برجام، ایران و منافع ملی

برجام امروز در شرایط بسیار حساس و پیچیده‌ای قرار دارد. زیرا به زودی رئیس جمهور آمریکا باید تصمیم خود را درباره ماندن یا خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران با گروه 1+5 اعلام کند. همه اعضای توافق هسته‌ای نگرانند که مبادا دونالد ترامپ تصمیمی بگیرد که به زیان اعضای توافق و حتی خود آمریکا باشد. از این رو باید اذعان داشت که ایران قبلا بارها مواضع خود را نسبت به خروج احتمالی آمریکا از برجام اعلام کرد. البته ترامپ در تلاش است که با تغییر در برخی از بندهای توافق مانند طولانی کردن زمان بازرسی از برجام و با تغییر در سیاست منطقه‌ای ایران، توافق هسته‌ای را حفظ کند. به‌رغم مخالفت برخی از اعضای اتحادیه اروپا با خواسته‌های ترامپ در توافق، سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس برای متقاعد ساختن آمریکا و نگاه داشتن واشنگتن در برجام در موارد مذکور با ایالات متحده اعلام همسویی کردند. از سویی با توجه به اقداماتی که واشنگتن، پاریس و لندن در سوریه انجام دادند به نظر می‌رسد که انگلیس، آلمان و فرانسه با مواضع ترامپ نسبت به ایران در تعدیل برجام تا حدی موافق باشند. از این رو، ایران باید بر اساس مصالح ملی خود در برجام و در قبال مواضع ترامپ نسبت به توافق رفتار کند و با توجه به شرایط دشوار کنونی در داخل باید مواضعی در قبال برجام و رفتارهای ترامپ در پیش گرفته شود که شرایط ایران در حوزه اقتصادی و بین‌الملل و منطقه‌ای پیچیده‌تر نشود. اما سرنوشت برجام در صورت خروج آمریکا از توافق هسته‌ای به پایبندی اروپا به برنامه جامع اقدام مشترک بستگی دارد. در این صورت خروج آمریکا به تنهایی از برجام پیامدهای بسیار بدی برای ایالات متحده در پی خواهد داشت. زیرا دیگر جامعه بین‌المللی نسبت به قراردادهای دوجانبه با ایالات متحده اعتماد نخواهند کرد. چون سایر کشورهای جهان خواهند گفت، ترامپ از توافقی که یک قرارداد بین‌المللی بود و به تایید 5 عضو شورای امنیت رسید خارج شد، بنابراین چه تضمینی وجود دارد که واشنگتن به قراردادهای دوجانبه دیگر پایبند باشد؟ از این رو با خروج ایالات متحده از توافق بین‌المللی برجام که به تایید شورای امنیت سازمان ملل هم رسیده است اعتبار تعاملات و قراردادهای جهانی با آمریکا زیر سوال خواهد برد. به همین دلیل اروپا همانطور که فدریکا موگرینی اعلام کرد به طور قطع همه تلاش خود را برای حفظ برجام خواهد کرد اما با توجه به رفتار اخیر ترامپ به نظر می‌رسد که او در خروج از برجام عقب نشینی کرده است اما همه تلاش خود را برای تعدیل در بندهایی از برجام به کار خواهد برد که در این مورد برخی از کشورهای اروپایی نیز با او مواضع یکسان دارند.
* تحلیلگر مسائل بین‌الملل