روزنامه جهان صنعت
1395/12/26
بررسی خدمات الکترونیک در 137 کشور جهان؛
گروه فناوری- استفاده از اینترنت در ایران آن هم طی سه سال اخیر با افزایش قابل توجهی همراه بوده تا جایی که براساس گزارش‌های اعلام شده از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، میزان کاربران اینترنت همراه و ثابت که در ابتدای دولت یازدهم 5/3 میلیون نفر گزارش شده بود، حالا به بیش از 38 میلیون کاربر رسیده است اما تا چه حد این میزان رشد در کاربران و افزایش ضریب نفوذ اینترنت در کشور به رشد خدمات وابسته به فناوری کمک کرده است؟نبود مرجع رسمی که بتواند آمار دقیقی از وضعیت و پیشرفت خدمات الکترونیک ارائه دهد باعث میشود که نماینگان دولت و دستگاه‌های اجرایی از پیشبرد اهداف و طرح‌های توسعه‌ای ناکام بمانند با با مشکلات و خطاهایی روبه‌رو شوند.
با وجود اینکه اینترنت نقش اصلی در الکترونیکی شدن اقتصاد و به صورت کلی تجارت دنیا به شکل فزاینده‌ای دارد اما در ایران تعداد سرویس‌هایی خرده‌فروشی آنلاین موفق به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسند و شاید همین شرایط باعث شده نقش اینترنت در خرید‌های الکترونیکی با ارفاق به سه درصد برسد.
از سوی دیگر نبود قوانین و مقررات روشن برای کسبوکارهای اینترنتی و وجود نهادهای موازی که هر کدام با سیاستگذاری‌های خاصی سعی در مدیریت کسبوکارهای آنلاین دارند نیز از دیگر عواملی است که باعث شده اینترنت به‌عنوان اصلی‌ترین ابزار توسعه در هر تجارت، نقشی کمرنگ در خرید و فروش کشور داشته باشد.
گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد رشد ضریب نفوذ اینترنت در ایران به معنی رشد خدمات الکترونیک در کشور نبوده است. آخرین گزارش UNCTAD (یکی از نهادهای اصلی مجمع عمومی سازمان ملل که در زمینه تجارت، سرمایه‌گذاری و مسایل مربوط به توسعه کشورها فعالیت می‌کند و هر دو سال یکبار آمارهای خود را ارائه می‌دهد) از این قرار است که ایران از میان 137 کشور در بخش توسعه تجارت الکترونیک رتبه 77 را کسب کرده است.
آمارهای بین‌المللی و جایگاه ایران
در گزارش آنکتاد 2016، بیشترین کشورهایی که نسبت به دور قبلی این گزارش یعنی سال 2014 جایگاه‌شان رشد و بهبود داشته دو کشور قطر و امارات متحده عربی بوده‌اند که به ترتیب 47 و 41 پله رشد را تجربه کردهاند. در مقابل دو کشور ماداگاسکار و سیرالئون جایگاه‌شان نسبت به سال 2014 در گزارش آنکتاد سقوط داشته است، هرچند در گزارش آنکتاد به این نکته نیز اشاره شده که شاخص آمادگی و توسعه تجارت الکترونیک در مناطق مختلف جهان با یکدیگر متفاوت هستند.
کاملا روشن است که یکی از نیازهای اولیه برای رشد تجارت الکترونیک در هر کشور دسترسی به اینترنت باکیفیت است تا کاربران و مشتریان بتوانند محصولات و خدمات را به‌خوبی بررسی و در نهایت سفارش دهند. همچنین استفاده از کارت اعتباری، پول الکترونیک، انتقال بانکی یا پرداخت نقدی هنگام دریافت محصول هم می‌تواند یکی از راه‌های پرداخت در این زمینه باشد. بررسی وضعیت تجارت الکترونیک کشورهای جهان توسط UNCTAD براساس چهار شاخص اصلی یعنی میزان کاربران اینترنت، سرورهای امن، ضریب نفوذ کارت اعتباری و امتیاز اعتبار پستی به دست آمده است.
با این توضیحات اگر از جایگاه کشورهای مختلف در گزارش آنکتاد فاصله بگیریم و به ایران برسیم، در رتبه‌بندی کشورهای جهان از نظر شاخص توسعه تجارت الکترونیک ایران در بین 137 کشور جایگاه 77 را به خود اختصاص داده است. با توجه به شاخص‌های آنکتاد که به آنها اشاره شد، سهم افراد از دسترسی به اینترنت در ایران برابر 39 درصد است و میزان سرورهای اینترنت امن برای هر یک میلیون نفر جمعیت 38 درصد است و میزان اعتبار پستی ایران به 82 درصد می‌رسد. لازم به یادآوری است که اطلاعات به دست آمده در گزارش آنکتاد از منابع ملی هر کشور جمع‌آوری و تحلیل شده است.
نبود آمارهای رسمی و قابل اعتماد
براساس شواهد موجود تجارت الکترونیک در ایران بسیار نوپا و در مراحل اولیه است، هر چند در سال‌های اخیر اهمیت فناوری اطلاعات باعث شده تدوین و اجرای قوانین و لوایح مورد نیاز در این عرصه همواره مدنظر مسوولان کشور باشد.
داشتن یک آمار رسمی در خصوص فعالیت‌های انجام شده در حوزه‌های مختلف و مخصوصا حوزه اقتصادی چندان کار آسانی نیست. حجم تجارت الکترونیک در ایران هم با توجه به اینکه زیرمجموعه‌ای از اقتصاد کشور محسوب میشود از این قاعده مستثنا نیست.
با توجه به برنامه‌ها و طرح‌های متعددی که در مسیر توسعه تجارت الکترونیکی در کشور اجرا میشود، این حوزه هنوز هم متولی و مرجع واحدی برای اعلام نرخ حجم تجارت الکترونیکی ندارد. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت صنعت و معدن و تجارت، بانک مرکزی، اتحادیه‌های تخصصی مانند اتحادیه فناوران و... از جمله نهادهایی هستند که آمارهای مختلفی در خصوص میزان فعالیت تجاری در دنیای آنلاین منتشر می‌کنند، آمارهایی که هر کدام جایگاه و وضعیت ایران در تجارت الکترونیک را متفاوت‌تر از یکدیگر نشان می‌دهد.
در تجارت الکترونیک دسترسی به اینترنت و تراکنش‌های پرداختی می‌توانند به‌عنوان یکی از شاخص‌های مورد توجه قرار بگیرند بنابراین تنها آمار قابل اتکایی که می‌تواند در این زمینه کمک کند تا بتوان یک دید کلی نسبت به خرید و فروش و به نوعی توسعه تجارت الکترونیک در کشور داشت، گزارش‌های شاپرک (شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی) وابسته به بانک مرکزی است.
در گزارش‌های شاپرک در میزان تراکنش‌های پرداختی به سه ابزار پذیرش موبایلی، اینترنتی و کارتخوان‌های فروشگاهی توجه شده است. بررسی میانگین تراکنش‌های پرداختی توسط این سه ابزار نشان می‌دهد که هنوز حجم وسیعی از پرداخت‌ها در کشور توسط کارتخوان‌های فروشگاهی انجام میشود و متاسفانه با وجود رشد تعداد کاربران و افزایش ضریب نفود اینترنت در کشور، پرداخت‌ها توسط ابزار پذیرش اینترنتی در کشور بسیار اندک است.
میانگین تراکنش‌های پرداختی از فروردین ماه تا آذرماه سال 95 توسط شاپرک نشان می‌دهد که در 9 ماه گذشته نزدیک به 86 درصد از پرداخت‌های کشور توسط کارتخوان‌های فروشگاهی صورت گرفته، حدود 11 درصد ابزارهای پرداختی مربوط به تلفن همراه بوده و کمتر از سه درصد پرداخت‌ها توسط ابزار پذیرش اینترنت صورت گرفته است.
سهم اندک اینترنت در تجارت الکترونیک
الکترونیکی شدن اقتصاد و به صورت کلی تجارت دنیا به شکل فزاینده‌ای به پیش می‌رود، جایی که سرویس‌های آنلاینی مانند آمازون، علی‌بابا، eBay و ... حرف اول را در تجارت بین‌الملل می‌زنند و عرصه را برای بازارهای سنتی تنگ کردهاند اما در ایران داستان به شکل کاملا متفاوتی رقم می‌خورد.
در ایران تعداد سرویس‌هایی خرده‌فروشی آنلاین موفق به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسند و همین شرایط هم شاید باعث شده که نقش اینترنت در خرید‌های الکترونیکی با ارفاق به سه درصد برسد. صاحبنظران اقتصادی دلایلی گوناگونی را برای تاثیر نقش کم اینترنت به‌عنوان بازوی اصلی توسعه تجارت الکترونیک در کشور برمی‌شمارند که از میان این دلایل می‌توان به آگاهی اندک صاحبان کسبوکارهای سنتی، ضعف زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در راه‌اندازی سیستم‌های فروش داخلی، رابطه کمرنگ ایران با تجارت بین‌الملل، موانع قانونی بر سر راه سیستم‌های نوین پرداخت الکترونیک و ... اشاره کرد.
در کنار تمام این دلایل اما نبود قوانین و مقررات روشن برای کسبوکارهای اینترنتی و وجود نهادهای موازی که هر کدام با سیاستگذاری‌های خاصی سعی در مدیریت کسبوکارهای آنلاین دارند نیز از دیگر عواملی است که باعث شده اینترنت به‌عنوان اصلی‌ترین ابزار توسعه در هر تجارت، نقشی کمرنگ در خرید و فروش کشور داشته باشد.
به گزارش آی‌تی ایران، در حالی که مرکز توسعه تجارت الکترونیک (زیرمجموعه وزارت صنعت و معدن) با ارائه «نماد اعتماد الکترونیک» در تلاش برای سر و سامان دادن به کسبوکارهای آنلاین است اما از سوی دیگر نیز اتحادیه فناوران رایانه نیز اعلام کرده با توجه به افزایش قاچاق در فضای مجازی تنها با ارائه یک نماد اعتماد نمی‌توان برچسب مطمئن بودن به خدمات این سایت‌های اینترنتی زد و باید برای جلوگیری از هر گونه مشکل سیاستگذاری‌های مشخص برای فعالیت کسبوکارهای اینترنتی بر عهده این اتحادیه قرار گیرد.
آموزش و فرهنگ‌سازی، فراهم کردن زیرساخت‌های فنی، تغییر در ساختار قانونی و مقرراتی، سیاست‌های تشویقی کسب‌وکار الکترونیکی، تسهیل تجاری و مشارکت در فعالیت‌های سازمان‌های بین‌المللی در توسعه و ترویج تجارت الکترونیک از راهبردهای کلانی است که می‌تواند باعث پیشرفت در حوزه تجارت الکترونیک کشور شود.
سایر اخبار این روزنامه
در سال نو به فکر مسایل جناحی نباشیم
درگذشت افشین یداللهی؛
آمار بانک مرکزی قابل تردید نیست
خط قرمز اقتصاد جهان
بررسی خدمات الکترونیک در 137 کشور جهان؛
رقابت ناعادلانه بازار پول و سرمایه
رد صلاحیت حمید رسایی در انتخابات میان‌دوره‌ای اصفهان
آخرین اخبار از تلفات چهارشنبه‌سوری؛
قند مکرر!
سال 95 لطفا تمام شو !
دردسر مزد دستوری
شیرینی قدرت بیش از لذت خدمت است
دستمزد پایه کارگران برای سال 96 با افزایش 5/14 درصدی مشخص شد؛
44 هزار میلیارد تومان تسهیلات برای ساخت و خرید خانه در سال 95 پرداخت شد؛
ستاد تنظیم بازار مجوز افزایش قیمت را صادر کرد؛
بانک مرکزی کجا می‌رود
پشت درهای کرملین
رویکرد سلبی اروپای واحد در قبال ترکیه
