روزنامه خراسان

شیخ بهایی؛ معمار فقاهت و عمارت

 بهاءالدین، محمدبن حسین عاملی، عالم و دانشمند بزرگ و گران قدر جهان اسلام، روز هشتم اسفندماه سال 925 (هـ.ش) در منطقه «رودان» جبل عامل، واقع در لبنان امروزی و در روستایی به نام «جباع» متولد شد. وی در 13 سالگی همراه پدرش به ایران آمد. شیخ بهایی در ایران عصر صفوی بالید و در اندک زمانی به دلیل هوش و فراست ذاتی، پله های ترقی را در عرصه علم ودین پیمود. وی از 53 سالگی تا زمان وفاتش، در هشتم شهریور سال 1000 (هـ.ش)، منصب شیخ الاسلامی اصفهان را، در عهد شاه عباس صفوی، بر عهده داشت. شیخ بهایی عالمی جامع و پرکار بود. بیش از صد اثر تألیف شده او نشان می دهد که شیخ بهایی بر بیشتر علوم دوران خود تسلط کافی داشته است. ویژگی برجسته آثار او، پرداختن به اصل و دوری از حاشیه است. به همین دلیل آثارش همواره مورد استقبال طلاب و دانش پژوهان، در دوره های پس از او قرار می گرفته است. وی افزون بر آموزش و تربیت دانشمندانی مانند ملاصدرا، محمدتقی مجلسی و ملامحسن فیض کاشانی؛ چند مدرسه در اصفهان تأسیس کرد و کوشید با دعوت از دانشمندان بنام برای تدریس در آن ها، بر غنای این مراکز آموزشی بیفزاید. احاطه بر علوم انسانی شیخ بهایی فراگیری دانش را با آموختن علوم اسلامی، به ویژه حدیث و تفسیر، آغاز کرد . وی تسلطی کم  مانند بر احادیث داشت. این تسلط در کتاب «مشرق الشمسین و اکسیرالسعادتین» و مقدمه مشهور آن، به خوبی قابل مشاهده است. شیخ بهایی در این اثر که تنها موفق به نگارش مقدمه مفصل و باب طهارت آن شده است، از حدود چهارصد حدیث «صحیح» و «حَسَن» برای شرح مسائل استفاده کرده است. شیخ بهایی در کتاب مشهور «جامع عباسی»، که به زبان فارسی نوشته شده و یکی از مشهورترین رساله های توضیح المسائل به زبان فارسی است، تا پایان کتاب «صلوة» بیش از هزار حدیث را بررسی و از آن استفاده کرده است. از دیگر آثار حدیثی او می توان به «الوجیزة فی درایة الحدیث» اشاره کرد که به عنوان مقدمه کتاب «حبل المتین» نوشته شده است. وی با نگارش کتاب «الفوائد الصمدیه» معروف به «صمدیه»، اثری دقیق در علم نحو تالیف کرد که تا امروز همچنان یکی از منابع یادگیری این علم در مدارس علوم دینی محسوب می شود و شرح های بسیاری بر آن نوشته شده است. شیخ بهایی به عنوان یک عالم اصولی، کتاب «تهذیب البیان» را در قواعد علم اصول نوشت. این کتاب با استقبال فراوان دانشمندان روبه رو شد و بعدها بسیاری از علما، از جمله شیخ محمدبن علی حرفوشی عاملی (متوفی 1059هـ.ق) و سیدنعمت ا...جزایری(متوفی 1112هـ.ق)، بر آن شرح نوشتند. وی کتاب «زبدة الاصول» را نیز در علم اصول به رشته تحریر درآورده است. از دیگر آثار شیخ بهایی در حوزه علوم دینی می توان به کتاب «الاربعون حدیثا»، مشهور به «اربعین بهایی» اشاره کرد که در آن به شرح و تفسیر چهل حدیث پرداخته است. «مفتاح الفلاح» کتاب دیگری است که شیخ بهایی در آن تفسیری کوتاه از سوره حمد ارائه داده و به اذکار و اعمال شبانه روزی پرداخته است. وی در کتاب «حدائق الصالحین» نیز تفسیری عارفانه و زیبا از دعاهای صحیفه سجادیه ارائه کرده است. شیخ بهایی در فقه هم آثار فراوانی دارد. افزون بر کتاب مشهور «جامع عباسی»، می توان به کتاب ارزشمند او، «الاثناعشریّات الخمس»، در ابواب مختلف فقه اشاره کرد. شیخ بهایی در این کتاب احکام مربوط به شش باب طهارت، نماز، زکات، خمس، روزه و حج را با شیوه ای بدیع به دوازده بخش تقسیم کرده و شرح داده است. فقیه ریاضی دان شیخ بهایی در علوم ریاضی و نجوم نیز استادی مسلّم بود. علاقه اش به ریاضیات آن قدر زیاد بود که حتی برای حل مسائل فلسفی نیز از ریاضیات استفاده می کرد. شیخ بهایی ریاضیات را برای پاسخ دادن به مسائل فقهی، به خدمت گرفت. معروف ترین اثر او در ریاضیات، کتاب مشهور «خلاصة الحساب» است؛ کتابی مشتمل بر یک دوره حساب مقدماتی و متوسط که تا کنون شرح های فراوانی بر آن نوشته شده است. شیخ بهایی علاقه خود به ریاضیات را در کتاب مشهور «کشکول» نیز پنهان نکرده است. به عنوان نمونه، او در این کتاب راه حل هایی برای محاسبه جذر اصم و تعیین ارتفاع بنا یا عوارض طبیعی، بدون استفاده از ابزار اندازه گیری ارائه کرده است. شیخ بهایی در عرصه نجوم هم دانشمندی خبره و منجمی زبردست بود. از آثار مهم او در نجوم می توان به «تشریح الافلاک» و دو رساله «اسطرلاب» اشاره کرد. «تشریح الافلاک» کتابی مختصر و مفید در علم نجوم است که بارها به چاپ رسیده است و هنوز نیز مورد استفاده علاقه مندان قرار می گیرد. از این کتاب، به دلیل کثرت استفاده، نسخه های خطی فراوانی در کتابخانه های جهان اسلام وجود دارد و ظاهراً، پس از کتاب «خلاصة الحساب»، پر استفاده ترین اثر شیخ بهایی است. شیخ بهایی بر این کتاب حاشیه ای نوشته، که دوبرابر اصل کتاب است. وی در این حاشیه، مطالب مرتبط با علم نجوم را به شکلی ساده طرح کرده و به تشریح آن ها پرداخته است. شیخ بهایی دو رساله درباره «اسطرلاب» تألیف کرد. یکی از آن ها با عنوان «الصفیحه» یا «الصفحه» به زبان عربی و دیگری با عنوان «تحفه حاتمیه» یا «هفتاد باب» به درخواست حاتم بیک اردوبادی(متوفی 1090هـ.ق) به زبان فارسی، نوشته شده است. تأثیر شیخ بهایی بر دانش نجوم باعث شد تا سال 2009 میلادی از سوی یونسکو به نام «شیخ بهایی و نجوم» نام گذاری شود. افزون بر ریاضیات و نجوم، شیخ بهایی جغرافی دانی توانا بود. وی در کتاب «تضاریس الارض» یا «رسالةفی کرویة الارض» به مفهوم کروی بودن زمین پرداخته  و دانش مسلمانان را در این علم به جهانیان عرضه کرده است. کشکولی پر از اشعار ناب شیخ بهایی شاعری شیرین سخن نیز بود. ظاهراً نخستین کتابی که به شاعری او اشاره کرده، «عرفات العاشقین» (تألیف 1022 تا 1024 هـ.ش) است. کتاب کشکول او نیز سرشار از اشعار نغزی است که در موضوع های متنوع سروده شده است. اشعار شیخ بهایی در غزل به سبک فخر الدین عراقی و حافظ، در رباعی به سبک ابوسعید ابوالخیر و خواجه عبدا...انصاری و در مثنوی به سبک مولوی نزدیک است. با این حال مثنوی های او از شهرت بیشتری برخوردار است. آثاری مانند نان و حلوا، نان و پنیر، طوطی نامه و شیر و شکر، در زمره بهترین سروده های شیخ بهایی در قالب مثنوی است. معماری عالی مقام شیخ بهایی مهندس و معماری قابل بود. آثار و خاطره این هنر و توانایی او، همچنان در حافظه تاریخی مردم ایران باقی مانده است. از آثار مشهور معماری منتسب به او می توان به معماری مسجد امام اصفهان، طراحی کاریز نجف آباد(معروف به قنات زرین)، طراحی خیابان در مشهد و ساخت پل خواجو اشاره کرد.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
«حشاشین» چرا ممنوع شد؟ و چرا حالا ممنوع شد؟! (شهروند)پايان يك راهبرد (اعتماد) آقایان زیباکلام، فاضلی، ارمکی! این بود غایت لیبرال‌بودن شما؟! (جوان) گرگ سیاست اسرائیل چگونه مقابل ایران زانو زد؟ (یادداشت روز) (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
ماجرای هراس در کاخ سلمان ماجرای هراس در کاخ سلمان آیت ا... مهمان نواز دعوت حق را لبیک گفت آیت ا... مهمان نواز دعوت حق را لبیک گفت شیخ بهایی؛ معمار فقاهت و عمارت شیخ بهایی؛ معمار فقاهت و عمارت سرریز دلارهای نفتی در کی استریت / جنگ اعراب در واشنگتن سرریز دلارهای نفتی در کی استریت / جنگ اعراب در واشنگتن حق فنی دارو خانه ها برای کدام «فن»؟ حق فنی دارو خانه ها برای کدام «فن»؟ نکات آموزنده سریال «هیئت مدیره» که از شبکه تهران پخش می شود نکات آموزنده سریال «هیئت مدیره» که از شبکه تهران پخش می شود پرونده ای درباره عوامل متنوع نارضایتی عمومی مردم در کشورهای جهان پرونده ای درباره عوامل متنوع نارضایتی عمومی مردم در کشورهای جهان باطل السحر تضعیف دستگاه قضا باطل السحر تضعیف دستگاه قضا تجلیل فرمانده کل قوا از مواضع انقلابی و وحدت آفرین فرمانده ارتش تجلیل فرمانده کل قوا از مواضع انقلابی و وحدت آفرین فرمانده ارتش بیت کوین و سایر ارزهای مجازی ممنوع شد بیت کوین و سایر ارزهای مجازی ممنوع شد شناسنامه های خونین هزاره ها شناسنامه های خونین هزاره ها 32 ساعت دلهره! 32 ساعت دلهره! ماجرای صوت «دختر خوشگلا» شفاف شد ماجرای صوت «دختر خوشگلا» شفاف شد آقای مسئول! شما کالای ایرانی می خرید؟ آقای مسئول! شما کالای ایرانی می خرید؟ خراسان لیگ برتری ماند خراسان لیگ برتری ماند آخرین برگ پرونده کهریزک آخرین برگ پرونده کهریزک