مسیر اشتباه اروپا در حفظ برجام

وزرای خارجه 28 کشور اتحادیه اروپا با گرد هم آمدن در لوکزامبورگ در حال بررسی تحریم‌های جدید علیه برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران هستند که پیشتر به وسیله تروئیکای اروپایی برجام یعنی فرانسه، انگلستان و آلمان پیشنهاد شده بود‌. گفته شده است که این بررسی و در نهایت تصویب و اعمال تحریم‌های جدید به منظور متقاعد کردن ترامپ برای حفظ برجام صورت می‌گیرد، چراکه ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا توافق هسته‌ای با ایران را وحشتناک و فاجعه‌بار می‌داند، به‌گونه‌ای که این توافق تنها منافع ایران را تامین می‌کند‌. لذا او خواهان تغییر مفاد برجام در راستای منافع واشنگتن شده است و قویا اعلام کرده است که اگر کنگره و اروپا نواقص مورد نظر ترامپ در برجام را اصلاح نکنند، او در موعد بعدی یعنی 12 می ‌تعلیق تحریم‌ها را تمدید نمی‌کند و از برجام خارج خواهد شد‌.
اگرچه نشست لوکزامبورگ را باید تلاشی برای حفظ برجام از سوی اتحادیه اروپا دانست اما به نظر می‌رسد مسیری که اروپا برای حفظ برجام انتخاب کرده است، بی‌عیب و خالی از اشتباه نیست‌. آن‌گونه که اروپا اعلام کرده است، اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران برای اعمال تغییرات مورد نظر آمریکا در برجام و اصلاح نقایص آن است و این تلاش در شرایطی صورت می‌گیرد که اعضای اتحادیه اروپا حفظ برجام را حیاتی می‌دانند و بر تعهد قاطع و صریح خود به اجرای کامل آن با ایران تاکید می‌کنند‌. حال اگر اروپا بخواهد با اعمال تحریم‌های جدید به اصلاحات مورد نظر ترامپ تن دهد، بیانگر آن است که آمریکا توانسته اروپا را در پروژه ایران‌آزاری و مشخصا ایجاد مانع برای استفاده از مزایای پیش‌بینی شده در برجام همراه خود کند‌. شواهد و قرائن بیانگر آن هستند که کنش‌ها و الگو‌های رفتاری اروپا در همراه شدن با خواسته‌های آمریکا نمی‌تواند دارای آن نتایج مطلوبی باشد که اروپا به دنبال آن است چراکه این کنش اروپا در گام نخست می‌تواند موجب واکنش ایران در ازسرگیری پروژه هسته‌ای و یا هر گونه پروژه‌های محرمانه هسته‌ای باشد‌. در شرایط حاضر هم ازسرگیری پروژه هسته‌ای بار‌ها از سوی مقامات ایران اعلام شده است و آن‌گونه که گفته شده ایران می‌تواند ظرف کمتر از یک هفته به اورانیوم غنی‌شده 20 درصدی دست یابد‌. از طرف دیگر همه اعضای اتحادیه اروپا همسو با تصمیمات اعلامی اتحادیه اروپا نیستند و چه بسا کشور‌هایی مانند اسپانیا، اتریش و ایتالیا در این اتحادیه هستند که به جهت مبادلات و مناسبات تجاری با ایران موافقتی با تصمیم جدید اتحادیه اروپا در اعمال تحریم علیه ایران ندارند‌. به واقع موقعیت پسابرجام، ایران را در صدر مناسبات تجاری با این کشور‌ها قرار داده است و آنها نمی‌خواهند ایران حیاط خلوت اقتصاد آنها در پسابرجام باشد‌. اما مهم‌ترین دلیل برای اشتباه دانستن مسیر اروپا در حفظ برجام، مربوط به تغییر رفتار‌های ترامپ بعد از اعمال تحریم از سوی اتحادیه اروپاست‌. به واقع مشخص نیست که آیا اعمال تحریم اروپا می‌تواند تضمینی برای رفتار ترامپ در ماندن و حفظ برجام باشد؟ شواهد و قرائن موجود بر کنش‌ها و الگوهای رفتار‌های ترامپ نشان داده است که رفتار‌های او غیرقابل پیش‌بینی و انتظار هرگونه کنش خلاف قاعده از او بعید نیست‌. نتیجه و برآیند این کنش اروپا نه‌تنها از مشکلات میان ایران و اروپا کم نمی‌کند بلکه برعکس مشکلات و تنش میان تهران و اروپا را در برجام موشکی بیشتر خواهد کرد‌.
*مدرس علوم‌سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com