فصلی دیگر برای کتاب!

مدیر نشر نگاه، مصلی را محل مناسب تری برای برگزاری نمایشگاه می داند
البته کتاب هایی که در سال گذشته منتشر شده اند، تغییر قیمت نمی‌دهند
شهر آفتاب با وجود دارا بودن فضای خوب، هنوز برای برگزاری نمایشگاه کتاب آماده نبود
قیمت کاغذ و خدمات بالا می‌رود و همین کتابی که در حال حاضر هم خیلی گران است، گران تر می‌شود


وضعیت اقتصادی نابسامانی که در کشور ما حاکم است، به نظر می رسد در حوزه کتاب و خرید مخاطب تاثیر بگذارد
در دوره‌های گذشته که نمایشگاه کتاب تهران در مصلی تهران برگزار می‌شد، بیش از نیمی از فضای نمایشگاه زیر چادر برگزار می‌شد اما در حال حاضر تنها ۲۰ هزار متر از فضای نمایشگاه به زیر چادر خواهد رفت
نیمه دوم اردیبهشت هر سال، تهران میزبان یکی از بزرگ‌ترین نمایشگاه‌های فرهنگی یعنی نمایشگاه کتاب می‌شود؛ نمایشگاهی که می‌توان نام بزرگ‌ترین بازار نشر ایران را بر آن نهاد و همین‌طور آشتی ملی برای 10 روز با کتاب! مردمی که امروز به گونه عجیبی با کتاب غریبه هستند، در طول نمایشگاه دست کم برای تفریح هم که شده یک روز از آن بازدید می‌کنند و در این بازدید چند جلدی هم کتاب می‌خرند. در واقع نمایشگاه کتاب برای عموم مردم که این روزها از کتاب بسیار دور شده‌اند، به نوعی تفریح بدل می‌شود و همین مساله تاثیر مثبتی بر بازار نشر و کتاب و کتابخوانی دارد.
ضعف در تبلیغات
نمایشگاه کتاب تهران یکی از مردمی‌ترین نمایشگاه هایی است که در تهران و در سطح بین المللی برگزار می‌شود و استقبال از آن تنها به شهروندان تهرانی محدود نمی‌شود و هرساله بازدیدکنندگانی از شهرستان‌های مختلف هم خود را به نمایشگاه می‌رسانند که بيشتر آن ها را دانشجویان و طلاب تشکیل می‌دهند. برخلاف بسیاری از فستیوال های هنری که برای جذب مخاطب نیازمند تبلیغات گسترده هستند، نمایشگاه کتاب، بدون اینکه تبلیغات خاصی از سوی شهرداری یا صداوسیما برای آن شاهد باشیم، هر ساله از میزان مخاطب قابل ملاحظه‌ای برخوردار است.
در طول این سال ها کمتر دیده شده که رسانه ملی برای کتاب کاری کرده باشد و تبلیغات نمایشگاه کتاب هم خلاصه می شود در گزارش‌هایی بسیار محدود و کوتاه از غرفه‌هایی خاص در نمایشگاه. همچنین بیلبوردهای شهری نیز آنچنان به تبلیغ نمایشگاه بین المللی کتاب اختصاص داده نمی‌شوند ؛ در حالی که سینما از این حیث دارای وضعیت بهتری است.
علیرضا رییس دانایی (مدیرنشر نگاه) در این خصوص به «روزنامه قانون» می گوید: «تبلیغات در هر حوزه ای ثابت کرده که می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد اما تبلیغات در حوزه فرهنگ تاثیر ویژه ای دارد تبلیغات می‌تواند گرایش بازدید از نمایشگاه را در مردم افزایش دهد اما صداوسیما و دولت ها تا امروز کار چشمگیری انجام نداده‌اند و این خود مردم هستند که حضور پیدا می‌کنند. البته در صفحات مجازی تبلیغاتی برای نمایشگاه کتاب می‌شود اما قطع به یقین صداوسیما می‌تواند تاثیر بیشتری داشته باشد كه تاکنون قدم مثبتی در این زمینه بلند نکرده است».
همچنین اعظم کیان افراز (مدیر نشر افراز) با اشاره به اینکه تبلیغات برای کتاب و نمایشگاه کتاب تهران از وظایف اصلی رسانه ملی است به «روزنامه قانون» می گوید: «صداوسیما متعلق به همه اقشارجامعه است و طبیعی است که روی کتاب کار کند و برای نمایشگاه کتاب، تبلیغات گسترده ای ترتیب دهد. این رسانه موظف است به کتاب بپردازد. تلويزیون ابزار تاثیرگذاری است و باید از نشر و کتاب حمایت جدی عمل آورد؛ همان‌طور که هر نهاد و سازمانی موظف است در حد توانایی خود به ترویج کتاب و کتابخوانی کمک کند».
خطر حذف کتاب از سبد خانوار
با توجه به شرایط نامساعد اقتصادی و تغییرات مداوم قیمت دلار، به نظر می‌رسد نمایشگاه کتاب امسال، از نظر فروش آثار، نمایشگاه چندان پررونقی نباشد. البته کتاب هایی که در سال گذشته منتشر شده اند، تغییر قیمت نمی‌دهند اما به هرشکل بحث دلار، تاثیر منفی خود را بر اقتصاد نشر می‌گذارد.
کتاب در سال های اخیر مسیر رو به سقوطی را طی کرده و هر سال باید منتظر پایین آمدن تیراژها، تعطیلی نشرها و بسته شدن کتابفروشی‌ها باشیم. مدیر نشر نیماژ می‌گوید: کتاب در سبد خانوار جایگاهی ندارد و زمانی که وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم که ضربه می‌بیند کتاب از زندگی آن ها حذف می‌شود. قیمت کاغذ و خدمات بالا می‌رود و همین کتابی که در حال حاضر هم خیلی گران است، گران تر می‌شود. فکر می کنم با این وضعیت بسیاری از ناشران ترک کار کنند. ما در شرایط تولید می‌بینیم که همه به نوعی دست به عصا حرکت می‌کنند و تولیدات سنگین خود را کنار گذاشته اند تا وضعیت به ثَبات برسد.
البته مدیر نشر نگاه بر این باور است که کتاب نسبت به سایر کالاهایی که مردم استفاده می ‌کنند گران نیست. او می‌گوید: مطالعه در ایران محدود است و ناشران با فروش کتاب‌هایی که نهایت با شمارگان هزار جلد منتشر می شوند، چندان سودی نمی برند. یکی از بهترین راه های آشتی مردم با کتاب، تبلیغات رسانه ملی است که متاسفانه به این مهم بی توجه است.
کیان افراز نیز به وضعیت دلار اشاره می‌کند که کار را برای ناشران سخت کرده است. او بیان می‌کند: ناشران در فروردین باید تولید داشته باشند تا بتوانند دستِ پر راهی نمایشگاه شوند اما کاغذفروش از فروش کاغذ به ما خودداری می‌کند و از سوی دیگر قیمت ها هر روز بالاتر می روند به گونه‌ای که امکان دارد هر لحظه قیمت ها تغییر کنند. این مسائل باعث می شود کسانی که در آستانه حضور در نمایشگاه کتاب هستند، متضرر شوند. از سوی دیگر وضعیت اقتصادی نابسامانی که در کشور ما حاکم است، به نظر می رسد در حوزه کتاب و خرید مخاطب تاثیر بگذارد و در هر صورت کتاب همیشه جزو آخرین خریدهاست و با سخت تر شدن شرایط اقتصادی امکان حذف آن در خانواده ها وجود دارد.
نمایشگاه کتاب به شهر آفتاب هویت داد
سی و یکمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از دوازدهم اردیبهشت ، به ریاست محسن جوادی، بار دیگر در مصلی تهران برگزار می شود. پس از کشمکش های فراوان بر سر برگزاری نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب، سرانجام تصمیم بر این شد که پس از یک تجربه دوساله، نمایشگاه کتاب به محل سابق خود یعنی مصلی تهران بازگردد.
اگرچه مصلی همچنان محل مناسبی برای برگزاری نمایشگاه نیست اما در شرایط فعلی بهترین مکان است. مهم‌ترین مزیت مصلی تهران نسبت به شهر آفتاب، مسیر رفت و آمد و دسترسی آن است. بسیاری ناشران بر این اعتقادند که با حضور در شهر آفتاب، دوره های درخشانی را سپری‌نکردند.
همان‌طور که در ابتدا اشاره شد، نمایشگاه کتاب برای قشر عظیمی از مردم ما به یک تفریح بدل شده است؛ کسانی که در طول سال حتی جلوی ویترین کتابفروشی ها هم توقف نمی‌کنند، در طول این 10 روز به نمایشگاه سر می زنند و اگر شده یک جلد کتاب هم خریداری می کنند، اما شهر آفتاب به دلیل دور بودن مسیر، ترافیک سنگین و متروهای شلوغ، این بخش از بازدیدکنندگان را از نمایشگاه دریغ کرد. همچنین مسائل دیگری از جمله وضعیت آب و هوایی شهر آفتاب و باران های موسمی که در دوره‌های قبل موجب تخریب بخشی از نمایشگاه و آب گرفتگی چادرها شد، حضور ناشران در شهر آفتاب را دچار مشکل کرد. شهر آفتاب در عین شتاب‌زدگی، برای نمایشگاه کتاب تهران راه اندازی شد در حالی که بسیاری از بخش‌های آن هنوز آماده بهره برداری نبود و به نوعی می توان گفت شهر آفتاب به نمایشگاه کمکی نکرد اما نمایشگاه کتاب توانست هویتی به شهر آفتاب بدهد که تا پیش از این نداشت.
مدیر نشر نگاه، مصلی را محل مناسب تری برای برگزاری نمایشگاه می داند و معتقد است: به نمایشگاه کتاب امسال خوش‌بینم؛ چرا که در مصلی با استقبال بیشتری از سوی مخاطبان روبه رو هستیم. البته که بهترین محل برگزاری این رویداد، نمایشگاه بین المللی بود که پارکینگ را خراب کردند و دیگر قابل استفاده نیست.
نمایشگاه کتاب نیازمند یک محل دايمی است اما بودجه ساخت آن تامین نمی‌شود، پس در این شرایط به اعتقاد من بهتر است شهر آفتاب را تکمیل کنند و برای دسترسی و ترافیک آن چاره‌اي بينديشند؛ چرا که در کلانشهر تهران نمی توانیم مکان مناسبی پیدا کنیم.
رییس‌دانایی ادامه می دهد: شهر آفتاب با وجود دارا بودن فضای خوب، هنوز برای برگزاری نمایشگاه کتاب آماده نبود. مردم مجبور بودند چند کیلومتر با بسته های سنگین کتاب پیاده روی کنند تا به مترو یا پارکینگ برسند از سوی دیگر مردم در این سال ها به مصلی عادت کردند؛ چرا که در قلب شهر است. ما که در میدان انقلاب هستیم می توانیم روزانه چند بار از غرفه به دفتر نشر رفت و آمد داشته باشیم اما در شهر آفتاب این امکان فراهم نبود.
همچنین علیرضا اسدی (مدیر نشر نیماژ) مصلی را محل مناسب تری برای نمایشگاه کتاب می داند و به «روزنامه قانون» می گوید: مصلی برای نماز و اعمال مذهبی ساخته شده است و شهر آفتاب هم برای نمایشگاه اما بحث مسافت در دوسال گذشته، ضربه چشمگیری به کتاب و نمایشگاه وارد کرده است. حضور ناشران در شهر آفتاب با افت مخاطب فراوانی همراه بود. در شرایط فعلی که اقبال عمومی به لحاظ مالی و گرایش به کتاب محدودتر است، بعد مسافت می تواند تاثیر بسیاری برای دوری مردم از نمایشگاه بگذارد.
مدیر نشر افراز نیز معتقد است: موقعیت مکانی مصلی در قیاس با شهر آفتاب بسیار بهتر است چرا که آنجا معایب زیادی داشت و استانداردهای لازم را نیز دارا نبود و مهم‌ترین معضل مسافت زیاد بود که مردم را دچارمشکل می کرد. هرچند که مصلی نيز مکان مناسبی نیست اما محاسنی مانند دسترسی مناسب و مرکز بودن را دارد.
تغییراتی در سی و یکمین نمایشگاه کتاب
برای سی و یکمین نمایشگاه کتاب تهران، تدابیری از سوی برگزار کنندگان انجام شده است. در دوره‌های گذشته که نمایشگاه کتاب تهران در مصلی تهران برگزار می‌شد، بیش از نیمی از فضای نمایشگاه زیر چادر برگزار می‌شد اما در حال حاضر تنها ۲۰ هزار متر از فضای نمایشگاه به زیر چادر خواهد رفت.
در فضای شبستان نیز مانند سال‌های پیش، ناشران عمومی و بانک عامل حضور خواهند داشت.
نیم طبقه اول شبستان نیز محل فعالیت بازار جهانی کتاب، ميهمان ویژه، سفارتخانه‌های کشورها و کارنامه نشر است. تنها ناشران دانشگاهی در فضایی نزدیک به ۱۲ هزار متر در ضلع جنوب شرقی مصلی در زیر چادرها خواهند بود. براساس تغییرات ایجاد شده در مصلی، فضایی نزدیک به ۱۵۰۰ متر مربع برای گمرک نمایشگاه در نظر گرفته شده است که در طبقه منهای یک رواق شرقی است. طبقه همکف رواق شرقی و بالکن رواق شرقی نیز در اختیار ناشران خارجی خواهد بود. در طبقه همکف رواق غربی ناشران آموزشی حضور خواهند داشت و در صورت کمبود فضا از طبقه اول رواق غربی( همسطح با بام شبستان) برای جانمایی این ناشران استفاده خواهد شد.