روزنامه اعتماد
1397/01/26
موشك بازي
ميثم سليمانيدر طول هفته گذشته جهان در انتظار يك اتفاق بزرگ بود؛ اتفاقي كه جهان را در اضطرابي فرو برد كه چه چيزي بناست رخ دهد. آيا امريكا قصد يك حمله جدي به سوريه را دارد، آيا روسيه به هرگونه حمله امريكا پاسخ مي‌دهد، ابعاد حمله احتمالي امريكا چه خواهد بود و آيا تاثيري بر صحنه نبرد سوريه خواهد داشت؟ تمامي اينها سوالاتي بودند كه طي يك هفته گذشته مطرح بود و براي آن پاسخ روشن و مشخصي وجود نداشت. در كاخ سفيد جلساتي مكرر برگزار شد تا مقام‌هاي امريكايي بررسي كنند چه اقدامي را عليه سوريه در پاسخ به حمله شيميايي كه آنها مدعي هستند نيروهاي وابسته به بشاراسد عليه مردم انجام دهند. روزها و شب‌هاي متعددي جلسات بي‌نتيجه پايان مي‌يافت تا اينكه در بامداد روزشنبه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده دستور حمله را صادر كرد تا به شكلي هدفمند برخي از سايت‌هايي كه مقام‌هاي امريكايي مدعي بودند ذخاير سلاح‌هاي شيميايي در آن قرار دارد مورد هدف قرار دهند. هرچند اين اولين‌بار نيست كه رييس‌جمهور ترامپ دستور حمله هوايي به سوريه را صادر كرد اما بسياري منتظر آن بودند كه به نسبت يكسال پيش اين حملات چه تفاوتي خواهد داشت. در ماه آوريل گذشته و در روزهاي آغازين حضور ترامپ در كاخ سفيد وي دستور حمله به سوريه را صادر كرد و بيش از 50 موشك تام هاوك به سمت فرودگاه شعيرات سوريه شليك شد، اما هرچند ابعاد حمله دومي كه بامداد روز شنبه برگزار شد بسيار گسترده‌تر از حمله قبلي بود اما مجموعه شرايط نشان مي‌دهد كه تاثير‌گذاري آن به مراتب حتي كمتر از حمله به فرودگاه شعيرات بود. سه مركز نظامي و تحقيقات به طور مشخص در اين حمله مورد هدف قرار گرفتند. اما در اين حمله شبانه علاوه بر ايالات متحده، فرانسه و بريتانيا نيز با جنگنده‌هاي خود حضور پيدا كردند و نقاط مورد نظر را بمباران كردند. مراكزي كه آنها مدعي هستند در حمله شيميايي شهر دوما نقش داشته‌اند. اين حملات در سه استان حلب، حمص و دمشق صورت گرفت. آن‌گونه كه وزارت دفاع روسيه اعلام كرده است، بيش از 100موشك در اين عمليات به سمت اهداف سوري شليك شده كه به گفته مقام‌هاي روسي بخش قابل توجهي از موشك‌ها توسط سيستم دفاع هوايي سوريه منهدم شد؛ موضوعي كه پنتاگون آن را رد مي‌كند. با اين حال پنتاگون در خصوص اهداف اين حمله اعلام كرد، نخستين هدف مركز تحقيقات علمي دمشق بوده كه آنها مدعي هستند اين مركز در ارتباط مستقيم با يك تاسيسات ساخت سلاح‌هاي شيميايي و بيولوژيكي و ذخيره‌سازي آن در استان حمص است و همچنين يك تاسيسات ديگر در نزديكي استان حمص كه گفته مي‌شود محل ذخيره‌سازي بوده است مورد هدف قرار گرفته است. طبق گزارش تلويزيون دولتي سوريه در اين حملات سه غير نظامي زخمي شدند. يك منبع نظامي سوري نيز اعلام كرده است كه 6 سرباز نيز كه در نزديكي محل اصابت موشك حضور داشتند نيز مجروح شدند. برخي منابع اعلام كرده‌اند كه تمامي پايگاه‌ها و تسليحات و تجهيزاتي كه در آن بوده است به طور كامل به دليل اخطار قبلي از سوي روسيه تخليه شده‌اند، از همين رو هيچگونه خسارت جدي و قابل توجهي اين حملات برجا نگذاشته است. ولاديمير پوتين نيز شنبه صبح و پس از حمله امريكا گفت: روسيه از شوراي امنيت خواهد خواست تا در خصوص حمله نظامي به سوريه يك جلسه فوري شوراي امنيت برگزار كند. وي افزود، حملات هوايي در سوريه تجاوز آشكار به يك دولت مستقل است.
توجيه يك حمله
دونالد ترامپ پس از آنكه با تيم نظامي و امنيتي خود بر سر حمله به خاك سوريه به يك جمع‌بندي نهايي رسيد، در جمع خبرنگاران حاضر و در خصوص دستور حمله توضيح داد. وي با اشاره به حمله شيميايي هفته گذشته عنوان كرد كه اينچنين اقدامي تنها مي‌تواند كار يك هيولا باشد. او سپس خطاب به ايران و روسيه پرسيد: كدام ملت مي‌خواهد با دولتي كه مردان، زنان و كودكان بي‌گناه را به قتل مي‌رساند ارتباط داشته باشد؟ ترامپ ساعاتي پس از حمله نيز در توييتر خود از فرانسه و بريتانيا براي همراهي در اين عمليات تشكر كرد. جيمز متيس، وزير دفاع امريكا و ژنرال جوزف دانفورد، فرمانده ستاد مشترك ارتش ايالات متحده نيز در يك نشست خبري مشترك حاضر شدند و در خصوص ابعاد حمله به سوريه سخن گفتند. متيس در سخنان خود گفت: اسد پيام ما را در حمله سال گذشته ايالات متحده دريافت نكرده است. وي افزود: ارتش تمام بررسي‌ها را براي جلوگيري از تلفات غير نظاميان انجام داده است و هيچگونه هماهنگي در اين حمله با روسيه انجام نداده است. اين در حالي است كه سفير امريكا در روسيه عنوان كرده است كه پيش از حمله به روسيه اطلاع‌رساني شده بود. با اين حال ترزا مي، نخست‌وزير بريتانيا در توجيه اين حمله عنوان كرد: به نيروهاي انگليسي فرمان داده است تا حملاتي دقيق عليه سوريه براي تضعيف توانمندي سلاح‌هاي شيميايي آنها انجام دهند. وي افزود: اين يك مورد مداخله در يك جنگ داخلي نيست و ربطي به تغيير رژيم ندارد. اين موضوع در خصوص يك حمله محدود و هدفمند است كه تنش‌ها در منطقه را تشديد نمي‌كند و شرايط نشان مي‌دهد كه همه‌چيز براي جلوگيري از تلفات غير‌نظامي امكان‌پذير است. امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه نيز اعلام كرد كه در راستاي همراهي با ايالات متحده و بريتانيا در حمله به زرادخانه سلاح شيميايي سوريه دستور به حمله داده است. وي افزود: چنين اقدامي در راستاي خط قرمزي كه در ماه مه 2017 ترسيم شد صورت گرفت. در طرف مقابل وزارت امورخارجه سوريه نيز روز گذشته اعلام كرد كه اين حمله هيچ آسيبي به ارتش سوريه نرسانده است. خبرنگار دولتي سوريه نيز گزارش داده است: تجاوز وحشيانه به هيچ‌وجه برعزم و اراده مردم سوريه و نيروهاي قهرمان آنها اثر نخواهد گذاشت. سفير روسيه در ايالات متحده نيز در واكنش به اين حمله اعلام كرد: ما هشدار داده‌ايم كه چنين اقداماتي بدون عواقب باقي نخواهد ماند. وي افزود: واشنگتن پاريس و لندن بايد نسبت به عواقب آن پاسخگو باشند. ايران نيز در نخستين واكنش خود به اين حملات هشدارد داد كه چنين اقداماتي پيامدهاي منطقه‌اي خواهد داشت. روز گذشته نيز دفتر رياست‌جمهوري سوريه از حضور بشار اسد در محل كار خود تصاويري را منتشر كرد و تعدادي از مردم نيز به خيابان‌هاي دمشق براي حمايت از دولت مركزي آمدند.
فرانسه اطلاعات خود از حمله دوما را منتشر كرد
چند روز پس از آنكه امانوئل ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه بدون هيچ ترديدي بيان كرد كه مقام‌هاي فرانسوي اعتقاد دارند كه دولت سوريه هفته گذشته از سلاح شيميايي استفاده كرده است، روز گذشته اين اطلاعات از طبقه‌بندي خارج شد و در اختيار عموم قرار گرفت. اين اولين‌بار است كه مقام‌هاي فرانسوي به طور عمومي اطلاعاتي را كه در آن ادعاهاي خود را مطرح كرده‌اند، منتشر مي‌كند. اين گزارش مي‌گويد متخصصان قبل از رسيدن به نتيجه‌گيري قطعي علايم را در تصاوير و فيلم‌هاي حمله دوما مورد تجزيه و تحليل قرار دادند. وزارت خارجه فرانسه اعلام كرده است كه در اين اطلاعات، شهادت شاهدان عيني نيز مدنظر قرار گرفته است. طبق گزارش وزارت امورخارجه فرانسه، تجزيه و تحليل‌هاي فني اطلاعات و منابعي اطلاعاتي كه فرانسه در اختيار داشته است، دو مورد استفاده از عوامل عصبي تسليحات شيميايي از سوي رسانه‌هاي محلي و بين‌المللي از اواخر بعد از ظهر روز هفتم آوريل گزارش شد.
سازمان‌هاي غيردولتي پزشكي كه در غوطه سوريه حضور داشتند، اطلاعاتي كه به طور كلي از سوي فرانسه قابل‌اعتماد شمرده شدند، عنوان مي‌كند كه حملات در روزهاي 6 و 7 آوريل صورت گرفته است. حجم عظيمي از بيماران به مراكز بهداشتي در غوطه شرقي سرازير مي‌شوند كه علايم مربوط به قرار گرفتن در معرض يك عامل شيميايي را نشان مي‌دهد. مجموعه علايم نشان مي‌دهد كه مشخصه‌هايي از حمله شيميايي وجود داشته است. لازم به ذكر است كه فرانسه با توجه به شواهد و تصاوير موجود به اين نتيجه رسيده است كه حمله شيميايي صورت گرفته اما به نظر مي‌رسد كه فرضيه فرانسه تنها بر اينكه دولت سوريه اين اقدام را انجام داده استوار است و هيچ گزينه ديگري وجود ندارد.
سوالاتي در مورد حمله امريكا
پيتر برگن، تحليلگر مسائل امنيت ملي در سي‌ان‌ان سوالاتي را در خصوص حمله روز گذشته ايالات‌متحده به سوريه مطرح كرده است. وي عنوان مي‌كند در ابتدا دقيقا سياست امريكا در سوريه چيست؟ دونالد ترامپ، رييس‌جمهور دو هفته پيش در يك سخنراني در اوهايو گفت كه ايالات متحده خيلي زود از سوريه خارج مي‌شود. اما در حال حاضر ترامپ دستور عمليات و حمله در مقياس بزرگ را به سوريه صادر مي‌كند. بنابراين سياست دولت ترامپ چيست؟ آيا اين است كه بشار اسد، بايد برود، سياست روزهاي نخستين جنگ داخلي سوريه تحت رهبري باراك اوباما مطرح شد. يا اينكه خط قرمز تعيين شده استفاده از سلاح شيميايي است نه بيشتر؟ هنگامي كه ترامپ روي حمله به سوريه تاكيد دارد و در حالي كه نيكي هيلي در سازمان ملل متحد عنوان مي‌كند هيچ گزينه‌اي براي حل و فصل اختلافات سياسي وجود ندارد. پاسخ چندان روشن نيست. دوم اينكه آيا ترامپ برنامه‌اي براي حمايت و محافظت از غيرنظاميان سوري در جنگ دارد؟ تقريبا نيم‌ميليون نفر از مردم سوريه در جنگ جان خود را از دست داده‌اند كه تنها مقدار اندكي از آنها توسط سلاح‌هاي شيميايي بوده است. ترامپ در دوره انتخابات بحث مناطق امن را مطرح كرد آيا مرحله بعدي چنين اقدامي است؟ در حال حاضر با حضور روسيه و برتري هوايي سوريه انجام چنين اقدامي بسيار پيچيده است.
موافقان و مخالفان حمله
اما علاوه بر اينكه امريكا، فرانسه و انگليس حمله بامداد گذشته را ترتيب دادند برخي از كشورها نيز از آن حمايت كردند. كانادا، آلمان، استراليا، ژاپن، قطر، عربستان‌سعودي، امارات، تركيه و رژيم اسراييل از جمله آنها بودند. در اين ميان سوريه، روسيه، ايران و چين اين اقدام را محكوم كردند. محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان در تماسي تلفني با وليد المعلم، وزير امور خارجه سوريه ضمن محكوميت اين اقدام جنايتكارانه و غيرقانوني، از مقاومت مردم سوريه تمجيد كرد. وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران اقدام نظامي و يكجانبه عليه سوريه با هدف ادعايي كاربرد سلاح شيميايي پيش از آغاز به كار و گزارش بازرسان سازمان منع سلاح‌هاي شيميايي را نشانه بارزي از بهانه‌تراشي امريكا و اخلال در روند صلح و كمك به تروريست‌ها خواند و آن را محكوم كرد. از سويي ديگر موضع تركيه در حمايت از حمله امريكا نيز جالب توجه است، اين كشور كه در روند صلح آستانه به همراه ايران و روسيه حضور دارد از حمله امريكا حمايت كرد. با اين وجود وي تاكيد كرد، آنكارا هميشه بر راه‌حل سياسي در سوريه تمركز و آنچه وي آن را نجات سوريه از نظام فعلي خواند، تمركز دارد.
تاريخ، تجاوزهاي امريكا را فراموش نخواهد كرد
واسيلي نبنزيا، نماينده روسيه در سازمان ملل متحد، حمله امريكا، انگليس و فرانسه به سوريه را مغاير قانون بين‌الملل و منشور ملل متحد دانست و تبعيت دو كشور اروپايي از قانون داخلي واشنگتن را شرم‌آور دانست. وي در نشست اضطراري شوراي امنيت سازمان ملل متحد كه به درخواست اين كشور درباره حمله يكجانبه امريكا، انگليس و فرانسه به سوريه برگزار شد، گفت: امريكا و متحدانش به سوريه، بدون مجوز شوراي امنيت و در تخلف از قوانين بين‌الملل و منشور سازمان ملل، حمله كردند. اين‌بار آنها در دوما از بهانه حمله شيميايي نمايشي براي حمله به سوريه استفاده كردند. روسيه هيچ نشاني از حمله شيميايي در دوما نديده است و هيچ مدركي وجود ندارد كه نشان دهد اساسا حمله شيميايي اتفاق افتاده است. روسيه اين اقدام امريكا را به‌شدت محكوم مي‌كند. اين اقدامات امريكا رنج مردم سوريه را بيشتر كرده و تنش را به‌شدت بالا برده است. تاريخ قضاوتش را خواهد كرد و تجاوزهاي امريكا در يوگسسلاوي، عراق و ليبي را فراموش نخواهد كرد. امريكا و متحدانش به صورت مداوم از قوانين بين‌الملل تخلف مي‌كنند. اين شرم‌آور است كه امريكا از قانون اساسي خود براي زير پا گذاشتن قوانين بين‌الملل استفاده مي‌كند. مردم فرانسه و انگليس در مورد شما چه خواهند گفت؟ وقتي بفهمند كشورشان بر اساس قانون داخلي امريكا به كشور ديگري حمله غيرقانوني كرده است؟ حمله شما نشان داد كه شما نه آن روز و نه امروز به تحقيقات نياز نداشته و نداريد. تحقيقات و مكانيزم براي شما اهميتي ندارد. شما از طريق شبكه‌هاي اجتماعي خبري را ايجاد كرديد و بر اساس همان اقدام كرديد. وي با بيان اينكه شما مي‌خواهيد كه سوريه هيچ اقتصادي نداشته باشد، گفت: چند سال پيش سوريه يكي از كشورهاي در حال توسعه در خاورميانه بود. شما براي مردم سوريه اشك تمساح مي‌ريزيد. اقدامات متجاوزانه شما وضعيت انساني را بدتر مي‌كند. شما مي‌توانيد در 24ساعت، تمام اين جنگ را تمام كنيد. اگر شما به تروريست‌ها و نيروهاي مسلحي كه اسلحه و پول مي‌دهيد دستور بدهيد كه ديگر نجنگند، آنها نخواهند جنگيد و جنگ به پايان خواهد رسيد. آنها كه پشت نقاب صحبت‌هاي بشردوستانه پنهان شده‌اند مي‌خواهند سوريه را تكه‌تكه كنند.
آيا حمله هوايي موثر است
حملات هوايي يكي از ابزارهايي است كه كشورهاي مختلف آن را مورد استفاده قرار مي‌دهند تا آنچه را كه مي‌خواهند در نظام بين‌المللي به دست آورند. به نوشته واشنگتن پست، با توجه به اينكه تمام ابزارهاي سياست براي همه بحران‌هاي مناسب نيستند، اما تحقيقات نشان مي‌دهد كه دولت‌ها از چنين اقدامي مانند تحريم‌هاي اقتصادي براي ديكته كردن خواسته خود يا مجبور كردن طرف مقابل براي انجام كاري استفاده مي‌كنند. لازم به ذكر است كه اعتماد به نفس در اقدامات هوايي طي دهه‌هاي اخير افزايش يافته است. زيرا تكنولوژي‌ها و هدفگيري‌ها به‌شدت پيشرفته شده‌اند. در جنگ مدرن قدرت هوايي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اما به نوشته اين گزارش تفاوت‌هاي كليدي ميان انتخاب در راستاي استفاده از حملات هوايي به تنهايي (مانند جنگ كوزوو در سال 1999) يا استفاده نيروي هوايي براي پياده‌سازي نيروي زميني (مانند جنگ خليج فارس در سال 1991) تفاوت وجود دارد. اين گزارش مي‌افزايد، رهبران كشورهاي دموكراتيك بيشتر به حملات هوايي علاقه نشان مي‌دهد چرا كه اين نوع رهبران نگران آن هستند كه چكمه‌هاي نظامي خود را روي سرزميني ديگر قرار دهند و تلفاتي خطرناك برجاي گذارند. به طور مثال از زمان جنگ ويتنام دولت امريكا به‌شدت در خصوص تلفات نظامي اين جنگ مورد انتقاد گرفت اين شرايط براي جنگ عراق و افغانستان نيز حاكم است. با اين وجود اكنون دولت‌هاي خودكامه‌اي مانند عربستان سعودي نيز دست به چنين اقدامي مي‌زنند كه اكنون چنين وضعيتي را درون يمن مشاهده مي‌كنيم. اما واقعيت آن است كه حمله هوايي كمترين هزينه را براي يك استراتژي ايجاد مي‌كند. كه در نهايت حملات هوايي به ستيزه جويان داخلي متصل مي‌شود و به آنها كمك مي‌كند. اما با حمله هوايي نيز مي‌توان اين نتيجه‌گيري را كرد كه بحران يك اولويت پايين را در سياست خارجي دولت حمله‌كننده دارد. اما در اين بين برخي رهبران از آن استنباط مي‌كنند كه اين حمله مي‌تواند نشانه‌اي از حملات گسترده‌تر و نيروي بيشتر در آينده نيز باشد. اما دولت‌ها آگاه هستند كه حملات هوايي يك سيگنال محدود است و اكنون مشخص شده است كه بحران‌هاي برجسته را نمي‌توان با حمله هوايي به تنهايي حل كرد. حمله نظامي امريكا با تمام قدرت و ثروت خود به پايگاه شعيرات در سوريه كه سال گذشته انجام شد نشان داد كه هيچ اثر طولاني مدتي بر بحران سوريه نداشت كه در نهايت منجر به حمله‌اي ديگر يك سال پس از حمله قبلي شد اما نمي‌توان انتظار چنداني از اين حمله داشت، با اين وجود احتمالا چنين اقدامي براي آخرين بار نيز نخواهد بود.
سایر اخبار این روزنامه
موشك بازي
گزارش «اعتماد» از گزينه‌هاي احتمالي شهرداري تهران: 10 كانديداي «بهشت»
به انگيزه بيست‌وپنج فروردين هفتاد و چهارمين سالروز تولد استاد كامران فاني يگانه اي تنها
حمله به سوريه جنايت است
واكنش اصلاح‌طلبان به حمله موشكي امريكا به سوريه
جاي خالي امريكا در سوريه
عدم برخورد با مرتضوي
واكنش متحدان سوريه
صف آرايي خطرناك منطقه‌اي
روسيه و غرب؛ نه سرد نه گرم
سياستگذاري يا وام‌دهي
زنان عليه زنان در ايران
