روزنامه جهان صنعت
1397/01/19
رابطه خروج دود از قله دماوند با زلزله‌های پایتخت بررسی شد
سال گذشته زمین بارها زیر پای تهرانی‌ها لرزید. وقوع زمین‌لرزه‌های متعدد علاوه برنگرانی‌هایی که برای پایتخت‌نشینان به همراه داشت، بازار شایعات درباره علل این رخداد و اثرات آن بردیگر پدیده‌های طبیعی را داغ کرد. در این میان، تاثیر پدیده هارپ بر وقوع زمین‌لرزه‌های متعدد در کشور و پایتخت و همچنین فعال شدن دماوند با رخداد زلزله‌های تهران از سایر شایعات پررنگ‌تر بود.البته ارتباط میان هارپ و وقوع زلزله‌های بسیار در سال ۹۶ از سوی زمین‌شناسان تکذیب شد اما محققان درباره ارتباط دوطرفه میان آتشفشان دماوند و گسل‌های تهران، دچار دودستگی شدند و واکنش‌های متفاوتی از سوی کارشناسان در این باره رسانه‌ای شد. درحالی که عده‌‌ای از محققان اعلام کردند که آتشفشان‌ها توان لرزه‌زایی و زمین‌لرزه را ندارند و آتشفشان دماوند هم با وجود قطع کردن گسل‌های البرز هیچ اثری بر تحرک گسل‌ها نخواهد داشت و گسل‌ها هم بر آتشفشان تاثیرگذار نیستند اما از سوی دیگر کارشناسانی متفق القول تاکید داشتند که آتشفشان دماوند و گسل‌های اطراف آن ارتباطی دوطرفه با یکدیگر دارند یعنی همان‌گونه که فعالیت آتشفشان می‌تواند به زلزله در گسل‌های اطراف آتشفشان ختم شود، زلزله‌هایی که در گسل‌های اطراف دماوند و هر آتشفشان دیگری رخ می‌دهند هم توانایی فعال کردن این مخروط پررمز و راز و هر آتشفشانی همچون دماوند را دارد.
اما در شرایطی که نظرات محققان درباره تاثیرپذیری دوگانه آتشفشان دماوند و گسل‌های اطراف آن یکسان نیست، نگاهی به مطالعات انجام شده در این زمینه می‌تواند راهگشا باشد. براساس مطالعه‌ای که حدود هشت سال پیش درباره آتشفشان دماوند انجام شد، تغییرات مربوط به لرزه‌خیزی بر اثر فعالیت آتشفشان مورد بررسی قرارگرفت که نتایج این تحقیق نشان داد که فعالیت آتشفشان دماوند در بازه‌های زمانی طولانی با زلزله‌های بزرگ رخ داده در گسل‌های اطراف آن، قابل ارتباط است. اما این ارتباط در فاصله زمانی کوتاه‌مدت مورد بررسی قرار نگرفت، بنابراین نمی‌توان با قطعیت در این باره اظهارنظر کرد.
تداوم فعالیت آتشفشان دماوند
علی بیت‌اللهی رییس گروه زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی از محققانی است که به ارتباط دوطرفه میان گسل‌های اطراف دماوند و آتشفشان دماوند معتقد است. او با اشاره به ارتباط میان آتشفشان دماوند و چندین زلزله رخ داده درتهران طی سال ۹۶ به تعادل می‌گوید: نگاهی به زمین‌شناسی منطقه دماوند و همچنین بررسی‌ها و مشاهدات کارشناسان نشان می‌دهد که در برخی نقاط کوه‌های دماوند، شاهد خروج گازهایی هستیم.
بیت‌اللهی ادامه می‌دهد: خروج گاز از کوه‌های دماوند گویای آن است که با آتشفشان فعال یا نیمه فعالی سروکار داریم، زیرا اگر آتشفشان خاموش باشد، نمودی از فعالیت یا علائمی از این موارد در این کوه‌ها نمی‌بینیم.
او ادامه می‌دهد: زمین‌شناسان متفق‌القول هستند که کوه دماوند تا چندین هزار سال دیگر به مرحله خاموشی کامل می‌رسد و هم‌اکنون این آتشفشان در شرایط نیمه فعال قراردارد. به گفته رییس گروه زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی، موضوعی که باید محققان بررسی کنند این است که میان زلزله و وقوع آتشفشان، رابطه‌ای دوطرفه وجود دارد یا خیر؟ بیت‌اللهی اضافه می‌کند: فشارهای تکتونیکی (نیروهایی که در درون زمین به لایه‌های خاکی فشار وارد می‌آورند) موجب شکسته شدن لایه‌های درونی زمین می‌شوند و کارشناسان از این نیروها به عنوان عامل ایجاد زلزله نام می‌برند زیرا عامل اصلی زلزله، فشارهای تکتونیکی است.
شروع آتشفشان و وقوع زلزله
او اضافه می‌کند: شکستگی لایه‌های زمین درعمق پایین، مجرا وشکافی را ایجاد می‌کند و از این طریق مواد مذاب تحتانی به سطح زمین هجوم می‌آورند، درواقع زیرپوسته زمین و نزدیک به عمق‌های بیش از ۵۰ تا ۶۰ کیلومتری در منطقه دماوند، زمین حالتی مذاب دارد و این موضوع درسایر نقاط زمین هم وجود دارد. رییس گروه زلزله‌شناسی مرکزتحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به اینکه زیرپوسته جامد زمین، مواد مذاب وجود دارد، می‌افزاید: در صورت شکافته شدن پوسته، راهی ایجاد میشود که مواد مذاب به سطح زمین بیایند. بیت‌اللهی ادامه می‌دهد: نیروهای عامل زلزله و همچنین وقوع زلزله می‌تواند موجب فوران آتشفشان شود. ضمن اینکه گاهی وقوع آتشفشان‌ها و شروع آتشفشان هم همراه با رخداد زلزله است.
او تصریح می‌کند: به عنوان نمونه زلزله‌های خفیف اطراف مناطق و قله‌های آتشفشانی همچون دماوند طی مدت‌ها ادامه می‌یابند و استمرار این زلزله‌های کوچک نشان‌دهنده این است که ناهنجاری‌هایی درزیرزمین وجود دارد که به عنوان یکی از علائم وقوع آتشفشان تلقی میشود.
رییس گروه زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی می‌گوید: ارتباط میان وقوع زلزله‌های بسیار در مناطق آتشفشانی و وقوع آتشفشان را می‌توان رصد کرد. به عبارت دیگر با تراکم ایستگاه‌های لرزه نگاری، می‌توان زلزله‌های خفیفی را که براثر فعالیت‌های آتشفشانی ایجاد می‌شوند، رصد کرد.
بیت‌اللهی اظهار می‌کند: در صورتی که به‌طور معناداری زلزله‌های خفیفی در اطراف قله آتشفشانی رخ دهد این استمرار می‌تواند هشداری برای وقوع آتشفشان باشد اما براساس بررسی‌های انجام شده از سوی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و با توجه به ایستگاه‌های موجود، نشانه‌ای برای فعال شدن این آتشفشان وجود ندارد.
او می‌افزاید: ایستگاه‌هایی به صورت متراکم و با هدف مطالعه آتشفشان‌های کشور درنظرگرفته نشده تا احتمال وقوع آتشفشان را بررسی کند زیرا ایجاد چنین ایستگاه‌هایی نیازمند حمایت دولت است و اگر تعداد این ایستگاه‌ها در اطراف دماوند افزایش یابد می‌توان با قاطعیت بیشتری از احتمال وقوع آتشفشان سخن گفت.
بیت‌اللهی اظهار می‌کند: در این جلسات طرحی تهیه شد تا به حجم ایستگاه‌های لرزه‌نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و ایستگاه‌های شتاب نگاشتی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزوده شود تا شاهد ایجاد ایستگاه‌های متراکم در مناطق اطراف کوه دماوند باشیم اما اجرای این طرح به دلیل محدودیت‌های مالی به نتیجه نرسید.
او ادامه می‌دهد: در صورتی که این طرح اجرایی می‌شد، شاهد ثبت کوچک‌ترین فعالیت‌های لرزه نگاری کوه دماوند بودیم اما با توجه به اینکه این طرح نیازمند بودجه مناسبی است زیرا مونیتورینگ فعالیت‌های دماوند باید به صورت مداوم، برخط و شبانه روزی باشد زیرا انتقال و مونیتورینگ داده‌ها نیاز به حمایت مالی دارد. رییس گروه زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی درباره تعداد ایستگاه‌های لازم برای رصد فعالیت‌های کوه دماوند می‌گوید: براساس تحقیقاتی که درباره تعداد ایستگاه‌های لرزه‌نگاری و شتاب نگاشتی انجام شده است حدود ۵۰ ایستگاه در کمربندهای ارتفاعات مختلف نیاز بود تا فعالیت دقیق این قله رصد شود ضمن اینکه این ایستگاه‌ها باید به هم پیوسته باشند و داده‌های خود را منتقل کنند.
بیت‌اللهی اضافه می‌کند: علاوه بر نصب دستگاه‌های لرزه‌نگاری و شتاب نگاشتی، باید گازهای متصاعد شده از کوه هم پایش شود (خروج این گازها در روزهای سرد و برفی با چشم غیرمسلح هم قابل مشاهده است) و تجهیزات دیگری هم برای پایش این گازها مورد نیاز است تا به صورت دائمی فعالیت این قله رصدشود زیرا دوره و زمان فعالیت مخاطرات طبیعی ازجمله آتشفشان تنها نباید در یکی دوسال تحلیل شود بلکه پایش فعالیت‌ها طولانی‌مدت است. او درباره زمان خروج گازها از قله دماوند می‌گوید: فعالیت‌های طبیعی زمین به صورت یکنواخت نیست و گاهی علائم این فعالیت‌ها در دوره‌های زمانی مختلف تغییر می‌کند به عنوان نمونه درسال ۹۶، حدود ۶۰ درصد رخداد زلزله‌ها بیش از سال‌های قبل بوده است، در مورد علائم آتشفشانی هم این‌گونه است.
رییس گروه زلزله‌شناسی مرکزتحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اظهار می‌کند: از دوره سوم زمین‌شناسی- مصادف با فعالیت آتشفشانی دماوند و کوه‌زایی البرز است- تاکنون دماوند فعال بوده است اما در دوره مدرن (۱۰۰ سال اخیر) علائم وقوع آتشفشان گاهی محو می‌شد و در دوره‌هایی فعالیت‌ها نمود بیشتری داشت، اما از آغاز تشکیل کوه‌های البرز، دماوند فعال بوده است.
کاهش حجم زلزله‌ها در سال‌جاری
او درباره شرایط لرزه‌نگاری کشور در سال‌جاری و احتمال وقوع زلزله می‌گوید: پیش‌بینی درحوزه زمین‌شناسی باتوجه به عدم در دسترس بودن این پدیده‌ها، کارسخت و امکان‌ناپذیر است و نمی‌توان در این باره مانند علوم دقیقه با قاطعیت درباره وقوع یا عدم وقوع سخن گفت.
بیت‌اللهی می‌افزاید: با وجود غیرقابل پیش‌بینی بودن وقوع زلزله درسال‌جاری، تجربیات سال‌های گذشته نشان می‌دهد که اگر دردوره و زمانی که فعالیت‌های لرزه‌‌ای افزایش می‌یابد، انرژی نهفته درزمین با وقوع زلزله تخلیه میشود و نیاز به گذشت دوره‌‌ای است تا دوباره انرژی گردآوری شده و موجب شکستگی لایه‌های درونی زمین و وقوع زلزله‌های بزرگ شود. رییس گروه زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ادامه می‌دهد: باتوجه به حجم بالای وقوع زلزله درسال گذشته، انرژی درونی زمین تخلیه شده و در سال‌جاری شاهد آرامش نسبی باشیم چون به هرصورت کشور ایران لرزه‌خیز است و فعالیت‌های لرزه‌‌ای ادامه می‌یابد اما پیش‌بینی میشود که درسال ۹۷، تعداد و بزرگی زلزله‌ها نسبت به سال ۹۶ کاهش یابد، چون به نظر می‌رسد که انرژی درونی زمین در سال گذشته تاحدودی تخلیه شده است.
اثر آتشفشان دماوند بر گسل‌های تهران؟
زارع اظهار می‌کند: باید به این سوال هم پاسخ داده شود که آیا فعالیت و سیستم کوه دماوند بر گسل‌های اطراف تاثیرگذار است؟ واقعیت این است که فعالیت دماوند بر گسل‌های اطراف خود اثرگذار بوده و مجموعه آتشفشانی دماوند از نظر میزان جابه‌جایی، تغییر ریتم ووقوع زمین‌لرزه بر گسل‌های اطراف اثرگذار است.
او می‌افزاید: درصورتی که فعالیت مجموعه آتشفشانی دماوند برگسل‌های اطراف منجر به زلزله‌های کوچک شود چندان مورد توجه نیست. به عبارت دیگر زلزله‌های کوچکی که در اطراف دماوند و به دلیل آتشفشانی بودن این مخروط رخ می‌دهد فقط مورد توجه محققان قرار می گیرد و مورد توجه عموم قرار نمی‌گیرند.
مدیرگروه زلزله‌شناسی مهندسی پژوهشگاه زلزله‌شناسی ایران درباره تاثیرات مهم آتشفشان دماوند برگسل‌های اطراف می‌گوید: آتشفشان دماوند می‌تواند موجب ایجاد زلزله‌ای بزرگ در گسل‌های اطراف خود شود و براثر آن گسل شمال تهران، مشا، لار، بلده، لاسم، کندوان، ایوانکی و... فعال شوند که فعال شدن این گسل‌ها از لحاظ تئوری ثابت شده است و آتشفشان‌ها می‌توانند موجب تحریک گسل‌ها و سپس فعالیت آنها و وقوع زمین‌لرزه شوند، تاثیرات بزرگ آتشفشان دماوند برگسل‌های تهران مورد توجه مردم قرار می‌گیرد زیرا در صورت تاثیر آتشفشان بر گسل‌ها زلزله‌ای بزرگ رخ می‌دهد.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
رییس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی؛
آسیب شناسی سوادآموزی در کشور؛
محصورین برانداز نیستند
ارز و طلا خیال آرام گرفتن ندارند
بهرام زند درگذشت؛
ترامپ علیه یاران پوتین
توزیع روزانه 100 میلیون لیتر سوخت در ایام نوروز؛
رابطه خروج دود از قله دماوند با زلزله‌های پایتخت بررسی شد
تلگرام دختران ایرانی را send می‌کند!
مسابقه جایزه‌دار!
۳۳ درصد مردم در فقر مطلق
چگونگی بازگشت صنعت کفش به دوران طلایی زیر ذره بین«جهان‌صنعت» ؛
روز منفی بورس
کالای ایرانی به اندازه کالای خارجی مرغوب باشد؛
اصلاح‌طلبان و شورای شهر
پایان هفته بیست و هفتم لیگ برتر کشور؛
5 خبر خوش در ۷۰ سالگی سازمان بهداشت جهانی
تحقیق در مورد رشوه‌خواری در سفارتخانه‌های آلمان در تهران و بیروت
پاشنه آشیل
روزآمد نبودن نرم افزار دردسرساز شد؛
