دو ابرچالش تولید داخلی

نام‌گذاری امسال با عنوان «حمایت از کالای ایرانی» که از سوی مقام معظم رهبری به‌عنوان شعار سال 97 انتخاب شد، بی‌شک اهداف مهمی را دنبال می‌کند. وضعیت اقتصادی کشور که طی چند سال اخیر با چالش‌های گوناگونی روبه‌رو بوده، عرصه را بر بسیاری از فعالان اقتصادی به‌ویژه صنعتگران و تولیدکنندگان داخلی تنگ کرده و بسیاری از واحدهای صنعتی کوچک و بزرگ را به سوی تعطیلی سوق داده است. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که تولید کالاهای ایرانی در کشور به دلایل متعددی تضعیف شده و در صورت ادامه این روند، تولیدکنندگان توان تولید و رقابت خود را چه در بازار داخلی و چه در عرصه‌های بین‌المللی از دست می‌دهند. واردات بی‌رویه کالاهای خارجی، افزایش قیمت تولیدات داخلی، برتری کیفی برخی کالاهای خارجی نسبت به نمونه داخلی آن، بی‌اعتمادی تولید‌کننده به دولت و بی‌اعتمادی مردم به تولیدکننده، نبود فرهنگ خرید کالای ایران و صدها دلیل و برهان دیگر، موانعی است که در سال‌های اخیر، خسارت‌های جبران‌ناپذیری را به اقتصاد و صنعت کشور وارد کرده است. از سوی دیگر تجربه موفق کشورهای پیشرفته در حوزه اقتصاد نشان می‌دهد که حمایت از تولیدات داخلی، مهم‌ترین رکن رونق اقتصادی و توسعه صنعتی بوده است؛ موضوعی که انتخاب آن به‌عنوان شعار سال 97، این نوید را می‌دهد که در سال جدید و با حمایت از تولیدات و کالاهای داخلی، اقتصاد کشور از بند چالش‌ها رها و فرمایش مقام معظم رهبری محقق خواهد شد. انتخاب شعار «حمایت از کالاهای ایرانی» برای سال جدید، ما را بر آن داشت تا نقطه‌نظر فعالان اقتصادی و اقتصاددانان کشور را در این زمینه جویا شویم. 

 انتخاب سال 97 به‌عنوان سال حمایت از کالای ایرانی شعار مناسبی بود نارسیس امین رشتی، اقتصاددان و عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی درباره دلایل انتخاب امسال به‌عنوان حمایت از کالای ایرانی به «فرهیختگان» گفت: «با توجه به وضعیتی که کشور در بحث اشتغال دارد و همچنین شرایطی که تولید داخلی در مقایسه با سایر کشورها دارد، به نظر زمان طرح این شعار بسیار مناسب است.» امین‌رشتی تصریح کرد: «دولت با سیاست‌هایی می‌تواند از تولید داخل حمایت کند، چون تولید در بخش‌هایی کماکان وابسته به واردات مواد اولیه است، دولت می‌تواند قیمت دلار را کنترل کند تا در نتیجه مواد اولیه با قیمت مناسب در اختیار تولیدکننده قرار گیرد.» عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «همچنین بازنگری در سیستم بانکی و نرخ تبدیل ارز می‌تواند در حمایت در تولید داخل اثر‌گذار باشد.»



 دولت کنونی تولیدگرا نیست! پرویز کلینی ممقانی، عضو اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تبریز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره تبیین شعار امسال گفت: «کالای ایرانی زمانی می‌تواند مقبول باشد که کیفیت داشته باشد. علت عدم اقبال مردم به دلیل کیفیت است. متاسفانه طی 20 سال گذشته کیفیت کالاهای ایرانی روزبه‌روز کاهش یافته و همین عامل باعث شده است موقعیت‌های خوبی را در صادرات از دست بدهیم. هیچ‌وقت کاری برای بالا بردن کیفیت کالاهای ایرانی انجام نگرفته است. این فرهنگ و‌ انگیزه که کیفیت کالا بالا برود وجود ندارد.» مدیرعامل شرکت نوش ایران تصریح کرد: «دولت تدبیر و امید تولیدگرا نیست و هیچ‌حمایتی از تولید نکرده است. این دولت در سیاست تولیدی بدترین نوع سیاست از بدو انقلاب را اتخاذ کرده است. در نتیجه تولید از رونق افتاده است و طبیعتا نیازهای مردم از طریق واردات انجام می‌گیرد. اگر امسال کالای ایرانی را حمایت نکنیم اوضاع کشور وارد بحران خواهد شد.»

 «حمایت از کالای ایرانی» باید همیشگی باشد عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی کاشان نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره دلایل انتخاب شعار «حمایت از کالای ایرانی» از سوی رهبر انقلاب گفت: «بی‌تردید شعار امسال براساس نیازها و شرایط خاص کشور در منطقه و دنیا انتخاب شده است.» «سیدتقی حجازی» معتقد است که شعار «حمایت از کالای ایرانی» مربوط به یک دوره خاص نیست و پیش از این نیز باید مطرح می‌شد و همواره باید جزء برنامه‌های دولت برای رونق اقتصادی کشور باشد. به گفته وی آنچه در حال حاضر به‌عنوان مهم‌ترین معضل اقتصاد و صنعت در کشور مطرح می‌شود، گرایش مردم به برندهای خارجی، تولید کالای داخلی با نام و برچسب برندهای خارجی و بی‌اعتمادی مردم به کالاهای ایرانی است. حجازی عامل اصلی این پدیده را خودباختگی برخی مردم و مسئولان می‌داند که باعث شده کالای ایرانی به‌عنوان یک محصول درجه‌سه در کشور عرضه شود. عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی کاشان ادامه داد: «قوانین حمایت از مصرف‌کننده در ایران همواره تولیدکننده داخلی را متضرر کرده است، چراکه ارائه کالای باکیفیت برای رضایت مصرف‌کننده، همیشه مدنظر برنامه‌ریزان بوده است. از این رو حمایت از تولیدکننده داخلی به دست فراموشی سپرده شده است. از سوی دیگر واردات بی‌رویه و بدون کنترل، چه به صورت چمدانی و چه به صورت کانتینری، فرصت خودنمایی و عرض‌اندام را از تولیدکننده داخلی گرفته است.» وی معتقد است تا زمانی که این موانع و مشکلات از پیش روی تولیدکننده برداشته نشود، تحقق شعار امسال با چالش‌های زیادی مواجه خواهد شد.

 دولت دست‌ از بنگاه‌داری بردارد عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی اصفهان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در مورد دلایل نامگذاری امسال به‌عنوان سال حمایت از کالای ایرانی گفت: «شعار «حمایت از کالای ایرانی» در ادامه و امتداد شعارهای سال‌های گذشته از سوی مقام معظم رهبری مطرح شد.» به گفته «سید رسول رنجبران» مهم‌ترین معضل کشور در سال‌‌های گذشته مشکلات اقتصادی بوده که بر این اساس، مقام معظم رهبری، هر‌سال با طرح یک شعار، دولتمردان را موظف به حل این مشکلات کردند و شعار امسال نیز در همین راستا مطرح شده است. وی معتقد است که بهترین راهکار برای تحقق شعار امسال این است دولت دست از بنگاه‌داری و رقابت با بخش خصوصی بردارد. رنجبران افزود: «اگر دولت بتواند 30 درصد از فعالیت‌های دستگاه‌های وابسته به خود را کاهش دهد، بی‌شک بزرگ‌ترین خدمت را به تولید و کالای ایرانی کرده است.» عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی اصفهان تاکید کرد: «بخش خصوصی نیز باید این فرصت را غنیمت شمرده و تلاش خود را در جهت افزایش دانش فنی و به روز کردن تولیدات خود صرف کند.»

 افزایش کیفیت ضامن  حمایت از کالای ایرانی است عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی گرگان نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» تولید با کیفیت کالای ایرانی را شرط اول تحقق شعار امسال می‌داند و تاکید می‌کند: «در صورتی که نیازهای اصلی مردم، با کیفیت و قیمت مناسب در داخل کشور تولید شود، هیچ فردی برای تهیه مایحتاج خود سراغ کالای خارجی نخواهد رفت. بنابراین تولید باکیفیت می‌تواند ضامن رونق تولید و حمایت از کالای ایرانی باشد.»«محمدعلی افضلی» با ذکر مثالی در این رابطه گفت: «روی آوردن خانواده‌ها به خرید تلویزیون یا لوازم خانگی خارجی نشان‌دهنده نبود یا کمبود با کیفیت این محصولات است. اما از سوی دیگر و در سال‌‌های گذشته، افزایش کیفی و کمی تولیدات صنایع غذایی در کشور، موجب شده مردم از خرید مواد غذایی خارجی اجتناب کنند.»  وی افزود: «در این راستا نیز دولت باید با حمایت از واحدهای صنعتی کوچک و بزرگ در هر بخش، سطح کیفی این واحدها را به استانداردهای جهانی و بین‌المللی نزدیک کند. علاوه‌بر این دولت باید تامین‌کننده زیرساخت‌های صنایع با هدف افزایش کیفیت تولیدات داخی باشد.»

 برندسازی؛ گام نخست حمایت از کالای ایرانی عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی شیراز نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به ضرورت برندسازی تولیدات داخلی، این اقدام را مهم‌ترین راهکار حمایت از کالای ایرانی دانست و گفت: «نقش دولت در این راستا بسیار حائز اهمیت است. اگر دولت از تولیدکنندگان حمایت کند تا آنها بتوانند محصولات خود را با برند شناخته‌شده‌ای به بازار عرضه کنند، بی‌شک شعار امسال محقق خواهد شد.» به گفته «محمدرضا ظهیرامامی» دولت امکانات زیادی برای حمایت از تولیدات داخلی در اختیار دارد. برای مثال امکان تبلیغات ارزان‌ در تلویزیون، این فرصت را در اختیار تولیدکننده قرار می‌دهد تا با تبلیغ کالای خود، مردم را تشویق به خرید کالای ایرانی کند.  وی افزود: «متاسفانه در سال‌های گذشته اعتماد مردم و بخش خصوصی به دولت از بین رفته و همین امر مانعی برای حمایت از کالای ایرانی شده است، در صورتی که اگر دولت اعتماد این دو بخش را جلب کرده، کالای ایرانی با یک برند قابل رقابت وارد بازار شده و مردم نیز تمایل بیشتری به خرید آن خواهند داشت.»

 با دلار 5000 تومانی چگونه می‌توان از تولید ایرانی حمایت کرد؟ اصغر بالسینی، پژوهشگر اقتصادی و استاد اقتصاد دانشگاه درباره نحوه حمایت از کالای تولید داخل و تبیین شعار امسال رهبر معظم انقلاب به «فرهیختگان» گفت: «یکی از مسائل مهم در رابطه با حمایت از کالای تولید داخل موضوع ثبات در سیاستگذاری کلان اقتصادی و در سطح سیاست‌های توسعه اقتصادی است.» وی افزود: «اگر تولید‌کننده یک افق بلندمدت نداشته باشد نمی‌تواند تمام ظرفیت‌های خودش را به کار ببندد و کالایی را تولید کند که مورد رغبت مصرف‌کننده داخلی قرار گیرد. وقتی در سیاست‌های کلان دائما در حال آزمون و خطا و تغییرات قابل توجه هستیم از تولید‌کننده چه انتظاری می‌توان داشت که بتواند کالای مورد نیاز داخل را تولید کند.» بالسینی با بیان اینکه یکی از سیاست‌های بلندمدت اقتصادی تعیین نرخ ارز است، افزود: «متاسفانه سیاستگذاری نرخ ارز در اقتصاد ایران مبتنی‌بر واقعیت‌های اقتصادی کشور انجام نمی‌گیرد. به همین دلیل دائما در حال کاهش ارزش پول ملی، تقویت ارز خارجی و نهایتا متضرر شدن تولیدکننده و مصرف‌کننده داخلی هستیم. در حال حاضر نرخ دلار به بالای پنج هزار تومان رسیده است. با این نرخ تولیدکننده نمی‌تواند برای خود افقی مشخص کند.»
وی تاکید کرد: «اگر می‌خواهیم در سال حمایت از تولید داخل به‌طور جدی به این سمت حرکت کنیم دولت به‌عنوان سیاستگذار اصلی باید ثبات جدی در سیاستگذاری داشته باشد.»

 شاه‌کلید اقتصاد مقاومتی حمایت از کالای ایرانی است از نظر محمد کهندل، اقتصاددان و عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی حمایت از کالای ایرانی به معنی شاه کلید اقتصاد مقاومتی است. کهندل در گفت‌وگو با «فرهیختگان» افزود: «دولت و مجلس باید اقدامات لازم جهت حذف قاچاق و جلوگیری از واردات بی‌رویه به‌منظور حمایت از کالای تولید داخل را داشته باشند.» وی ادامه داد: «از جمله این اقدامات وضع نرخ موثر تعرفه گمرکی و بازنگری قوانین مالیاتی و تامین اجتماعی است. همچنین دولت باید در جهت حذف فعالیت‌های سفته بازی و حذف جاذبه‌های درآمدهای بادآورده اقدامات لازم را انجام دهد؛ بدون توجه به این موضوع هدایت نقدینگی به بخش تولید عملا غیرممکن است.» عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «نکته حائز اهمیت وظیفه خطیر مردم به‌عنوان یک وظیفه ملی است که با وجود کالای خارجی در بازار از خرید آن اجتناب و از کالای داخلی حمایت کنند.»