دوستی با ظرفیت صفر

«جهان صنعت»- وزیرامورخارجه کشورمان در راس هیاتی سیاسی و اقتصادی برای دیدار با مقامات پاکستان به این کشور سفر کرده است، مقامات ایران محورهای گفت‌وگوی خود را گسترش روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری میان کشورها به ویژه بخش‌های خصوصی دو کشور عنوان کرده‌اند. به نظر می‌رسد سفر محمدجواد ظریف به پاکستان چندان بی‌ارتباط با سفر روحانی به هند نباشد. اگرچه پاکستان همواره همسایه به ظاهر آرام ایران بوده اما هم‌پیمانی همیشگی مقامات سیاسی این کشور با آمریکا، روابط سیاسی ایران و پاکستان را در‌هاله‌ای از ابهام قرار داده است. پاکستان کشوری است که همواره توسط نظامیان اداره شده و قدرت و نفوذ این گروه در حاکمیت سیاسی این کشور انکارناپذیر است. سایه این نگاه امنیتی بر سیاست‌های پاکستان، منجر به درگیری همیشگی این کشور با هند بر سر منطقه کشمیر بوده و این منازعات برکیفیت و سطح روابط با کشورهای دیگر منطقه از جمله ایران تاثیر گذاشته است. از این رو ایران هرزمان که تلاش کرده روابط بهتری با هند داشته باشد روابطش با پاکستان نیز تحت تاثیر این درگیری‌ها قرار گرفته است. علاوه بر این پاکستان در روابط خود با ایران چندان توجهی به منافع کشورمان در منطقه نداشته و تا جایی که توانسته از قبول مسوولیت و همکاری دوجانبه با ایران شانه خالی کرده است. یکی از مهم‌ترین چالش‌های ایران با پاکستان بی‌توجهی مقامات این کشور برای مبارزه با گروهک‌های تروریستی به ویژه گروهک ریگی بوده و این کشور همواره به کمک و پناهندگی به این گروهک‌ها متهم شده است. پاکستان در این زمینه هرگز مواضع خود را روشن نکرده و حتی مقامات آمریکایی نیز در آخرین مواضع خود پاکستانی‌ها را به حمایت از گروهک‌های تروریستی متهم کردند. از آنجا که نظامیان قدرتمندترین نیرو در حاکمیت سیاسی پاکستان هستند مبارزه و بیرون راندن گروهک‌های تروریستی از خاک این کشور و همکاری با ایران چندان بار سنگینی روی دوش مقامات پاکستانی نمی‌گذارد اما آنها برای کمک به ایران در این زمینه فعالیت جدی انجام نداده‌اند. از این رو پاکستانی‌ها هرگز همسایه‌ای قابل اعتماد برای ایران در منطقه نبوده‌اند.
از سوی دیگر چالش دیگر ایران با پاکستان در مسایل اقتصادی و بر سر انتقال حامل‌های انرژی به ویژه انتقال گاز ایران به پاکستان موسوم به «خط لوله صلح» شکل گرفته است. براساس این طرح قرار بود که گاز ایران از عسلویه به پاکستان، هند و چین برسد، اما تحریم‌ها علیه ایران مانع اجرای کامل این طرح شد و در نهایت این خط لوله تنها تا مرزهای پاکستان رسید و این طرح نیمه کاره ماند. البته پاکستانی‌ها نیز به دلیل مشکلات اقتصادی و درگیری با هند مانع از اجرای آن شدند.
از سوی دیگر سفر روحانی به هند و امضای تفاهمنامه‌های متعدد اقتصادی با مقامات این کشور، پاکستانی‌ها را هم به فکر انداخته است تا از قافله سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و تعامل در این باره از دشمن همیشگی خود هندوستان عقب نمانند. به نظر می‌رسد دعوت مقامات پاکستانی از ظریف همراه با یک هیات اقتصادی می‌تواند نتایج مثبتی برای روابط ایران و پاکستان به همراه داشته باشد و شاید تا حدودی بتواند روابط ایران و پاکستان را در مسیری روشن‌تر قرار دهد.
روابط ما با هند علیه هیچ کشوردیگری نیست


محسن روحی صفت، کارشناس مسایل بین‌الملل و معاون پیشین دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» در تحلیل سفر وزیرامورخارجه کشورمان به پاکستان گفت:
« آقای ظریف در مجامع مختلف هم ملاقات‌های متعددی با وزرای خارجه و دیگر مقامات پاکستانی داشته‌اند. البته اهمیت این سفر از آن جهت است که بعد از سفر آقای روحانی به هند انجام می‌شود و این روابط متعادلی است که ما میان هند و پاکستان داشته‌ایم. تمایل برای این ارتباط تنها از سوی پاکستان نیست و برای ما هم وجود دارد چرا‌که ما به همسایگانمان اهمیت می‌دهیم. از سوی دیگر روابط ایران با پاکستان چندبعدی و از حساسیت زیادی برخوردار است چرا که موضوع روابط با همسایگان یکی از ارکان مهم سیاست خارجی ‌آقای ظریف در دولت دوازدهم در کنار مساله دیپلماسی اقتصادی است. علاوه بر این ما در طول ماه‌های گذشته سفر مشاور امنیت ملی و فرمانده کل ارتش پاکستان را به ایران داشتیم. سفر فرمانده کل ارتش پاکستان به تهران از اهمیت زیادی برخوردار بود چرا که ارتش این کشور نقش مهمی در سیاست پاکستان ایفا می‌کند.» وی در ادامه گفت:« همچنین یکی از موارد چندبعدی بودن روابط ایران با پاکستان مربوط به مباحث امنیتی است که ما کمیته مشترک مرزی با پاکستان داریم و این کمیته در زمان مقررخود تشکیل می‌شود تا مشکلات و موانعی که در موضوعات مرزی وجود دارد برطرف شود و نقاط جدید مشترک بین دوکشور شناسایی شود. علاوه بر این اگر آنها آمادگی داشته باشند ما هم آمادگی داریم که صادرات را در زمینه تامین انرژی از جمله نفت، گاز، برق و دیگر محصولات افزایش دهیم. در واقع ما در این سفر به دنبال تجارت پنج میلیارد دلاری با پاکستان هستیم. این سفر به دلیل حضور هیات مهمی از اتاق بازرگانی با مقامات وزارت امور خارجه از اهمیت زیادی برخوردار است. هیات ایرانی در این سفر از کراچی هم بازدید می‌کنند. کراچی مرکز‌ اقتصادی این کشور به حساب می‌آید.» وی درباره اهمیت سیاسی سفر ظریف به پاکستان گفت: «پاکستان در یک سال گذشته از سوی ترامپ فشارهای زیادی را تحمل کرده است از این رو سعی دارد موازنه جدیدی از بازیگران جهانی و منطقه‌ای را برای خودش ایجاد کند. در این موازنه ایران، چین و روسیه نقش مهمی دارند. علاوه بر این افغانستان، موضوع مشترک میان ما و پاکستان است که حل و فصل مشکلات سیاسی و امنیتی این کشور تاثیر بسزایی بر امنیت ما دارد. همچنین توسعه دو کشور منوط به حل و فصل این موضوعات در مناطق مرزی است بنابراین از این جهت می‌توانیم با این کشور در زمینه افغانستان رایزنی کنیم.»وی با اشاره به تحولات داخلی پاکستان بیان کرد: «اخیرا انتخابات سنای پاکستان برگزار شده و نواز شریف با کاندیداهای منفرد خود توانسته‌اند اکثریت آرا در سنا را به دست بگیرند. از این رو انجام این سفر پس از این رویداد بالانس قدرت را در خاک کشور پاکستان از ثبات بیشتری برخوردار کرده و اهمیت بیشتری برای ما دارد.»
وی در پاسخ به این سوال که چرا پاکستان به تعهدات خود در قبال ایران برای بیرون راندن گروهک‌های تروریستی پایبند نبوده است، گفت: «‌پاکستان حاکمیتی برسرزمین خود ندارد و آنها قبلا هم گفته‌اند که تنها بر 11 درصد از خاک بلوچستان پاکستان مسلط هستند و بلوچستان هم 60 درصد از خاک پاکستان را تشکیل می‌دهد و نظامیان این کشور بر 89 درصد دیگر تسلطی ندارند. این مساله ناشی از ضعف قوای امنیتی و نظامی آنهاست.»
وی درباره خط لوله صلح نیز اظهارداشت:«ما خط انتقال گاز صلح را تا مرزهایمان کشیده‌ایم و پاکستانی‌ها باید داخل خاک خودشان این خط را بکشند ولی پاکستانی‌ها می‌گویند که سرمایه‌‌گذاران خارجی در این زمینه وارد نمی‌شوند و خود این کشور هم سرمایه کافی برای این منظور ندارد و باید از بانک‌های اروپایی کمک بگیرد، مقامات پاکستانی هنوز نتوانسته‌اند سرمایه لازم را جذب کنند. با این حال ما به تعهدات خودمان عمل کردیم ولی آنها در این کار موفق نشدند.»
وی درباره اینکه پاکستان هم‌پیمان همیشگی آمریکا بوده است آیا می‌تواند شریک مناسبی برای ایران باشد،گفت: «اگرچه پاکستان با آمریکا روابط خوبی دارد ولی این موضوع مانع ازرفتارهای مستقل در پاکستان نیست.
به هرحال پاکستان با همه کشورها براساس منافع خودش عمل می‌کند اما این‌گونه نیست که منافع ایران را در برابر آمریکا نادیده بگیرد‌ همچون ما که با هند رابطه داریم اما پاکستانی‌ها با آن مشکل دارند. ولی سعی می‌کنیم منافع خودمان را در نظر بگیریم‌. گاهی منافع پاکستانی‌ها با منافع ما همپوشانی دارد و گاهی هم ندارد. اما سیاست پاکستان اکنون موازنه قواست و سعی می‌کند که بالانس قدرت را حفظ کند و با هر دو طرف ارتباط داشته باشد تا حداکثر منافع برایشان حاصل شود. ما هم همین دیدگاه را داریم. ما نمی‌خواهیم که سیاست‌مان یکجانبه و فقط به سمت یک کشور باشد ما هم نمی‌توانیم برای منافع یک کشور سیاست‌های خودمان را با کشور دیگر قربانی کنیم. همچنان که روحانی در سفرش به هند در دیدار با رییس‌جمهور هند گفت که روابط ما با هند علیه هیچ کشور دیگری نیست.»