توافق ۱+۴ بر پایبندی به تعهدات برجامی

آرمان- محمدحسین جعفری: سفرهای دیپلماتیک محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در جهت بررسی وضعیت برجام از پکن آغاز شد. سفرهای دوره‌ای که برای امکان عملی شدن برجام بدون آمریکا انجام می‌شود. پس از سخنرانی ترامپ و اعلام رسمی او مبنی بر خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، حالا ایران در پاسخ به درخواست اروپا، در حال امکان‌سنجی این موضوع است. ظریف ابتدا به چین رفت و پس از آن راهی مسکو شد تا در نهایت به مقصد نهایی خود یعنی بروکسل برسد. روز شلوغ وزیر خارجه کشورمان صبح سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت با دیدار با فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا آغاز شد. ملاقاتی که ظریف آن ‌را بسیار خوب و سازنده خواند. وی پس از دیدار با موگرینی به اقامتگاه خود در بروکسل رفت و بخش تازه‌ای از رایزنی‌های اروپایی خود را آنجا پی گرفت. تماس‌های تلفنی با وزیران خارجه ایتالیا، اسپانیا، اتریش و بلغارستان از یک طرف و دیدار با وزیر خارجه بلژیک از سوی دیگر برنامه بعد از ظهر ظریف در بروکسل را به خود اختصاص داده بود. این در حالی بود که وزیران خارجه سه کشور اروپایی عصر روز سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت میزبان فدریکا موگرینی در شورای اروپا بودند تا مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا شرح وضعیتی از گفت‌وگوهایش با وزیر امور خارجه ایران به وزرای خارجه انگلستان، فرانسه و آلمان بدهد.
زمان زیادی نداریم
وزیر امور خارجه کشورمان در بدو ورود به محل مذاکرات در شورای اروپا به خبرنگاران حاضر در محل گفت: ما امروز می‌خواهیم ببینیم آیا اعضای باقی‌مانده در برجام آماده ارائه منافع اقتصادی برجام به ما هستند یا نه. محمدجواد ظریف اظهار داشت: ما می‌خواهیم فرآیندی فشرده را آغاز کنیم که برای آن زمان زیادی نداریم. وی گفت: در مدت زمان چند هفته‌ای که رئیس‌جمهوری ایران تعیین کرده است، می‌خواهیم ببینیم که اراده سیاسی که توسط اعضای باقی‌مانده برجام ابراز شده آیا می‌تواند به اقدامات مشخص تبدیل شوند یا نه. همچنین بوریس جانسون وزیر خارجه انگلیس پیش از این مذاکرات اظهار کرد: تمام تلاشمان این است که از کسب و کار قانونی شرکت‌ها و موسسات انگلیسی و دیگر کشورهای اروپایی در ایران در چارچوب برجام حمایت کنیم. وی در عین حال اظهار کرد که باید نسبت به تهدیدها و نگرانی‌هایی که تحریم‌های جدید آمریکا ایجاد می‌کند، واقع‌بین باشیم.
دیداربا سران ۲۸ کشور اروپایی


همچنین فدریکا موگرینی رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در سخنانی اظهار کرد: روز چهارشنبه در صوفیه بلغارستان با سران ۲۸ کشور اروپایی درباره نحوه حفظ برجام، حفظ سرمایه‌گذاری‌های خود و مهم‌تر از همه حفظ منافع امنیتی خود گفت‌وگو می‌کنیم و همچنین سران ۲۸ کشور را در جریان محتوای مذاکرات امشب قرار خواهیم داد. وی تاکید کرد: ما در مذاکرات درباره موضوع هسته‌ای صرفا صحبت می‌کنیم و اینکه چگونه این توافق را حفظ کنیم. موگرینی بر حفظ امنیت در راستای منع اشاعه هسته‌ای تاکید کرد و گفت: من نمی‌توانم درباره ارائه تضمین صحبت کنم بلکه ما درباره گام‌ها و اقداماتی گفت‌وگو می‌کنیم که یک تلاش هماهنگ برای اجرای کامل توافق باشد.
تعهد به تحقق اهداف برجام
۴ وزیر خارجه و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از گذشت یک ساعت و ۳۰ دقیقه با بیانیه‌ای از اتاق‌های بسته خارج شدند. البته محمدجواد ظریف در کنفرانس خبری حاضر نشد و تنها به پاسخگویی به یک سوال فارسی و یک پرسش انگلیسی در جمع خبرنگاران بسنده کرد. او که ظاهرا از روند برگزاری جلسه راضی به نظر می‌رسید به خبرنگاران توصیه کرد متن بیانیه خانم موگرینی که به نمایندگی از ۵ طرف قرائت خواهد شد را با دقت بخوانند. در متن این بیانیه که توسط مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از پایان نشست ایران و سه کشور اروپایی پیرامون برجام، قرائت شد آمده است: در پی اعلام ایالات متحده مبنی بر خروج آن کشور از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور امنیتی و سیاست خارجی و وزرای امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، فرانسه، آلمان و انگلیس در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ در بروکسل دیدار کردند. شرکت‌کنندگان در این نشست، تعهد خود بر ادامه اجرای کامل و موثر برجام را که به اتفاق آرا توسط قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت به عنوان عنصری کلیدی در ساختار نظام عدم اشاعه هسته‌ای جهانی و یک دستاورد دیپلماتیک قابل توجه مورد تاکید قرار گرفته است، یادآوری کردند. با اظهار تاسف از خروج آمریکا از برجام، بر اینکه رفع تحریم‌های مرتبط هسته‌ای و عادی‌سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران بخش‌های اساسی توافق (برجام) را تشکیل می‌دهد، صحه گذارند. آنها همچنین بر تعهد خود به ایجاد اطمینان نسبت به ادامه تحقق این اهداف تاکید کرده و موافقت کردند که گفت‌وگوهای خود را در راستای این هدف تعمیق بخشند. به طور ویژه متعهد شدند که مباحث کارشناسی فشرده‌ای را با ایران در خصوص مسائل زیر، با هدف رسیدن به راه‌حل‌های عملی ظرف چند هفته آینده آغاز نمایند:
حفظ و تعمیق روابط اقتصادی با ایران
تداوم فروش نفت، گاز، میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی ایران و تعاملات مالی مربوطه
تعاملات موثر بانکی با ایران
ادامه روابط حمل‌ونقل موثر دریایی، زمینی و هوایی و خط آهن با ایران
تامین بیشتر اعتبارات صادراتی اتحادیه اروپا و ایجاد مسیرهای ویژه در حوزه‌های مالی، بانکی، بیمه‌ای و تجاری با هدف تسهیل همکاری‌های اقتصادی و مالی شامل تسهیل همکاری‌های اقتصادی و مالی شامل ارائه حمایت‌های عملی از تجارت و سرمایه‌گذاری
تکمیل و اجرای بیشتر یاداشت‌های تفاهم و قراردادهای منعقده بین شرکت‌های اروپایی و طرف‌های ایرانی
سرمایه‌گذاری بیشتر در ایران
حمایت از فعالان اقتصادی اتحادیه اروپا و تامین فضای اطمینان‌بخش حقوقی
ایجاد هرچه بیشتر فضای شفاف و قانونمند اقتصادی
همچنین در این توافق عزم و اراده خود را برای اجرای برجام در تمامی بخش‌های آن همراه با حسن نیت و در فضایی سازنده مورد تاکید قرار داده و موافقت کردند به مشورت‌های فشرده خود در تمامی سطوح و با سایر اعضای باقیمانده برجام ادامه دهند.
تلاش برای حفظ برجام
وزیر امور خارجه کشورمان نشست خود با وزرای خارجه سه کشور اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا را خوب و مفید توصیف کرد و گفت که اروپایی‌ها متعهد شده‌اند تلاش خود را برای اجرای مفاد توافق‌ها به کار گیرند. محمدجواد ظریف صریح کرد: در این نشست درباره ارائه تضمین و اطمینان به ایران به خصوص مفادی که ایران از آنها منتفع می‌شود، صحبت شد. وی مان با بیان اینکه حرکت مناسبی آغاز شده است ابراز امیدواری کرد که این حرکت به نتیجه برسد. وی تصریح کرد: همه طرف‌های اروپایی تاکید کردند و متعهدند شدند که کارها و اقدامات توافق‌شده را انجام دهند. وزیر امور خارجه کشورمان ادامه داد: کمیسیون مشترک برجام به درخواست ایران هفته آینده تشکیل می‌شود که در سطح مدیران وزارت خارجه 1+4 است. همچنین جلسه وزیران خارجه 1+4 به همراه خانم موگرینی نیز پیش‌بینی شده است که در زمان مناسب تشکیل می‌شود. ظریف گفت: جلسات کارشناسی در روزهای آینده نیز به طور فشرده برگزار می‌شود. وزیر خارجه کشورمان درباره مواضع ایران در نشست چهارجانبه گفت: ما در این نشست اعلام کردیم باید حقوق ایران در چارچوب برجام تضمین شود و آنها گفتند تلاش خود را می‌کنند. وی همچنین در پاسخ به سوالی درباره تحریم رئیس کل بانک مرکزی ایران از سوی آمریکا گفت: این اقدام مثل بقیه اقدامات آمریکا غیرقانونی است.
حفظ برجام
موگرینی با ابراز تاسف نسبت به خروج آمریکا از برجام افزود: ما اذعان داریم که رفع تحریم‌های مرتبط هسته‌ای و عادی سازی روابط اقتصادی با ایران بخش‌های ضروری در این توافق هستند. ما بر ادامه تعهد مشترکمان مبنی بر تضمین ادامه حصول تمامی اینها تاکید داریم و توافق کردیم که گفت‌وگوهایمان را در تمامی سطوح برای رسیدن به این هدف افزایش دهیم. وی گفت: پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و در حالی که این توافق هنوز با ایران برقرار است، با شرایط دشوار و پیچیده‌ای مواجه هستیم. اکنون بحث پایبندی جدی ایران و کشورهای اروپایی برای عمل به تعهدات تعیین شده در توافق بر اساس حسن نیت دوجانبه مطرح است. نماینده بلند پایه اتحادیه اروپا ادامه داد: ما اجرای اصلاحات را در توافق هسته‌ای بررسی نمی‌کنیم و امیدوارم هر چه سریع‌تر به راه حل‌های اجرایی دست یابیم. باید هر چه فوری برای ادامه توافق هسته‌ای اقدماتی انجام دهیم. در حال حاضر هدف ما حفظ توافق با ایران و اجرای کامل مفاد آن است. این توافق کاملا مستقل است و ارتباطی با سایر موضوعات مطرح شده درباره ایران ندارد. موگرینی خاطر نشان کرد: همان‌طور که می‌دانید من با وزرای امور خارجه فرانسه، آلمان، انگلیس و ایران در دو نشست جداگانه دیدار کردم تا درباره مواضع مشترک و کارهای پیش روی ما پس از اعلام آمریکا برای خروج از برجام، گفت‌وگو کنم. ما با یکدیگر بر عزم خود برای ادامه اجرای تمام بخش‌های توافق هسته‌ای در فضای توام با حسن نیت و سازنده تاکید کردیم.
هدف مشترک
وی در ادامه گفت: مساله نخست حفظ و تقویت روابط اقتصادی با اروپا است و دومین مساله ادامه جریان نفت و گاز و مشتقات آن و تولیدات پتروشیمی و مواد مرتبط با آن است. سومین مساله معاملات بانکی موثر با ایران است. چهارمین موضوع ادامه روابط در زمینه حمل و نقل دریایی، هوایی و ریلی با ایران است. پنجمین موضوع اعتبارات صادرات و بیمه مالی در زمینه تجاری برای تسهیل همکاری اقتصادی و مالی است. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا ایران یک چارچوب زمانی برای یافتن راه‌حل‌های مورد نظر تعیین کرده است، گفت: درخصوص زمانبندی هیچ فضای مذاکراتی منفی میان ما وجود نداشت. همه ما یک هدف مشترک برای اجرای کامل برجام داریم. ما اختلاف نظرهایی بر سر مسائل دیگر داریم اما این نشست روی اجرای برجام متمرکز بود. به گزارش رویترز، آنگلا مرکل صدراعظم آلمان نیز با حضور در پارلمان این کشور در سخنانی تاکید کرد: بهترین راه برای رسیدگی به نگرانی‌ جهان درباره نقش ایران در منطقه و برنامه موشک‌های بالستیکی این کشور، در چارچوب توافق هسته‌ای با ایران، حتی پس از خروج آمریکا از آن است. مرکل همچنین گفت: سوال این است که اگر شما از یک توافق خارج شوید بهتر می‌توانید مذاکره کنید یا زمانی که در توافق هستید؟ ما می‌گوییم که شما اگر در توافق بمانید، بهتر می‌توانید مذاکره کنید.
خیالبافی؟ نه!
وزیر امور خارجه کشورمان پیش از ترک بروکسل در جمع خبرنگاران، اظهار کرد: دیدار ما دیداری سه‌ جانبه بود البته وزرا با خودشان جلسه‌ای پیش از ما داشتند. ظریف در ادامه گفت: در جلسه اخیر در مورد اقدامات آمریکا برای بی‌اثر کردن مذاکرات ایران با اروپا صحبت کردیم البته ما در چارچوب واقعیات صحبت می‌کنیم. اروپایی‌ها متحد آمریکایی‌ها هستند و اروپا قرار نیست روابطش را با آمریکا کنار بگذارد اما در شرایط کنونی با سیاست‌هایی که ایالات متحده مخصوصا شخص آقای ترامپ اتخاذ کرده است الان برای اروپا زمان این است که ببیند چگونه منافع خودش را دنبال کند. وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: ما دنبال خیال‌بافی نیستیم که اروپا رابطه‌اش را با آمریکا بهم بزند. نه چنین چیزی امکان‌پذیر است و نه اروپایی‌ها خودشان چنین حرفی می‌زنند بلکه دنبال این هستیم که اروپا از منافع خودش دفاع کند. وی ادامه داد: اروپا و آمریکا در موضوعاتی دارای اشتراک و در موضوعاتی اختلاف دارند؛ فعلا موضوع ایران موضوعی است که مورد اختلاف آنهاست؛ معنی‌اش این نیست که آمریکا و اروپا فردا با هم درگیر می‌شوند کما اینکه سال‌ها در مورد موضوعات دیگر با هم اختلاف داشتند اما اروپایی‌ها خط خود را دنبال کردند و آمریکایی‌ها خط خودشان را دنبال کردند. وزیر امور خارجه با بیان اینکه گفت‌وگوهای ایران با اروپا پس از خروج آمریکا از برجام شروع خوبی برای مذاکرات بعدی بود،‌ گفت: مشخص شد که برجام یک مجموعه مستقل است و ارتباطی به موضوعات دیگر ندارد. تعهدات کشورها در برجام مستقل از سایر موضوعات است و باید این تعهدات انجام بگیرد.
نشانه ضعف آمریکا
بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به اقدام وزارت خزانه‌داری آمریکا در اعلام موارد تحریمی جدید علیه کشورمان، با محکومیت شدید این اقدام، گفت: این سیاست و حرکت نابجا را بخشی از ادامه رفتار نابخردانه و سیاست‌های خصمانه دولت آمریکا علیه ملت ایران می‌دانیم که طی دهه‌های گذشته همواره و به اشکال گوناگون استمرار داشته است؛ این سیاست‌های کینه توزانه نه تنها دستاوردی برای آمریکا نداشته و نخواهد داشت، بلکه دولت و ملت ایران را مصمم‌تر، صبورتر و مقاوم‌تر از همیشه و گذشته برای مقابله با اقدامات ضدایرانی آمریکا، آماده کرده است. این دیپلمات ارشد ایرانی افزود: اعلام تحریم‌های جدید علیه ایران به‌خصوص قرار دادن نام رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در لیست تحریم‌ها، همزمان با گفت‌وگوها و رایزنی‌های کشورمان با اروپا در موضوع برجام بدون آمریکا، به خوبی بیانگر آن است که ایالات متحده آمریکا با خروج یکجانبه از برجام نتوانسته است تاکنون به اهداف ضدایرانی و از پیش تعین شده خود دست یابد؛ دولت آمریکا اینک و در پی ناکامی و آثار مخرب اشتباهات و پیش‌بینی‌های غلط فاحش خود پس از خروج یکجانبه از برجام، تلاش می‌کند با اینگونه رفتارها و اقدامات مخرب، بر اراده و تصمیم دیگر اعضای باقی مانده در برجام و سایر کشور‌های جهان، اثر بگذارد.
نوبت حرکت اروپا
باید منتظر ماند و دید عزم اتحادیه اروپا برای عملی کردن این وعده‌ها تا چه‌اندازه جدی است. به‌ویژه وقتی بدانیم درست در همین روز، وزارت دارایی آمریکا اقدام به تحریم رئيس کل بانک مرکزی ایران کرده تا پیامی مشخص به طرف اروپا صادر کند. هرچند محمدجواد ظریف این کار آمریکا را مانند اقدامات دیگر واشنگتن غیرقانونی می‌خواند، اما باید دید آیا طرف اروپایی هم از منظر ایران به اقدامات ایالات متحده آمریکا می‌نگرد یا خیر؟