روزنامه شرق
1397/01/20
پلی به سوی 2 قاره
روز گذشته، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، سفر سه‌روزه خود را به قاره آفریقا و آمریکای جنوبی آغاز کرد. او در رأس هیئتی سیاسی-تجاری اولین مقصد سفر منطقه‌ای خود را از «داکار» آغاز کرد؛ داکار پایتخت کشور سنگال. قرار است در این سفر هیئت اقتصادی ایرانی با فعالان اقتصادی کشورهای مقصد دیدار و گفت‌وگو کنند. سفری که مقصد بعدی وزیر خارجه و هیئت همراه او بعد از سنگال، به ترتیب برزیل، اروگوئه و نامیبیا است.سنگال: کشوری در غرب آفریقا، به پایتختی شهر داکار. این کشور موقعیت برجسته‌ای در سیاست قاره آفریقا بازی می‌کند و سابقه رابطه‌اش با ایران به سال 1350 بازمی‌گردد. زمانی که «عباسعلی خلعتبری»، وزیر خارجه وقت ایران، به این کشور سفر کرده و طرفین از علاقه همکاری با همدیگر گفتند. سی‌ام شهریور 1350 بود که سفارت ایران در داکار افتتاح شد. یک سال بعد از اعزام سفیر ایران به سنگال، دولت سنگال نیز متقابلا اقدام به افتتاح سفارت خود در تهران کرد. بعد از آن «سدار سنگور»، رئیس‌جمهوری وقت سنگال، میهمان اختصاصی جشن‌های 2500 ساله بود؛ اما بعد از انقلاب، شاید اولین تجربه قبل از سفر محمود احمدی‌نژاد به سنگال، سفر سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهوری وقت، در رأس هیئتی عالی‌رتبه در بیست‌وچهارم دی 1383 به سنگال باشد. این سفر را مقوم رابطه دو کشور توصیف کرده‌اند. بعد‌از‌آن این روابط ادامه داشت تا اینکه یک ماه بعد از سفر علی‌اکبر صالحی، وزیر خارجه وقت، به این کشور در سال 1389، سنگال رابطه دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرد؛ اقدامی که ایران آن را در بیانیه‌ای، عجیب توصیف کرد. بر‌اساس گزارش‌های همان زمان، دولت سنگال با طرح اتهام ارسال اسلحه از ایران به شورشیان در منطقه کازامانس Casamance واقع در مرز جنوبی سنگال با گامبیا، روابط دیپلماتیک خود با جمهوری اسلامی ایران را قطع کرد. سنگال مدعی بود ایران این تسلیحات را برای شورشیان جدایی‌طلبی که در گامبیا مستقر هستند، فرستاده بود و همین مسئله دلیل قطع رابطه ایران با گامبیا هم عنوان شد. با‌وجود‌این، روابط دو کشور بعدها رو به بهبود گذاشت. تابستان سال 1389 بود که محمود احمدی‌نژاد در حاشیه کنفرانس «هم‌اندیشی ایران و آفریقا» با عبدالله واد، رئیس‌جمهوری سنگال، دیدار کرد. احمدی‌نژاد در آن دیدار با اشاره به «افزایش روزافزون مناسبات ایران و سنگال» گفته بود: «استفاده از تمام ظرفیت‌های موجود در دو کشور به منظور ارتقای همکاری‌های همه‌جانبه به نفع دو ملت و منطقه است». سنگال یکی از کشورهای غرب آفریقاست که پیش از این ماجرا، روابط نزدیکی با ایران داشته و رئیس‌جمهوری آن چند بار به تهران سفر کرده بود. در دوره احمدی‌نژاد رابطه ایران و سنگال پرحاشیه بود. منوچهر متکی، وزیر امور خارجه وقت، در 22 آذر 1389 در سفر به سنگال و حین آن مأموریت به دستور محمود احمدی‌نژاد از سمت برکنار شد. بالاخره مدتی طول کشید تا رابطه ایران و سنگال به حالت عادی باز‌گردد. بهمن ۱۳۹۱ در حاشیه اجلاس سران عضو سازمان همکاری‌های اسلامی در مصر رئیس‌جمهورهای دو کشور تصمیم به از‌سرگیری روابط دو کشور کردند. این روابط دوستانه در شش سال گذشته ادامه دارد و حالا ظریف میهمان سنگال است.
برزیل: دومین مقصد ظریف و هیئت همراه او کشور برزیل است؛ در همین تب‌و‌تاب آماده‌شدن برای میزبانی از وزیر خارجه ایران است که رسانه‌ها خبر از بازداشت «لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا»، رئیس‌جمهور سابق برزیل می‌دهند. او حاضر نشده در مهلت مقرر خود را تسلیم پلیس کند؛ ولی گفته اگر برای بازداشتش بیایند، مقاومت نمی‌کند. لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، به ۱۲ سال حبس محکوم شده است. لولا محکومیت خود را سیاسی می‌خواند و معتقد است: «این محکومیت برای این است که نگذارند در انتخابات ریاست‌جمهوری شش ماه دیگر در ماه اکتبر نامزد شود». رئیس‌جمهور سابق برزیل در دادگاه متهم شده که از یک شرکت عمرانی آپارتمان‌سازی در یکی از سواحل برزیل رشوه گرفته بود تا به این شرکت در گرفتن قراردادی از شرکت نفتی دولتی پتروبراس کمک کند. او این اتهام را رد می‌کند و از دادگاه‌های بالاتر خواستار تجدیدنظر شده است؛ اما روند فرجام‌خواهی می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد.
جمهوری فدراتیو برزیل، شرقی‌ترین کشور قاره آمریکا، بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین کشور آمریکای جنوبی است. پایتخت آن «برازیلیا» و زبان رسمی آن پرتغالی است. برزیل زمین‌های کشاورزی وسیع و جنگل‌های استوایی دارد و با داشتن منابع طبیعی گسترده و نیروی کاری غنی قدرتمندترین اقتصاد آمریکای جنوبی است. این کشور مستعمره پرتغال بود و تنها کشور قاره آمریکاست که مردم آن به زبان پرتغالی سخن می‌گویند. تاریخ روابط و برزیل به سال 1282 در زمان اسحاق‌خان مفخم‌الدوله می‌رسد؛ ولی نخستین‌بار سفیر ایران در آرژانتین به‌عنوان سفیر در برزیل معرفی شد و در نهایت در ۱۴ مرداد ۱۳۲۲ سفارت ایران در «ریو دو ژانیرو»، پایتخت برزیل، بنیان نهاده شد و تا سال ۱۳۳۹ خورشیدی (۱۹۶۰ میلادی) در آن شهر فعال بود. هم‌زمان با انتقال پایتخت برزیل از ریو دو ژانیرو به برازیلیا در سال ۱۹۶۰، سفارت ایران به‌عنوان نخستین سفارتخانه در برازیلیا از سوی «ژوزلینو کوبیچکک، رئیس‌جمهور وقت برزیل، بازگشایی شد. در میان کشورهای آمریکای لاتین، برزیل گسترده‌ترین میزان صادرات را به ایران دارد، همچنین این کشور در میان سه کشور اصلی واردکننده محصولات ایران در آمریکای لاتین است. ایران و برزیل در دوره محمود احمدی‌نژاد روابط گسترده‌ای با هم داشتند. او در مهرماه 1388 در حاشیه اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با رئیس‌جمهوری وقت برزیل دیدار کرد و در آذرماه همان سال به برزیل سفر کرد. یک سال بعد در اردیبهشت 1389 لولا داسیلوا به تهران سفر کرد. تا اینکه در آخرین روز خرداد 1391 محمود احمدی‌نژاد سه روز میهمان شهر ریودوژانیرو بود. سفری پرحاشیه که هیچ مقام دولتی‌ای از برزیل به استقبال او نرفت و فقط رئیس سازمان محیط زیست و سفیر ایران در برزیل از این هیئت استقبال کردند. در آن روزها رسانه‌های برزیل در خبرهای خود مدعی شدند رئیس‌جمهوری برزیل حاضر نشده رئیس‌جمهوری ایران را به حضور بپذیرد و از ملاقات با او سر باز زده است. قرار است امسال حسن روحانی، میهمان رئیس‌جمهوری برزیل باشد. او از روحانی برای سفر به برزیل دعوت کرده است.
اروگوئه: سومین مقصد هیئت سیاسی-تجاری ایرانی است؛ کشوری کوچک با اسم جمهوری شرقی اروگوئه در جنوب شرقی آمریکای جنوبی. اروگوئه به‌عنوان سکولارترین کشور آمریکای جنوبی شناخته میشود. حدود ۸۶ درصد از مردم اروگوئه سفیدپوست هستند. بیشتر مردم این کشور از تبار اسپانیایی و ایتالیایی‌اند. این کشور تا سال ۱۸۱۱ مستعمره اسپانیا بود. اروگوئه در سال ۱۸۲۵ از امپراتوری برزیل اعلام استقلال کرد و این استقلال در سال ۱۸۲۸ به رسمیت شناخته شد. اروگوئه امروزه یک جمهوری پارلمانی است. اروگوئه را نخستین‌بار در قرن هفدهم میلادی پرتغالی‌ها کشف کردند و شهر کولونیا در سال ۱۶۸۰ توسط آنان بنیان نهاده شد. در سال‌های بعدی پای اسپانیایی‌ها نیز به این کشور باز شد. اسپانیایی‌ها در اوایل سده ۱۸ شهر مونته‌ویدئو را تأسیس کردند. در سده‌های ۱۷ و ۱۸ میلادی جنگ‌هایی بر سر مالکیت اروگوئه بین اسپانیا و پرتغال درگرفت که منجر به پیروزی اسپانیا شد. اروگوئه مراحل پیشرفت را در ابعاد اقتصادی، سیاسی و فرهنگی عمدتا در ابتدای قرن بیستم شروع کرد، به‌طوری‌که تا دهه 50 این سده به سوئیس آمریکای لاتین معروف بود؛ اما هم‌زمان با تحولات در کشورهای دیگر منطقه و کودتاهای نظامیان، در این کشور کوچک نیز حکومت نظامیان بین سال‌های ۱۹۷۳ تا ۱۹۸۵ باعث شد روند دموکراسی که به‌صورتی نهادینه درآمده بود، قطع شود. اما مجددا از سال ۱۹۸۵ دولت‌های دموکراتیک بر سر کار آمده‌اند. به‌لحاظ اقتصادی این کشور در رتبه یکی از پیشرفته‌ترین و مرفه‌ترین کشورهای آمریکای لاتین قرار دارد. بعد از انقلاب اسلامی، روابط ایران و اروگوئه در اردیبهشت 1362 برقرار میشود، اگرچه این روابط تاریخی کهن داشته است. با افتتاح سفارت ایران در مونته‌ویدئو، پایتخت این کشور در سال 1369 منسجم‌تر میشود. حدود پنج سال قبل از آن یعنی در سال 1364، سفارت این کشور در تهران افتتاح میشود. روابط اروگوئه و ایران تا سال ۱۳۷۶ با همکاری دوسویه در سازمان‌های بین‌المللی و صادرات نفت به اروگوئه در ازای خرید محصولات تولیدی اروگوئه شامل پشم و برنج به‌خوبی جریان داشت. اما رأی مثبت این کشور به قطع‌نامه رعایت حقوق بشر ایران باعث شد روابط دو کشور به پایین‌ترین سطح خود برسد، ولی با تغییر رأی اروگوئه از مثبت به ممتنع در سال ۱۳۷۷ در اجلاس پنجاه‌و‌سوم مجمع عمومی و پشتیبانی وزیر خارجه وقت اروگوئه، به‌عنوان ریاست پنجاه‌وسومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد از تصویب ایده گفت‌وگوی تمدن‌ها، روابط دوجانبه دوباره به سطح بهتری افزایش یافت. خرداد سال 1393 اسحاق جهانگیری، معاون‌اول رئیس‌جمهوری، با «خوزه موخیکا»، رئیس‌جمهوری این کشور، دیدار کرد و در اسفند 1390 علی‌اکبر صالحی با «لوئیس آلماگرو»، وزیر خارجه اروگوئه دیدار کرده بود. حالا ظریف در راه سفر به این کشور است.
نامیبیا: ویندهوک پایتخت این کشور آخرین مقصد ظریف است، کشوری که عضو سازمان ملل متحد و اتحادیه آفریقا و عضو اتحادیه کشورهای هم‌سود است. کشوری که تا پایان جنگ جهانی اول مستعمره آلمان بود، سپس از آن به کنترل آفریقای جنوبی درآمد و پس از جنگ مرزی جنوب آفریقا در ۲۱ مارس ۱۹۹۱ استقلال خود را به دست آورد. اقتصاد کشور به صادرات مواد معدنی به‌ویژه الماس وابسته است، این کشور پنجمین تولیدکننده اورانیوم در دنیاست. به‌دنبال پیروزی انقلاب اسلامی ایران و قطع رابطه ایران با آفریقای جنوبی و حمایت از تمام جنبش‌های آزادی‌بخش، ایران از حزب سواپو به رهبری «سام نجوما»، حمایت سیاسی کرد. علی‌اکبر ولایتی، وزیر امور خارجه وقت، در اجلاس فوق‌العاده وزیران کشورهای عضو نهضت عدم تعهد در سال 1364 در سخنانی از مبارزات مردم نامیبیا و سواپو حمایت و آمادگی ایران را برای حضور کامل دیپلماتیک سواپو در جمهوری اسلامی ایران ابراز کرد. در سال 1364 آیت‌الله خامنه‌ای (رئیس‌جمهور وقت) همراه وزیر امور خارجه با سام نجوما، رهبر سواپو، در لواندا، پایتخت آنگولا، ملاقات کرد. متعاقب آن از آقای نجوما دعوت کردند از ایران بازدید کند. هفدهم تیر 1392 بود که با حضور علی‌اکبر صالحی، سفارت ایران در نامیبیا افتتاح شد. سفارت ایران در نامیبیا که به گفته علی‌اکبر صالحی به علت برخی مشکلات اقتصادی تعطیل شده بود، پس از 16 سال بار دیگر پس از رفع مشکلات، فعالیت خود را آغاز کرد. کیومرث فتوحی‌مقدم، سفیر ایران در این کشور در سال 1392 بود.
سایر اخبار این روزنامه
استعفا به‌دلیل مشیت الهی
رئيس‌جمهوري نظامي!
پلی به سوی 2 قاره
علت افزایش حملات، احساس خطر از قدرت فزاینده ایران است
صعود تاريخي دلار
آشي كه براي فرهنگيان پختند
درخواست آزادي مشروط بقايي
نفس‌های به‌شماره‌افتاده دوما
حواشی «پایتخت» سیاسی است
ماجرای مرموز مفقودی 6 کودک یک خانواده
کشت بومي ترياک
پیام‌های مخالفت با استعفای نجفی
فرصت طلايي
جرئت تصميمات راهبردي
