران است که آخرین داده‌اش درباره تعداد سفرهای خارجی ایرانی‌ها به بهار سال ۱۳۹۵ مربوط می‌شود که محاسبه و اعلام شده؛ در این فصل ۵۷۶ هزار و ۹۵۵ سفر خارجی انجام شده که هزینه‌کرد آنها جمعا ۱۳۳۶ میلیارد و ۸۲۷ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان شده که بر این مبنا سرانه هزینه هر ایرانی در سفر خارجی دو میلیون و ۳۱۷ هزار و ۳۸ تومان شده. این پول صرف عوارض خروج، ویزا، تور و گشت، حمل‌و‌نقل و اقامت، خوراکی و دخانی، فرهنگی، تفریحی و ورزشی، درمانی، سوغات، کالا و لوازم و سایر هزینه‌ها شده است.
این درحالی است که اتحادیه هتل‌های ترکیه به عنوان اصلی‌ترین مقصد سفر ایرانی‌ها در گزارش سال ۲۰۱۷ میلادی اعلام کرد؛ حدود 5/2 میلیون گردشگر ایرانی در سال ۲۰۱۷ به ترکیه سفر کردند که هر گردشگر به طور متوسط شش شب در ترکیه اقامت داشته و یک هزار دلار هزینه کرده‌ که در مجموع 5/2 میلیارد دلار برای ترکیه درآمد داشته است، اما به محاسبه عضو فراکسیون گردشگری در مجلس، هر گردشگر ایرانی در خارج از کشور به طور متوسط سه هزار دلار هزینه می‌کند که در سال به ۳۰ میلیارد دلار می‌رسد.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
کمیسیون مشترک برجام جمعه برگزار می شود وزیر نیرو‌: بازگشت صرافی‌ها افزایش مصرف «گُل» در میان دانش‌آموزان تولید همچنان زیر سایه رانت و گرانی اعتراض سراسری کامیون‌داران پس از افزایش نرخ دلار اوپک احتمال کاهش تولید نفت ایران را درنظر می گیرد؛ رییس‌جمهور در دیدار با ورزشکاران از حضور بانوان در ورزشگاه‌ها دفاع کرد‌ زبان انگلیسی؛ قاتل نمایندگان مجلس ایران قدغن! آسیب‌شناسی «جهان صنعت» از وضعیت تراز گردشگری ایران بی‌توجهی سودجویان متخلف به اولتیماتوم‌های دستگاه‌های نظارتی آقای روحانی امیدوارمان نکنید تیم اقتصادی کشور کارآمد نیست! تقویت اصولگرایان، تضعیف روحانی سقوط بی‌سابقه ارزش لیر ترکیه در برابر دلار طرح ترافیک جدید خبرنگاران محافظه‌کاران و بازی جدید منافع ملی قربانی جناح‌بندی سیاسی منافع ملی قربانی جناح‌بندی سیاسی