ارز تک‌نرخی، کلید اعتماد بازار

حسین سلاح ورزی
نایب رئیس اتاق بازرگانی صنایع،معادن و کشاورزی ایران

قیمت و هزینه تمام شده در سازمان تولید صنعتی ایران به دلیل وابستگی بالا به تأمین مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای از بازارهای خارج نسبت مستقیمی با نرخ تبدیل ارزهای معتبر دارد. به این معنی که افزایش نرخ ارز به ریال ایران راه را برای افزایش قیمت تمام شده تولیدات صنعتی هموار می‌کند و بالعکس. از سوی دیگر سازمان تولید صنعتی ایران با نوسان نرخ تبدیل ارز به ریال نیز ارتباط تنگاتنگ دارد.


به این معنی که اگر در یک دوره زمانی ورود ارز‌های معتبر به خزانه بانک مرکزی کاهش یابد وکمتر از نیاز باشد، می‌تواند سازمان تولید در ایران را با دردسر مواجه کند. نکته بسیار با اهمیت این است که میزان ارزی که ایران به دست می‌آورد، به دلیل سهم بالای نفت در آن، به تحولات بازار جهانی گره خورده است. این وضعیت دردهه 90 با یک مسأله تازه مواجه شده است و آن تحریم بانکی ایران از سوی غرب بویژه تحریم امریکا علیه اقتصاد ایران است. این تحریم موجب شده است انتقال درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت به روزهای سخت برسد و از این جهت درشرایط ویژه‌ای قراربگیریم. علاوه بر این‌ها اقتصاد ایران به دلیل سیاست‌های اقتصادی ناکارآمد دولت‌های نهم و دهم نیز در موقعیت دشواری قرارگرفته است.
همه آنچه در بالا یادآور شدم بر فعالیت عادی بنگاه‌های ایرانی اثرات منفی داشته است. با این همه دولت یازدهم و دوازدهم توانسته‌ با اتخاذ برخی سیاست‌های اقتصادی کارآمد دشواری‌ها را به مرزهای مطمئن برساند. سیاست‌های ضد تورمی دولت در سال های اخیر موجب آرامش در تولید صنعتی شد و سیاست‌های ارزی با ثبات از طرف بانک مرکزی در این سال‌ها بویژه کنترل نوسان ارزی در یک دامنه قابل قبول، تولید کنندگان را در موقعیت ثبات قرار داد. اگرچه تولیدکنندگان صنعتی از برخی سیاست های ارزی، پولی و مالیاتی گلایه دارند و از دولت انتظار داشتند که این سیاست ها را درسازگاری باهم قراردهد اما برخی رخدادهای اقتصادی و غیر اقتصادی از پاییز پارسال بازار ارز ایران را تحت تأثیر قرارداد که از شرح دوباره آنها اجتناب می‌شود.
اکنون اراده دولت براین است که سیاست تک نرخی کردن ارز را که یکی از خواسته‌های بنگاه‌های اقتصادی است، محقق کرده و بنا را براین گذاشته است که این سیاست را برای سال 1397 و پس از آن اجرایی کند. بدیهی است که این اراده دولت نباید تحت هیچ شرایطی با تزلزل همراه شود و باید در یک دوره میان مدت از دستکاری دوباره خودداری شود. به نظر می‌رسد نرخ تبدیل ارز تعیین شده در صورتی که عرضه ارز به میزان کافی باشد و برخی تقاضاهای غیر عادی ماه‌های اخیر نیز کنترل شود، می‌تواند نوعی آرامش به بازار را محقق سازد.
شرط کامیابی سیاست جدید اما ثبات این سیاست است تا اعتماد از دست رفته میان نهاد بانک مرکزی و دولت از یک طرف و نهاد بنگاه از طرف دیگر باز‌سازی شود. دولت یازدهم و دوازدهم نشان داده است با بخش خصوصی به لحاظ ماهیتی سازگاری بالایی دارد و این بسیار قابل اهمیت است.
اگر دولت بتواند با سازمان تولید در ایران به تفاهم اعتماد ساز دست یابد و از همه نیروی خود برای ایجاد ثبات استفاده کند، می‌توان به عبور از روزهای سخت امیدوار بود. اما به لحاظ تکنیکی نیز دولت باید بتواند سمت تقاضا را کنترل کند تا ثبات به بازار برگردد و این مستلزم گفت‌و‌گو با نهاد خانواده درایران است که تمایل به پس‌انداز ارزی را کنار بگذارد. دولت و بانک مرکزی باید اعتماد‌سازی را به گونه‌ای پیش برند که تقاضا برای خروج ارز نیز مهار شود. در این صورت ثبات به بازار ارز و تولید برمی گردد.