روزنامه آفتاب یزد
1396/12/22
باز هم مصدق
آفتاب یزد- گروه سیاسی : ماه اسفند با نامش عجین شده. چه با حاشیه چه بی حاشیه او این روزها بیشتر بر سر زبان‌هاست. بخصوص هرچه به29 اسفند نزدیک می شویم. روز ملی شدن صنعت نفت .دکتر محمد مصدق این روزها باردیگر رسانه ای شده و سخنرانان سیاسی از هر فرصتی برای اینکه از وی یاد کنند بهره می‌جویند.
همیشه در عین اینکه اسفندماه، موسم تعریف و تمجید از مصدق است، زمان خوبی برای عقده گشایی
مخالفان او نیز همین طور. عده‌ای دراین ایام از او بت می سازند و عده‌ای در پاتک به این بت سازی وی را خائن و ناآشنا به دین و مذهب قلمداد می‌کنند. همین تقابل بیانگر این است که این چهره سیاسی تاریخ معاصر ایران، نیم قرن بعد از مرگش نیز همچنان تاثیرگذار، چالش برانگیز و یکه تاز عرصه سیاست ایران به شمار می‌آید.
رسانه‌ای تر از همیشه
اما محمد مصدق امسال، بیش از همیشه رسانه‌ای بود ... نخستین دلیل آن بی تردید مربوط به زمانی است که بخش های کامل‌تری از اسناد کودتای 28 مرداد بعد از شصت و پنج سال منتشر شد. اسنادی که بالغ بر ۱۰۰۰ صفحه است و بر اساس ۴ برهه زمانی دسته‌بندی شده‌اند: "بررسی دولت مصدق از فوریه ۱۹۵۱ تا فوریه ۱۹۵۲"، "بحران سیاسی ژوئیه ۱۹۵۲ ایران و پیامدهای آن"، "برنامه‌ریزی و اجرای عملیات آژاکس در اوت ۱۹۵۳" و "دوران پس از عملیات آژاکس، از سپتامبر ۱۹۵۳ تا دسامبر ۱۹۵۴".
اسنادی که ادعا میشود پیش از کودتا نه فقط با سفیر آمریکا، بلکه با ماموران سیا دیدارها و گفتگوهایی صورت گرفته است. انتشار مصاحبه‌هایی از سوی آیت الله کاشانی که در آن بدترین الفاظ را خطاب به مصدق به کار می‌برد نیز بخشی دیگر از حقایق درباره ماجرای مصدق در دهه 30 بوده است. مصاحبه‌هایی که ظاهرا حتی مصدق را لایق مرگ می‌دانسته است. جنجال انتشار اسناد محرمانه کودتای 28 امرداد توسط آمریکا باعث شد تا تمام کتاب های تاریخی که ایرانیان پیرامون آن تاکنون در مدارس می‌خواندند نیز تحت الشعاع قرار گیرد. هرچند نمی‌توان از نقش موثر آیت‌الله کاشانی در مبارزه با استکبار نیز چشم‌پوشی نمود.
دومین اتفاقی که ماجرای مصدق را در سال جاری با سال های گذشته متفاوت کرده بود جنجال نامگذاری مکانی به نام مصدق در شهرتهران بود. اقدامی از سوی شورای شهر پنجم که پر از جنجال شد، شورای نامگذاری پنجم تصمیم به نامگذاری مکانی به اسم مصدق گرفته بود؛ موضوعی که البته بنا به دلایل نامعلومی تا چند ماهی مسکوت ماند تا اینکه دوباره این موضوع مطرح شد... موضوع نامگذاری بر سر اسمی برای خیابان مصدق، جدال بر سر اینکه باید نام یک خیابان جدید را به اسم مصدق گذاشت یا یک مکان قدیمی مشهور را به همراه داشت. پیشنهادهای مختلفی مطرح شد؛ خیابان نفت، زیرگذر خیابان آرش، بزرگراه فتح و بلوار کشاورز ... بلوار کشاورز و تونل تازه‌تاسیس خیابان آرش بیشترین اقبال مردمی را در نظرسنجی‌ها داشته‌اند اما در این میان پیشنهاد خیابان کارگر (شمالى) حد فاصل انقلاب تا بزرگراه حکیم (امیرآباد سابق) را به نام دکتر مصدق جدی‌تر از بقیه باید دانست. موضوعی که واکنش‌های مختلفی را در پی داشت...
اما روز گذشته دو ماجرای جدید دیگر نیز به مجموعه ماجراهای بر سر مصدق اضافه شد تا در نزدیکی‌های اسفند باز هم او سوژه اول باشد. در ادامه نگاهی به این دو جریان جدید می اندازیم.
اظهارات وزیر نفت
اگر بنا باشد در دولت ها یک نفر را بیشتر از هر کس دیگری تداعی کننده خیری دانست که مصدق به ایران رسانده، وزرای نفت آن دولتند. وزیر نفت حسن روحانی نیز بی تردید در آستانه سالگرد نهضت
ملی شدن صنعت نفت بیشتر از بقیه باید از مصدق یاد کند . بیژن نامدار زنگنه (وزیر نفت) روز گذشته در حاشیه مراسم امضای قراردادهای پژوهشی در آستانه سالروز ملی‌شدن صنعت نفت، گفت: مرحوم دکتر مصدق دنبال بیرون کردن خارجی‌ها از صنعت نفت نبود؛ بلکه هدف حفظ مالکیت و حاکمیت مخازن برای ملت ایران بود.
آن طورکه ایسنا می نویسد زنگنه اظهار داشته ملی شدن
به معنای تسلط کامل بر صنعت نفت است. وی با
اشاره به این که اکثر کشورها بعد از ملی شدن نفت در ایران، با فاصله زمانی به این سمت رفتند، ضمن تبریک روز ملی شدن صنعت نفت ادامه داد: ملی شدن صنعت نفت در زمان خود یک حرکت مهم بود؛ حرکتی که بیش از آنکه صنعتی باشد، سیاسی بود. یعنی هدف تسلط بر مقدرات نفت ایران بود و نه نفی تعامل.
وزیر نفت با بیان این که مرحوم دکتر مصدق هم دنبال بیرون کردن خارجی‌ها نبود، بلکه هدف حفظ مالکیت و حاکمیت مخازن برای ملت ایران بود، گفت: شرکت انگلیسی در برابر این خواست ملی ما مقاومت کرد، مشکلاتی ایجاد و سرانجام کودتا شد.
اظهارات زنگنه از این حیث قابل بررسی است که او به یک نگاه معمول که نسبت به مصدق وجود دارد اشاره خاص کرده و آن را به گونه ای دیگر بیان می کند .
باتوجه به اینکه در جریان ملی شدن صنعت نفت بیشترین کشمکش ها و جنجال های سیاسی مصدق با انگلستان بوده است بسیاری می پندارند که او اساسا خویی ضد انگلیسی و البته مخالف با تعاملات با کشورهای غربی دارد . به ویژه آنکه عامل کودتای 28 امرداد نیز همین عوامل بیگانه دانسته می شوند . زنگنه با اشاره عمدی به چنین موضوعی تلاش دارد تا این نوع نگاه به مصدق را تغییردهد . نگاهی که معتقد است مصدق از تعامل با کشورهای دیگر حتی در بحث نفت و سرمایه گذاری هابا آن ها دوری می‌گزیده است نگاهی نیست که زنگنه به آن اعتقاددارد . بی تردید دلیل سخنان دیروز وزیر نفت این است تا با یادکرد از مصدق، نیاز به تعاملات و سرمایه گذاری های نفتی را گوشزد نماید و بقبولاند که این موضوع ارتباطی با وابستگی به بیگانه ندارد؛ حتی اگر مصدق باشی و زخم خورده از بیگانه، به این تعامل نیاز هست . «ملی شدن صنعت نفت برای آن بود تا مالکیت آن به دست ایران بیفتد اما به دلیل قطع رابطه با ایران نبود، اگرچه یک جهت گیری
ضد استعماری درادامه به خودش گرفت.» احمد موثق استاد دانشگاه علوم سیاسی ضمن تایید صحبت های زنگنه دراین ارتباط با بیان این مطلب به آفتاب یزد می گوید: «حتی زمانی که بنای اقتصاد غیرنفتی هم گذاشته شد به معنای عدم صدور نفت به خارج نبود. اساسا امکان پذیر نیست که ما نفت داشته باشیم و نخواهیم آن را بفروشیم مخصوصا در حال حاضر که رقبایی مثل شل ظهور پیدا کردند.» وی ادامه می‌دهد: «مصدق به دنبال تامین منابع مالی بود.در اواخر دوره پهلوی هم به عنوان یکی از منابع انباشت سرمایه باید از نفت استفاده می شد اما بعد از ملی شدن نهضت نفت دولت ایران از طریق اوپک نقش پیدا کرد و از طریق این درآمد نفتی به دنبال انباشت سرمایه بود.» وی ادامه می‌دهد:
« به هیچ وجه نمی توان تصور کرد مصدق به دنبال آن بود تا جهت‌گیری علیه ارتباط با کشورها کند چون نگاه چپ گرایانه نداشت و به شدت نیازمند درآمدهای نفتی بود اما مورد تحریم قرار گرفت.» وی درباره این مطلب که چرا زنگنه چنین اظهاراتی را مطرح کرده، می‌گوید: «در واقع جمله او در شرایط کنونی با توجه به برخی دیدگاه‌های سیاسی که می‌گویند ما باید به منابع داخلی توجه کنیم بی آنکه نگاهی به خارج داشته باشیم، مطرح شده است. زنگنه در پاسخ به این ذهنیت که برجام به چه دردی می خورد، این صحبت را بیان می کند تا این تفکر را که ما منهای غرب می‌توانیم موفق باشیم را بزداید.»
موثق اظهار می دارد: « تقریبا حیات و ممات ما به دنیای خارج وصل است به ویژه از طریق صادرات نفت. چراکه ما همچنان تک محصولی هستیم و نتوانستیم به اقتصاد تنوع ببخشیم . همچنان اقتصاد ما به دلار وابسته است بنابراین تاکید براین است که تا جذب سرمایه های خارجی داشته باشیم و راه بستن قرارداد با کمپانی هایی از جمله توتال که با ایران قرارداد بسته اند را ادامه دهیم. وزارت نفت هرسال اعلام کرده که به شدت نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان کمپانی های نفتی روی میادین نفتی ایران است و هم از نظر سرمایه نیازدارد تا سهمیه اش را حفظ کند و بازار را به رقبا واگذار نکند.»
این استاد دانشگاه اعلام می کند: «ایران به شدت نیاز دارد تا فضای رابطه نرمال با غرب را تداوم بخشد .
ضمن اینکه ما میادین نفتی گازی مشترک با عراق و قطر داریم که اگر سریعا وارد عمل نشویم و
سرمایه گذاری نکنیم و آن دیدگاه منفی را در ارتباط با دنیای پیشرفته ادامه دهیم، آن وقت این منابع مشترک گسترده، در رقابت با عراق و قطر از بین می رود.»
موثق تاکید کرد: «تاپیش از این هم قطر سالانه
صد میلیارد از این میادین مشترک را استخراج
می کرد و ما در تحریم بودیم از این پس هم همین
روند تلخ می تواند ادامه بیابد.»
نامه محمود کاشانی
اما داستان دوم داستان نامه‌ای است از سوی پسر آیت‌الله کاشانی به شورای شهر تهران که مصدق را خائن خطاب کرده و خواستار خروج این تصمیم شورا برای نامگذاری مکانی به اسم مصدق شده است. البته نامگذاری مکانی به نام مصدق از همان آغاز با واکنش‌های برخی از جریان راست نیز همراه شده بود. جریان راست در اظهاراتش حتی شورای شهر پنجم را به خاطر این نامگذاری به ارتباط با بیگانگان و به نفوذی‌های جبهه ملی تعبیر کرده بود. رسانه‌های جریان راست بعضا با یادآوری تغییر نام خیابان مصدق در اوایل انقلاب به ولیعصر (عج) و اظهارات خاص علیه مصدق و مردود دانستن جبهه ملی سعی در القای این موضوع داشتند که اقدام امروز شورای شهر برخلاف جریان انقلاب است. این درحالی است که بسیاری مواضع آن روز انقلاب را باتوجه به شرایط زمان و مکان می سنجند و معتقدند اکنون بعد از 40 سال نه باید شرایط را به مانند چهاردهه گذشته دانست و نه اینکه مثل آن زمان اندیشید. اما در این که جریان راست به شدت از تصمیم برای این نامگذاری عصبی است، شکی نیست ... و دشمنان مصدق به دلیل تلاش برای این نامگذاری به شدت به تکاپو افتادند. حالا در جدیدترین این اقدامات، خبر می رسد پسر آیت الله کاشانی طی نامه‌ای به شورا خواستار انصراف شورا از این نامگذاری است .
آن طور که شورا آنلاین در اینباره می نویسد، رئیس کمیسیون فرهنگی شورا می‌گوید: در جامعه امروز ما «مصدق» مخالفان جدی هم دارد و حتی
پس از مطرح‌شدن نامگذاری خیابانی به نام «مصدق»
در تهران مخالفت‌ها در قالب موضع‌گیری اعلام شد و در آن اوایل آقای شاکری مسئول کمیسیون نامگذاری در شورای شهر قبلی دلایل خود را در مورد «مصدق» مطرح کردند.
حق‌شناس با بیان اینکه بعد از رسانه‌ای شدن نامگذاری خیابانی به نام «مصدق»، دکتر محمود کاشانی فرزند آیت‌الله کاشانی طی نامه‌ای مواردی مطرح کردند که اساسا نگاهشان به «مصدق» متفاوت است، گفت: دکتر کاشانی بر این باور است که نه تنها خدمت «مصدق» مورد بحث است بلکه عملکرد و رفتارش در یک برهه‌ای مستحق پاداش نیست و بلکه به خاطر خیانت باید دور وی را
خط کشید. آنچه جریان راست در مخالفت امروز خود با این نامگذاری به کار می‌برد، بی تردید بیشتر به یک بهانه شبیه تر است تا یک منطق .
از طرفی دیگر نامه محمود کاشانی علیه مصدق و خائن نامیدن اورا نیز باید از زاویه ای دیگر مورد بررسی قرار داد. طبیعی است، بهترین دفاع از دید او در این شرایط حمله باشد، شاید حمله محمود کاشانی را در چنین شرایطی از همان نوع دفاع ها از موضع قدرت بتوان تعبیر کرد. اقدامی که کاشانی در نوشتن این نامه کرده را می توان متفاوت با دشمنی‌های جریان راست با مصدق تعبیر کرد.
سایر اخبار این روزنامه
جلال جلالی زاده =نماینده سابق مجلس
امید مافی روزنامه نگار
باز هم مصدق
مقصر اصلی مجلس و دولت هستند نه خلبان
توضیح سازمان میراث فرهنگی در مورد گزارش «اینجا مثل بوف‌کور است»
افشاگری‌های معاون احمدی‌نژاد درباره بقایی
استیضاح مسئله‌دار
کاسبی ایرانی‌ها با مرگ مینا باشاران!
دست‌هایی در کار است تا ناراضی بتراشد
چرا اقدامات فرهنگستان موثر نیست؟
