ارزیابی نتایج سفر محمد بن سلمان به لندن

دکتر صلاح‌الدین هرسنی* - به نظر می‌رسد آنچه محمد بن سلمان در سفر به لندن به دنبال آن بوده لا‌اقل در حوزه نظر به آن رسیده است. البته چنین دستاوردی با توجه به نقشی که لندن در مهندسی کردن مناسبات ریاض دارد، امر عجیب و غریبی نیست. به واقع لندن لجستیک اجرایی سازی آن دسته از تصمیماتی است که در ریاض گرفته می‌شود و البته تفاوتی نمی‌کند که چنین تصمیماتی ازسوی ملک سلمان و ولیعهد تازه‌کارش گرفته شود یا از طرف سایر نواب یا شاهزاده‌های دیگر.
به این ترتیب در حیطه اقتصادی، خیال لندن و ریاض تا حدی از عقد قرار‌داد‌های تجاری- اقتصادی راحت شده است. به جرات می‌توان گفت که لندن با حجم قرارداد‌های 100 میلیارد دلاری دیگر نگران اقتصاد پسا‌بر‌گزیت نیست. محققا حجم این مناسبات با توجه به نیازی که لندن از فردای خروج از اتحادیه اروپا به آن پیدا می‌کند، بیشتر نیز می‌شود. ریاض نیز انتظار دارد که لندن پاسخگوی نیاز‌های آن در عرصه مناسبات تجاری و اقتصادی باشد و بر پویایی اقتصاد بیمار آن بیفزاید. البته ریاض با توجه به نیاز راهبردی لندن در تعیین کردن مناسبات منطقه، به چنین حجمی از مناسبات اکتفا نمی‌کند و از آنجا که نقش پیشوایی را در کشور‌های شورای همکاری خلیج‌فارس دارد، می‌تواند سایر کشور‌ها از جمله امارات، اردن و بحرین را به سرمایه‌گذاری در حیات جزیره تشویق و ترغیب کند. این تشویق‌ها و محرک‌‌ها بیشتر به جهت حمایتی است که لندن در مناسبات منطقه‌ای به نفع آنها انجام می‌دهد. به واقع می‌توان گفت لندن ضربه‌گیر و هموارکننده منویات و اهداف راهبردی کشور‌های محافظه‌کار دنیای عرب در منطقه غرب آسیاست.
در عرصه سیاسی نیز اگرچه نتیجه سفر محمد بن سلمان امیدوار‌کننده است‌ اما بدون چالش نیست. انگلستان قطعا محمد بن سلمان را در راه کسب قدرت مطلق و نیل به پادشاهی کمک خواهد کرد. اما ریاض نباید انتظار داشته باشد که صرف اصلاحات ریشه‌ای در سپهر سیاست عربستان، لندن بخواهد از برخی چالش‌ها و مصائبی که در زمینه حقوق بشر در عربستان و همچنین ماجراجویی‌هایی که زیر نظر ریاض به ویژه در یمن رقم می‌خورد، بی‌تفاوت بماند. واقعیت آن است که پروژه اصلاحات محمد بن‌سلمان پایان بحران مشروعیت سیاسی مقامات سعودی نیست و ریاض باید اقدامات دیگری را در راستای تمایلات لیبرالی و دمسازگرایانه لندن انجام دهد.اما در عرصه امنیتی به نظر می‌رسد که ریاض توفیق بیشتری یافته است. در این ارتباط اگر بگوییم که اهداف اقتصادی و سیاسی تحت تاثیر هدف امنیتی بوده است، سخنی به گزاف نیست. در ریشه‌یابی توفیق محمد بن سلمان در هدف امنیتی، باید گفت که لندن، ریاض و گروه‌های اسراییل‌محور و حتی تروئیکای اروپایی با نقش‌یابی تهران در مناسبات و معادلات منطقه سخت نگرانند. ضمن آنکه آنها پروژه توسعه‌یابنده موشکی ایران را دلیلی برای تمایلات مداخله‌گرایانه و نفوذ ایران در منطقه می‌دانند. قابلیت‌های تهران آن‌گونه که آنها می‌گویند می‌تواند مخل نظم ژئوپلیتیک خاورمیانه باشد. حال محمد بن سلمان با این سفر، مخاطرات و تهدیدات بالقوه تهران را به لندن و متحدانش هشدار داده است و آنها را برای پروژه انزوا و مهار ایران آماده و متحد کرده است. این تلاش محمد بن سلمان به معنی کسب حمایت بین‌‌المللی ریاض در مقابله با نقش‌یابی فزاینده منطقه‌ای تهران است. اگرچه پروژه مهار و انزوای ایران با تلاش محمد بن سلمان به لندن در حال به بار نشستن است و قرار است با سفر به واشنگتن تقویت شود‌ اما به نظر می‌رسد که با واگرایی در کشور‌های شورای همکاری خلیج‌فارس و همچنین اقدام متقابل ایران نمی‌تواند معطوف به آن نتیجه مطلوبی باشد که آنها آن را می‌خواهند.
*مدرس علوم سیاسی و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com