روزنامه بهار
1396/12/21
بحران در مناطق بحرانی
هر زمان که پای بحران به وسط مي‌آید اولین قربانی‌هاي آن زنان و کودکان هستند چون آن‌ها آسیب‌پذیر‌ترين اقشار جامعه امروز به شمار مي‌آیند. هر چه شرایط بحرانی‌تر باشد زنان و کودکان بیشتری قربانی آن خواهند شد و این موضوع مورد توجه در پنجمین همایش مادرانه جمعیت امام علی(ع) بود. همایشی که محوریت آن مشکلات زنان باردار و نوزادان در شرایط بحران بود و در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.***
زنان سیستم حمایت اجتماعی ندارند
زهرا رحیمی خامنه، مدیر عامل جمعیت امام علی(ع) اولین سخنران این همایش بود. او با تاکید بر وضعیت بحرانی زنان و کودکان در مناطق زلزله زده خطه غرب کشور گفت: «ما متاسفانه شاهد نابرابری وضعیت زنان در جامعه به ویژه به در مناطق محروم هستیم.نابرابری در فرصت‌ها که شامل خروج سریع دختران از چرخه ی آموزش،عدم اهمیت به کودکان،به خصوص دختران و به تبع آن عدم اعتماد به نفس و خود باوری دختران است. همچنین عدم استقلال اقتصادی و نبود فرصت شغلی و درآمد برابر با مردان از مصادیق دیگر این نابرابری به شمار مي‌آید که در شرایط حاد و بحرانی مثل وقوع بلایای طبیعی عواقب این تبعیض‌ها بیشتر جلوه گر مي‌شوند. زنان در چنین شرایطی بیشتردر معرض آسیب قرار مي‌گیرند. امروز در جامعه شاهد عدم آشنایی زنان به حقوق خودشان حتی در بین اقشار تحصیل کرده هستیم.به دلیل عدم خود باوری ونداشتن مشارکت اجتماعی، زنان طبقه ی محروم عموما سهمی در تصمیم گیری‌هاي مربوط به خود ندارند و متاسفانه سیستم حمایتی اجتماعی مناسبی نیز برای حمایت از آن‌ها وجود ندارد.به عنوان مثال به جای احقاق حقوق بی منت تامین اجتماعی از زنان سرپرست خانوار در قالب سیستم تامین اجتماعی، گاهی شاهد حمایت‌هاي صدقه گونه و با منت از این زنان هستیم.»
میزان افسردگی زنان در مناطق زلزله‌زده بیشتر از مردان است
او بخش بزرگی از مشکلاتی که زنان در بحران زلزله کرمانشاه با آن روبه رو بودند را مباحث بهداشتی، بارداری و زایمان، احساس نا امنی و انجام وظایف روزمره و مدیریت فرزندان در شرایط کاملا متفاوت بحرانی و همچنین سوء تغذیه و عدم امکان مطرح کردن نیازهای زنانه به دلیل شرایط اجتماعی و فرهنگی منطقه دانست و گفت: « بر اساس تحقیقات میزان اضطراب و افسردگی در این مناطق هم از لحاظ عمق و هم کمیت در بین زنان به نسبت مردان بیشتر بوده است؛ شاید به این دلیل است که مردان با تعاملات اجتماعی امکان برون‌ریزی احساساتشان را داشتند در حالی که زنان از چنین امکانی بی بهره بودند.»
رحیمی توضیح داد:« حضور اعضای جمعیت در اولین ساعات وقوع حادثه در مناطق بحران زده، جمع آوری و بسته بندی کمک‌هاي مردمی از سراسر کشور در ستادهای ده استان، کاروان اعزامی به منطقه، شناسایی اصولی و پخش کمک‌ها بر حسب الویت ونیازمندی، راه اندازی کاروان شادی و بازی درمانی برای کودکان،تشکیل تیم مادرانه و تیم درمان در منطقه، بررسی شرایط بهداشتی و زیستی در منطقه مثل شرایط آب آشامیدنی و دفع زباله و غیره از جمله اقداماتی بود که جمعیت امام علی در مناطق زلزله زده انجام داده است. در کل 300 روستا به وسیله ی جمعیت مردمی-دانشجوی امام علی(ع) شناسایی شد و تحت پوشش قرار گرفت که در این میان700 زن باردار شناسایی شد و 800زن و کودک توسط تیم پزشکان متخصص اعزامی به منطقه ویزیت شد و 8میلیون توزیع دارو صورت گرفت.»
آنچه امروز تجربه کردیم
باید در کتاب‌ها مي‌آموختیم
دکتر حمید نظری مشاور بشر دوستی در سازمان ملل متحد نیز در این باره عنوان کرد: « آنچه را امروز به عنوان درس آموخته، پس از شرایط بحران درک کردیم؛ باید از قبل به واسطه ی مطالعه کتاب‌هاي راهنما و استفاده از تجربیات گذشته، حتی در سطح بین المللی مي‌دانستیم.»
او به کنوانسیون‌هاي چهارگانه ژنو و پروتکل‌هاي افزوده شده بر آن اشاره کرد که کشورهای عضو را به رعایت آن متعهد مي‌کند و بخشی از آن مربوط به مسائل زنان باردار و رفع انواع تبعیض از زنان در جنگها و شرایط بحرانی است و گفت:«اجرای این مصوبات قطعا بر عهده دولت هایی است که این قرارداد را امضاء کردند و یکی از وظایف مهم «NGO» مطالبه گری از دولت در این زمینه هاست. هیچ سازمانی به تنهایی قادر به پاسخگویی به مشکلات نیست و همه نیروها از جمله دولت، ارتش، سپاه و تمامی نهاد‌هاي مردمی باید در یک حرکت پویا ابتدا ارزیابی مشترکی از نیازها داشته باشند و با تفکیک داده‌ها و شناخت شرایط بومی و داشتن کادر آموزش دیده و بسیج و مشارکت جامعه، اقدام به حل مشکل نمایند.»
بزرگترین معضلات زنان اختلالات روانی ناشی
از بارداری است
حمید حدادی، روان شناس اجتماعی نیزبه طرح مسائل روان شناختی در منطقه پرداخت و گفت:« بزرگترین معضلات زنان مسئله ی بارداری و اختلالات روانی ناشی از آن است چراکه حتی در جوامع توسعه یافته نیز بارداری دوران پرمخاطره‌اي برای زنان است و شایع‌ترين اختلالات روان شناختی بارداری بر طبق طبقه بندی سازمان بهداشت جهانی اختلال افسردگی و پس از آن وسواس است.افسردگی قبل و بعد از زایمان در جهان شایع است که هم پایه‌هاي فیزیولوژیک و نورولوژیک دارد و هم فاکتورهای اجتماعی و رویکردهای حمایتی در آن دخیل است.افسردگی زنان باردار در سه ماهه اول بارداری در جوامع توسعه یافته نیز دیده مي‌شود ولی در جوامع توسعه نیافته این افسردگی به واسطه ی نگرانی از چگونگی به دنیا آوردن فرزندو نحوه ی پرورش آن ادامه پیدا مي‌کند. مشکل بعدی زنان وکودکان در این مناطق بیش برانگیختگی یا «PTSD» بود به طوری که هر لحظه گوش به زنگ و منتظر وقوع زلزله‌اي دیگر بودند و محرکاتی برایشان تداعی کننده ی حادثه بود مثل صدای پارس سگ یا صدای برخورد قطرات باران بر سقف کانکس.»
او در ادامه توضیح داد:«مسئله دیگر «سوگواری» بود که در این منطقه به واسطه ساختار قومی و عشیره‌اي مرگ یک نفر منجر به سوگوار شدن یک طایفه یا عشیره مي‌گردد و در این بین نیاز به افراد متخصصی است که در این مناطق حضور یابند و در یکی از مراحل پنج گانه ی سوگ شامل عدم واقعیت، احساس گناه، سرزنش و تنبیه خویش به واسطه ی حس گناه و پرخاش و درماندگی که در آن خطر اقدام به خودکشی به عنوان تنها راه باقیمانده برای فرد آسیب دیده مطرح مي‌شود؛ مداخله کنند.»
زلزله‌اي که زندگی‌هاي زیادی را تباه کرده است
همچنین جعفردانش پژوه نماینده ی جمعیت امام علی در کرمانشاه گفت: «از زلزله کرمانشاه سخن فراوان رفت و بنده قصد دارم از زلزله‌اي صحبت کنم که خیلی وقت است در منطقه ما زندگی‌هاي زیادی را لرزانده و تباه کرده است.» او در وصف این زلزله اجتماعی به بیان دردها و زخم‌هاي مردمان این مناطق پرداخت و از مادرانی سخن گفت که مختار به انتخاب نیستند و از هزاران کودکی که در مناطق حاشیه نشین زندگی مي‌کنند و آثار وحشتناکی که زندگی در این مناطق به ایشان تحمیل مي‌کند.جنین هایی که در سایه شوم معضلات اجتماعی، معتاد به دنیا مي‌آیند و بعد در کودکی وارد چرخه ی کار شده و در نوجوانی نیز درگیر بزه کاری و اعتیاد مي‌شوند.دخترانی که به اسم ازدواج به مردانی بسیار بزرگتر از خود فروخته مي‌شوند و این چرخه ی معیوب ادامه مي‌یابد.» دانش پژوه توضیح داد: «در کرمانشاه بیش از 40 محله ی حاشیه نشین وجود دارد.یعنی حدود یک سوم مردم شهر در مناطق حاشیه نشین زندگی مي‌کنند.نرخ بیست وچند درصدی بیکاری،رتبه ی چهارم طلاق در سطح کشور، رتبه ی پنجم در سرقت،نرخ دوم خودکشی، رتبه اول اعتیاد نشانگر وجود معضلات اساسی در این منطقه است که باید سرچشمه و ریشه این معضلات شناسایی شود و از آن جایی که اولین رسالت همه پیامبران و امامان برپایی عدالت در جوامع بوده است و با توجه به این که کشور ما جامعه‌اي با ادعای تدین است که داعیه پیروی از بزرگان دین را دارد باید در تقسیم منابع و امکانات به عدالت رفتار شود و اختلافات عمیق طبقاتی از بین برود.چراکه زخم تن محرومین باعث هرچه بیشتر در خود فرورفتن آن‌ها و گرایش یافتن به سمت اعتیاد و گرفتاری‌هاي پس از آن مي‌گردد.»
