روزنامه همدلی
1397/02/16
امور شهروندی و محیط زیست
دکتر روح الله رحیمی شادگان- محیط زیست موضوع مغفول مانده این روزها و سالهای ایران ماست. محیط زیست طبیعی و شهری‌مان به روایت محققان، عامه شهروندان و مسئولان خبر از وقوع فاجعه‌ای نه چندان دیرهنگام را می‌دهد. بشر این اشرف مخلوقات راهی را برگزیده که غایت آن اگر جز نیستی نباشد چیزی قریب به آن است. نگارنده برآن است در این مجال به اهمیت موضوع چالش‌های زیست‌محیطی شهری و امور شهروندی بپردازد.پدیده شهرنشینی از دیرباز در سرزمین ایران باستان و قبل از ورود آریایی‌ها وجود داشته است. قدمت آن براساس برخی گزارش‌ها تا 7000 سال نیز تخمین زده میشود. شهرنشینی و فرهنگ آن در طول تاریخ بسته به تعامل حاکمان، نهادهای عمومی و مردم دستخوش تغییر بوده تا به شکل امروزی تکامل یافته است. شهروندی همانگونه که محرزست از شهرنشینی ایجاد میشود. شهرنشینان هنگامی که به این بلوغ فکری برسند که به حقوق یکدیگر احترام بگذارند و به مسئولیت‌های خویش در قبال خود، شهر و اجتماع عمل کنند به «شهروند» ارتقاء می‌یابند. شهروند قواعد اجتماعی را درک و محترم می‌شمرد و سعی بر تاسیس و ارتقای یک جامعه به جامعه‌ای متمدن داشته و برای قوانین و هنجارهای اجتماعی احترام قائل است. ارتقای شهروندی ماحصل تعامل حاکمیت، نهادهای عمومی و مردم خواهد بود. با این توضیح خواست حاکمیت و نهادهای عمومی در کنار خواست شهروندان میتواند به رسیدن شهروندان به حقوق خود مثمرثمر باشد. در حوصله این یادداشت نیست که به هرکدام از این اضلاع پرداخته شود.
یکی از ارکان مهم شهروندی توجه و عنایت ویژه به اصل مهم، اساسی محیط زیست و گام نهادن در ایجاد محیطی سالم، پاک و امن خواهد بود. هجرت بسیار آدمیان به شهرها منجر به ایجاد انبوهی از چالش‌ها منجمله مسایل زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و روان‌شناختی شده است. برطرف کردن چالش‌های مذکور به صورت جداگانه میسر نیست. مباحث زیست محیطی را بدون در نظر گرفتن راهکارهایی برای سایر چالش‌ها نمی‌توان رفع کرد. فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در بستر و محیطی سالم و امن صورت می‌پذیرد و نبود چنین فضایی تبعاتی چون کاهش بهرهوری شده و نهایتا مشکلات سلامت جسم و روح نیز ماحصل آن خواهد بود. همانگونه که عقل سالم در بدنی سالم موجودیت پیدا می‌کند میتوان اقرار کرد شهروندانی سالم در محیط زیستی سالم خواهند بود. مع‌الاسف، محیط زیست سالم موضوعی‌ست بس جدی که در شهرهای بزرگ کشورمان از آمال مردمان‌مان شده و دور از دسترس. چالش‌های متعددی در محیط زیست شهری‌مان وجود دارد از جمله میتوان به آلودگی هوا، آلودگی بصری، زباله و آلودگی‌های صوتی اشاره کرد.
در قوانین و اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران به مسایل زیست محیطی توجه شده است که در برخی از این اسناد به‌ویژه در بحث منشور حقوق شهروندی به این موضوع پرداخته شده اما این توجه و نگاه متناسب با اهمیت محیط زیست نیست. در یک و دو دهه اخیر مبحث حقوق شهروندی مورد توجه محققان و مردم قرار گرفته و دریچه نوین و جذابی را برای حقوقدانان و سیاسیون شده است که نمود آن در قالب منشور حقوق شهروندی مشاهده میشود. منشور حقوق شهروندی گامی مهم در توجه به مواد فراموش شده قانون اساسی است. در منشور حقوق شهروندی ابلاغ شده در 15 آذرماه 1395 از سوی دولت تدبیر وامید در از مجموع 120ماده، تنها 5 ماده (مواد 112- 115) منحصرا پیرامون محیط زیست آورده شده است که نشان از مهجور ماندن این بخش اصلی از حقوق شهروندان است. در بخش سازوکار اجرا و نظارت بر حسن اجرای حقوق شهروندی نیز نیاز به توجه ویژه و مداوم به بخش محیط زیست است. در این بخش از منشور دستیار ویژه‌ای تعریف شده است که با توجه به اهمیت مسایل زیست محیطی شهری و طبیعی درگیر آن برای بهبود محیط‌زیست ایران اسلامی انتصاب فردی متخصص و با تجربه به عنوان دستیار ویژه ریاست جمهور در امر محیط‌زیست لازم به نظر می‌رسد. در بخشی دیگر نیز به دید نگارنده نیازست اصلاحاتی صورت گیرد. در بند 4 سازوکار اجرایی و نظارت بر اجرای منشور آورده شده است: وزارتخانه‌های آموزشوپرورش، علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای آشنایی هرچه بیشتر دان آموزان و دانشجویان با آموزه‌های حقوق شهروندی، ترتیبات لازم را اتخاذ می‌کنند.
پیشنهاد میشود علاوه براین وزارتخانه‌ها که وظیفه ذاتی‌شان آموزش و پرورش است، لازم است که سازمان حفاظت از محیط زیست با توجه به دارا بودن دانشکدهای تخصصی در زمینه محیط‌زیست که سبقه‌ای طولانی (تاسیس 1351) در آموزش دارد و مع‌الاسف اخیرا با تصویب سازمان مربوطه به آموزشگاه محیط‌بانی تنزل یافته است به این بخش افزوده شود. علاوه براین میتوان به بهره‌گیری از سازمان‌های عمومی از جمله شهرداریهای شهرهای بزرگ و الگو در امر آموزش شهروندان گامی هماهنگ و هدفمند برداشت.
اما روی اصلی سخن به شهروندست. وجود شهروندی مطالبه‌گر به عنوان ضلع مهم از سه ضلع شهروند، حاکمیت و نهادهای عمومی میتواند در ترغیب اضلاع دیگر این معادله به التزام در تحقق حقوق شهروندی نقشی بی‌بدیل ایفا کند. ضروری‌ست شهروند خوب در سه بخش شناخت مدنی، توانایی‌های مدنی و نگرش‌های مدنی پیشگام باشد. لازمه ایجاد و تحقق این مهم آموزش صحیح و مداوم است. آموزش نقطه کلیدی توسعه فرهنگی، اجتماعی در کشورها و جوامع مختلف است و این نیاز در کشورهای در حال توسعه و جهان سوم بیش از بیش حس میشود. در زمینه‌های محیط‌زیستی بایست به بحث شهروند جهانی یا شهروند بوم‌شناختی توجه ویژه کرد. شهروند بوم‌شناختی در قبال جامعه، محیط پیرامونی و جهانی احساس مسئولیت دارد. این نوع از شهروندان به عنوان اصلی‌ترین کنشگران در اداره محیط پیرامونی مطرح هستند و می‌توانند با ایجاد جنبش‌هایی مدنی و محیط‌زیستی بر دولت‌ها، نهادهای ملی و بین‌المللی برای تصویب و اجرای قوانینی در مورد استانداردهای زیست محیطی، آموزش‌ها و اطلاعات موردنیاز جوامع تاثیر بگذارند. حال برای ارتقای شهروندی به شهروند بوم‌شناختی در کشورمان میتوان از ظرفیت‌های متعدد از طریق آموزش و فرهنگسازی در محلات توسط شوراهای محله، نهادهای مردم‌نهاد، اساتید و دانشجویان دانشگاهها، فضای مجازی، ظرفیت مساجد، هیات‌های مذهبی و .... بهره گرفت.
سایر اخبار این روزنامه
بزرگداشت غلامحسین بنان با خاطرات تلخ همسر استاد، رنگ عزا گرفت؛ کندند سنگ قبر گلکار را!
تلگرام بحران شد!
«همدلی» از واکنش دوباره بازارها به احتمال بازگشت تحریم‌ها گزارش می‌دهد اقتصاد جو گیر
14 سال از پرواز شاعری می‌گذرد که عاشقانه‌ها را زمینی به قافیه می‌کشید انزوای منزوی
گزارش میدانی «همدلی» از کودکان زباله‌گرد مهاجر در تهران زباله‌هایی که‌آشیانه شده‌اند
بانک مرکزی روایت جدیدی را از یک طنز تلخ حکایت کرد نرخ بیکاری باسوادها 1/13 درصد، بی‌سوادها 6/4 درصد
تیم وکلای رئیس جمهور آمریکا گرفتار گوله‌برفی اشتباهات هستند وکلای وکیل‌لازم ترامپ
عادل جهان آرای وزن‌کشی تلگرامی
ضرورت آشتی سیاست با اهالی سینما
امور شهروندی و محیط زیست
رئیس اداره کنترل تسلیحات وزارت خارجه روسیه: 120کشور از بیانیه روسیه وچین دردفاع ازبرجام حمایت کردند
