داستان مادرانه «آنام» عامل جذب مخاطب شده است

سريال تلويزيوني «آنام» اين شب‌ها از شبكه سوم سيما پخش مي‌شود؛ مجموعه‌اي پربيننده كه حتي مي‌توان آن را محبوب‌ترين سريال تلويزيوني در فصل زمستان دانست. اسماعيل عفيفه، تهيه كننده با سابقه تلويزيون كه تهيه مجموعه «آنام» را بر عهده دارد، در گفت و گو با «جوان» درباره اين مجموعه و دلايلي كه باعث محبوبيت «آنام» شده است توضيح مي‌دهد. به عنوان سؤال نخست بفرمایید چقدر فكر مي‌كرديد «آنام» تا اين حد موفق باشد؟
تقريباً مطمئن بودم كه اين سريال موفق مي‌شود. بالاخره سريال‌ها بر اساس يك طرح اوليه و فيلمنامه ساخته مي‌شوند. زماني كه نويسنده فيلمنامه، طرح آن را با من در ميان گذاشت، ديدم قصه اتمسفري مخاطب‌پسند دارد و در آن مسائلي طرح شده كه مخاطب آن را دوست دارد، مانند مادرانگي و رابطه مادر و فرزند كه در آن وجود دارد يا طرح توطئه و گره افكني جذابي كه بيننده به آن علاقه‌مند است. بحث ديگري نيز كه به نظرم در پربيننده شدن «آنام» تأثير داشت، بخشي از داستان است كه مربوط به خطه آذربايجان و فرهنگ و فولكور آن منطقه است و البته ساختار رمان‌گونه سريال كه براي بيننده دوست داشتني است. به ساختار رمان گونه فيلمنامه اشاره كرديد، سال‌هاست كمتر شاهد چنين رويكردي در فيلمنامه‌ها هستيم و علاقه بيننده به شنيدن داستان، در بسياري از ساخته‌هاي تلويزيوني مغفول باقي مانده!
تمامي ساخته‌هاي تلويزيوني يك هدف را دنبال مي‌كنند و آن جلب نظر مخاطب است. وقتي سريال تلويزيوني ساخته مي‌شود، هر قدر هم داراي ساختار خوب و محتواي ارزشمند باشد اما اگر مخاطب نداشته باشد به هدف اصلي خود نرسيده است. اينكه بيننده‌هاي تلويزيوني يك سريال را بپسندند در اولويت اول است و باقي مسائل در رتبه بعد قرار مي‌گيرد. ما در «آنام» به خواست و نظر مخاطب احترام قائل شديم و به نظرم همين موضوع باعث ديده شدن مجموعه شده است. اينكه چه ساخته شود كه مردم دوست داشته باشند موضوعي است كه عوامل سريال از من تهيه كننده تا كارگردان، نويسنده و ديگران بايد به آن اشراف داشته باشند. سريال‌ها خيلي شبيه فيلم‌هاي آپارتماني شده‌اند يعني در چند لوكيشن محدود فيلمبرداري مي‌شوند اما در «آنام» شاهد اين هستيم كه بخش قابل توجهي از سريال در آذربايجان فيلمبرداري شده، اين انتخاب چقدر به سريال كمك كرده است؟
من پيش از اين نيز سريال هايي در شهرستان‌ها ساخته بودم. نويسنده سريال خودش آذري است و به فرهنگ آن منطقه آشناست. اين نكته باعث شد كه بسيار به فرهنگ، آداب و رسوم و موسيقي محلي در آذربايجان نزديك شويم، البته تحقيقات ميداني هم داشته‌ايم كه فضاي شهرستان را بيش از پيش باورپذير كند. همه اقوام ايراني از كردها گرفته تا مردم سيستان و بلوچستان از صداوسيما اين طلب و خواسته بحق را دارند كه فرهنگشان در رسانه ملي به نمايش گذاشته شود. اين خواسته‌اي است كه تلويزيون وظيفه دارد به آن پاسخ دهد. قبول دارم كه حساسيت‌هاي خاصي نيز در اين ميان وجود دارد و برخي از مواقع پخش يك سريال تلويزيوني باعث اعتراض اقوام نيز شده است، ولي خوشبختانه با اينكه در «آنام» تا حد زيادي به فرهنگ آذربايجان نزديك شده ايم و از فرهنگ مردم تا موسيقي آن منطقه را به تصوير كشيده‌ايم تا اينجاي كار جز تعريف و تشكر از سوي مردم آن منطقه بازخوردي نداشته‌ايم كه نشانه ارتباط خوبي است كه بيننده‌ها با «آنام» پيدا كرده‌اند. «آنام» در دو بازه زماني داستانش را روايت مي‌كند؛ يكي در اوايل دهه 60 و ديگري در زمان حال، اين رفت و برگشت ميان حال و گذشته، بر جذابيت داستان افزوده است!


تكنيك انتخابي براي روايت داستان، براي نشان دادن اين بود که اتفاقات حال، ريشه در گذشته دارد و آنچه امروز براي ما رخ مي‌دهد متأثر از گذشته است. بيننده در زمان حال شاهد مسائلي است كه دليل آن در اتفاقات گذشته است و با رفت و برگشت ميان گذشته و حال، گره‌هاي ذهني مخاطب باز مي‌شود. قسمت اعظم اين رفت و برگشت‌ها به گذشته تا قسمت 42 يا 43 به پايان مي‌رسد و بعد از آن اتفاقات متمركز بر زمان حال مي‌شود. سريال در مجموع چند قسمت دارد؟
هنوز در حال ساخت هستيم ولي امكان دارد بين 62 تا 65 قسمت باشد. پس پخش سريال تا سال آينده نيز ادامه خواهد داشت؟
ما ابتدا درخواست پخش سريال در مهرماه را داشتيم و اگر در همان زمان پخش مي‌شد به نفع كار بود، اما به دليل آماده نشدن به موقع سريال اين اتفاق رخ نداد. احتمالاً پيش از عيد تا قسمت 40 پخش مي‌شود و بعد از تعطيلات نوروزي در اواخر فروردين ماه پخش سريال از سر گرفته خواهد شد. اين وقفه به زيان سريال است؟
حتماً تأثير مي‌گذارد ولي ترفندي انديشيده‌ايم كه پيش از پخش قسمت‌هاي جديد، نزديك به پنج قسمت از سريال به عنوان آنچه گذشت پخش شود. «آنام» قابليت اين را دارد كه در چند فصل توليد شود؟
داستان سريال اين امكان را دارد، اما اين مسئله‌اي است كه بايد از اول به آن فكر مي‌كرديم. در شرايط فعلي امكان آن وجود ندارد. استانداردهاي جهاني سريال‌سازي به سمت مجموعه‌هاي چند فصلي رفته، چرا در ايران خيلي كم اين اتفاق رخ مي‌دهد؟
سريال‌هاي چند فصلي شرايط خاصي دارند، ابتدا اينكه طرح اوليه آنها بر همين اساس شكل مي‌گيرد و داستان‌هاي خاصي دارند. اين سريال‌ها نيازمند تأمين امكاناتي هستند براي مثال بايد يك فضاي استوديويي به معناي در اختيار داشتن لوكيشن‌ها و مكان‌هاي فيلمبرداري براي مدت زمان طولاني را تأمين كنند. قرارداد حقوقي با عوامل نيز ساختار خاصي دارد، به نحوي كه آنها براي بيش از يك سال فقط در اختيار آن پروژه باشند و فعاليت ديگري نداشته باشند. اگر اين شرايط مهيا شود، ساخت سريال‌هاي چند فصلي اصلاً كار پيچيده‌اي نيست بلكه به نفع تلويزيون و مخاطبانش نيز می‌باشد. جواد افشار سابقه كارگرداني بلند‌ترين سريال تلويزيوني را داشته است، كار با اين كارگردان چطور است؟
متأسفانه ما در تلويزيون كارگرداناني كه به صورت تخصصي سريال بسازند، كم داريم. كارگردان‌هاي سينما هم وقتي به تلويزيون آمده‌اند و كار ساخته‌اند، اغلب ناموفق بوده‌اند، چون تلويزيون را نمي‌شناسند و آثارشان گرمايي كه تلويزيون مي‌خواهد را نداشته است. خوشبختانه جواد افشار از معدود كارگرداناني است كه به صورت تخصصي سريال مي‌سازد و در اين كار خبره است. او به خوبي فضاي كار در تلويزيون را مي‌شناسد و تجربه آنام نيز اين نكته را اثبات كرده است.