روزنامه ابتکار
1397/01/27
خانه‌های تاریخی چگونه می‌توانند به گردشگری کمک کنند؟ تجربه زندگی در تاریخ
گروه ایرانشهر: اقامتگاههای بوم‌گردی حدود یک دهه است در ایران پا گرفته‌اند، خانه‌های قدیمی ایرانی که بیشتر توسط صاحبانشان مرمت‌شده‌اند و صاحب‌خانه با خوراک و نوشیدنی‌های محلی از مهمانان پذیرایی می‌کند و در شب‌نشینی‌ها، موسیقی و آیین‌های سنتی را به اجرا می‌گذارد و گشت‌های بومی راه می‌اندازد. خانه‌هایی که معماری، فرهنگ، گویش و پوشش بومی را به زندگی امروزی ایران پیوند داده‌اند و علاوه بر آن نه تنها میراث تاریخی را حفظ می‌کنند بلکه کمکی نیز به صنعت گردشگری و رونق اقتصادی می‌کنند.در روزگاری که هتل‌های لوکس و چند ستاره به وفور یافت می‌شوند، گردشگری سبک و سیاق متفاوت‌تری نسبت به گذشته پیدا کرده است اما اگرچه برای عده‌ای این سبک کلاسیک گردشگری خوشایند می‌آید اما فرهنگ و تاریخ بومیان همچنان جذابیت‌های خاص خود را برای گردشگران دارد و از همین رو است که بوم گردی امروزه در صدر گردشگری در دنیا قرار گرفته است. بنابر آخرین تعریف ارائه شده توسط جامعه بین‌المللی اکوتوریسم (TIES : The Internationa- Ecotourism Society) در سال ۲۰۱۵ بوم گردی یا اکوتوریسم «سفری است مسئولانه به جاذبه‌های طبیعی برای لذت بردن، ادراک و قدر طبیعت را دانستن (و همراهی کردن با ویژگی‌های فرهنگی متعلق به گذشته و حال حاضر) به طوری که حافظ زیست بوم بوده، سبب پایداری کیفیت زندگی مردم منطقه شده، شامل آموزش بوده و در آن گردشگر و در فعالیت‌های سودآور اجتماعی-اقتصادی مردم محلی مشارکت داشته باشد. در بوم گردی کلمه آموزش بسیار مورد تاکید است و این آموزش هم شامل مسافران و هم شامل مردم محلی میشود.» به زبان ساده‌تر بوم گردی به معنای زندگی چند روزه گردشگران در اقامتگاه‌هایی شبیه به خانه بومیان، خوردن از غذاهای محلی و درک فرهنگ، تاریخ و طبیعت بومی آن منطقه است. وقتی از بوم‌گردی سخن به میان می‌آید، در وهله اول یک چیز در ذهن نقش می‌بندد؛ «اقامتگاه بوم گردی» مکان‌هایی که شامل خانه‌ها، عمارت‌ها، کاروانسراها و هر مکانی که بتوان شب را در آن بیتوته کرد است. مکان‌هایی که با تغییر کاربری و مهیا کردن زیرساخت‌های اولیه رفاهی بتوان از گردشگران پذیرایی کرد و در قبال این پذیرایی از آنها پول دریافت کرد، همان چیزی که می‌تواند به اقتصاد محلی نیز کمک کند و حتی در پاره‌ای موارد از مکان‌های تاریخی که سال‌ها نیاز به مرمت و حفاظت داشته به این شیوه مراقبت کرد. ایران یکی از کشورهایی است که پتانسیل خوبی برای ایجاد اقامتگاههای بوم گردی دارد و تا کنون نزدیک به 700 اقامتگاه بوم گردی در ایران برپا شده است، اقامتگاه‌هایی که متوسط اشتغالزاییشان در هر واحد در هر روستا 10 تا 15 نفر بوده است. استان اصفهان با دارا بودن 208 واحد بوم گردی و کرمان و یزد به ترتیب با 104 و 102 واحد بوم گردی بیشترین استان‌هایی در ایران هستند که از بوم‌گردی استقبال کرده‌اند.
اما اقامتگاههای سنتی ایران به سه گونه مختلف تقسیم می‌شوند؛ اولین گونه این اقامتگاههای سنتی خانه‌های محلی است که در حال حاضر به خانه‌های خوشه‌سار بوم‌گردی مشهورند. گروه دوم اقامتگاههای سنتی که میشود نام برد خانه‌های سنتی است که می‌توان در آنها اقامت داشت، خانه‌ها و ابنیه تاریخی است که پیشتر کاربرد اقامتگاهی نداشته‌اند اما حالا در آن بنا، اقامتگاهی تاسیس شده است. کاروانسرای زین‌الدین یکی از مشهورترین اقامتگاههای تاریخی است که این ویژگی را دارد. دسته دیگر اقامتگاههای سنتی خانه‌های تاریخی ارزشمندی است که به‌ثبت ملی رسیده‌اند اما در حال حاضر با نظارت دائمی بر معماری آنها کاربرد اقامتگاه را پیدا کرده‌اند. خانه عامری‌ها یکی از بهترین نمونه‌های تبدیل خانه تاریخی ثبت ملی به اقامتگاه است. این اقامتگاههای سنتی در بیشتر استان‌های کشور به‌خصوص استان‌های تاریخی، برای سلیقه‌های متنوع و بودجه‌های مختلف، خدمات ارائه می‌کنند. حال فقط بستگی به گردشگر دارد که بداند به دنبال چه چیزی می‌گردد و بر پایه آن یکی از این اقامتگاههای سنتی را برای سکونت در سفر انتخاب کند.
برخی از اقامتگاه های سنتی ایران بناهای تاریخی هستند که در طول عمر طولانی‌شان کاربری دیگری از جمله کاروانسرا، مدرسه، انبار، گاراژ، طویله و… داشته‌اند. نمونه این ابنیه را می‌توان در یزد به‌وفور یافت. هتل داد یزد و هتل-باغ مشیرالممالک از این دسته هستند. هتل‌های سنتی که اغلب شکل تغییریافته خانه‌های تاریخی و قدیمی یزد هستند به جاذبه‌هایی تبدیل شده‌اند که گردشگران حتی اگر قصد اقامت در آنها را نداشته باشند برای بازدید از آنجا سری به این هتل‌ها می‌زنند.
در همه این هتل‌ها یا اقامتگاه های سنتی تلاش شده از عناصر سنتی و معماری کهن ایرانی بهره گرفته و درون‌مایه معماری سنتی آن حفظ شود. در اصفهان و شیراز هم هتل‌های زیادی هستند که با محوریت بنایی تاریخی و به تبعیت از معماری سنتی همان بنا ساخته شده‌اند. حوض‌های کم‌ارتفاع اما عریض، انارستان‌ها و نارنجستان‌ها، اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری، پنجره‌هایی با شیشه‌های کوچک رنگی، درهای چوبی و اندرونی، بیرونی و… همگی اصول معماری سنتی است که در این اقامتگاه‌ها از آن الگوبرداری میشود.
البته نمونه‌های موفق دیگری مانند کاروانسرای زین‌الدین هم وجود دارد که اگر چه به هتل به معنای واقعی آن تبدیل نشده است اما اقامتگاهی بسیار ویژه با امکانات محدود اما در فضایی منحصربه‌فرد است. این کاروانسرا پیشتر محل استقرار تفنگچیان و مستحفظان بوده است و اکنون کاربری‌اش به اقامتگاه تغییر کرده است.
تغییر کاربری ابنیه‌های تاریخی به عنوان اقامتگاههای بوم گردی اما مخالفان و موافقان خود را دارد. از نظر بسیاری از موافقان، ابنیه‌ها و بناهای تاریخی که به مدت طولانی به آنها رسیدگی نشده تنها راه نجات تغییر کاربری است و تبدیل شدن این ابنیه به اقامتگاه بوم گردی بهترین ایده برای این کار است. مخالفان بوم گردی اما تغییر کاربری را به این دلیل که ممکن است مرمت و بازسازی غیر اصولی و همچنین اضافه کردن بخش‌های مختلف و حتی زیرساخت‌ها مانند دستشویی، آشپزخانه، کشیدن لوله‌های آب و برق و گاز توسط بومیان هویت باستانی بنا را به خطر بیاندازد مخالف هستند. به هر حال اما تغییر کاربری این خانه‌ها و ابنیه و تبدیل کردن آنها به اقامتگاه‌ها تنها مشروط به رعایت اصول مرمتی و حفاظتی است و از آنجایی که بیشتر خانه‌ها و مکان‌های تاریخی زیر نظر سازمان میراث فرهنگی قرار دارند هر شخصی که بخواهد آنها را با تغییر کاربری به اقامتگاه بوم گردی تبدیل کند باید زیر نظر این سازمان اقدام کند. صندوق احیای بناهای تاریخی سازمان میراث فرهنگی نیز با پرداخت وام و تسهیلات از کسانی که تصمیم به مرمت و تبدیل این خانه ها و ابنیه تاریخی به اقامتگاه بوم گردی می زنند حمایت می‌کند. با این حال اما این تمام ماجرا نیست و افرادی که یک بنای تاریخی را به اقامتگاه بومی تبدیل می‌کنند تنها اولین گام را برداشته‌اند. در مرحله دوم حالا اقامتگاه بوم گردی نیاز به شناخته شدن و تبلیغات و اطلاع رسانی دارد. راه‌اندازی سایت و فعالیت در فضای مجازی بهترین گزینه برای شناخته شدن این اقامتگاههای بوم گردی است.
سایر اخبار این روزنامه
لاریجانی در نطق پیش از دستور:
آمریکا، انگلیس و فرانسه خلاف تمام نظامات بین المللی به سوریه حمله کردند
«ابتکار» چرایی تداوم حیات بیانیه‌های سیاسی را بررسی می‌کند
موضع گیری های نخواندنی
روحانی در گفت‌وگوی تلفنی با رئیس فدراسیون روسیه:
نباید اجازه دهیم آتش تنشی جدید در منطقه شعله‌ور شود
محمد صادق جنان صفت
سهم سیف و سیاستهای ارزی در حل بحران ارزی
«ابتکار» از گزارش کمیسیون برنامه درباره تخلفات نفتی چند ده میلیاردی جدید دولت‌های نهم و دهم گزارش می دهد
«ابتکار» از عملکرد کانون کارگردانان در قدم‌های نخست گزارش می دهد
«فارابی » در حلقه مطالبات کارگردان ها
فعالان اقتصادی در گفت‌و‌گو با «ابتکار» سیاست جدید ارزی دولت را نقد کردند
بیم و امیدهای «نیما»
خانه‌های تاریخی چگونه می‌توانند به گردشگری کمک کنند؟
تجربه زندگی در تاریخ
شکل ظاهری روزنامه چقدر در جذب مخاطب اثرگذار است؟
زشت و زیبای لباسی از جنس عکس و کلمه
« ابتکار» همزمان با نشست سران اتحادیه عرب نقش عربستان در تعیین روندهای خاورمیانه را مرور می‌کند
ولایتی:
اقدامات آمریکا در سوریه بهانه‌جویی است
موبایل خاموش مرتضوی
