سرنوشت طرح توسعه لایه نفتی پارس‌جنوبی در ابهام؛

گروه انرژی- لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی از مخازن نفتی ایران است که به دلیل مشترک بودن آن با قطر در اولویت توسعه قرار گرفت و از همان ابتدا شرکت دانمارکی مرسک خواهان آن شد‌‌. شرکتی که تقریبا در یک‌قدمی امضای قرارداد برای توسعه لایه‌های نفتی قرار دارد اما از آنجا که بخش نفتی آن شرکت توسط توتال خریداری شده، شائبه‌هایی در قطعی شدن امضای این قرارداد وجود دارد، به‌طوری‌که که مسوولان ذی‌ربط اظهارنظری متفاوتی درمورد این قرارداد می‌کنند‌.
لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی که در فاصله تقریبی ۱۰۰ کیلومتری ساحل ایران در خلیج فارس در مجاورت مرز مشترک آبی ایران و قطر قرار دارد یکی از منابع نفتی چشم انتظار توسعه ایران است‌‌. طرح توسعه لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی اوایل سال جاری به بهره‌برداری رسید و تولید آزمایشی از این میدان مشترک اواخر اسفند سال ۱۳۹۵ آغاز شده و طرح آن با ظرفیت تولید ۳۵ هزار بشکه نفت در روز به بهره‌برداری رسید‌.
قرارداد خدماتی بیع متقابل این طرح در سال ۱۳۸۳ با شرکت پتروایران امضا شد‌‌. این طرح به عنوان یکی از طرح‌های زیرمجموعه شرکت نفت و گاز پارس مطابق برنامه زمانبندی اولیه قرار بود در طول ١٩ ماه به بهره‌برداری برسد که به دلایل متعدد، زمان اجرای پروژه به تعویق افتاد‌‌. پس از جدا شدن طرح از شرکت نفت و گاز پارس، سازمان مستقل این طرح با نام اختصاری SPOL از ابتدای سال ۱۳۹۳ با معرفی مجری، زیر نظر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران فعالیت خود را شروع کرد‌.
درحالی که تولید قطر طی چند سال اخیر بالغ بر ٣٠٠ هزار بشکه در روز بوده است، ایران هنوز در مرحله‌ پایلوت قرار دارد، اما اتفاق خوبی که افتاده این است که قفل تولید از لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی شکسته شده و چشم‌انداز بسیار مثبتی از بهره‌برداری تا سقف ١۵٠ هزار بشکه از لایه در حال تولید (داریان بالایی) به دست آمده است‌‌. طرف همسایه از شش لایه در عمق‌های متناظر برداشت می‌کند و این پتانسیل در سمت ایران وجود دارد که فقط از لایه داریان بالایی برای مدت قابل توجهی، تولید روزانه ١۵٠ هزار بشکه حاصل شود‌.


درحال حاضر امکان برداشت ٣۵ هزار بشکه از مخزن نفتی پارس‌جنوبی وجود دارد اما با توجه به شرایط مخزن ترجیح داده می‌شود میزان تولید در مرز ٢۵ هزار بشکه ثابت نگه داشته شود‌‌. در ماه‌های اخیر میزان تولید به دلیل برخی آزمایشات به ٢٨ هزار بشکه رسیده اما مجددا جهت رعایت تولید حداکثری صیانتی به مرز ٢۵ هزار بشکه بازگشت‌.
تعیین تکلیف وضعیت لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی و احتمال امضای قرارداد با مرسک از تابستان سال جاری بارها از زبان مسوولان تکرار شد‌‌. البته اتفاق مهمی که در این بین افتاد این بود که توتال بخش نفتی شرکت مرسک را خرید که این موضوع باعث نگرانی مسوولان نفتی ایرانی شد‌‌ به‌طوری که بیژن زنگنه، وزیر نفت در مورد طرح توسعه لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی گفت مذاکرات در این مورد ادامه دارد اما خرید سهام بخش نفتی شرکت دانمارکی مرسک ازسوی توتال فرانسه تا حدی ما را نگران کرده است زیرا در این شرایط این شرکت فرانسوی مجری طرح (اپراتور) سمت قطری لایه نفتی پارس‌جنوبی هم خواهد بود و این موضوع نگران‌کننده است‌.
زنگنه بعد از این موضوع از شرکت‌های نفتی دنیا خواست برای امضای قرارداد برای توسعه لایه‌های نفتی پیشقدم شوند‌‌. حتی علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت از ابراز تمایل دو شرکت برای توسعه لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی خبر داد‌‌. با این حال مذاکره با مرسک همچنان به قوت خود باقی ماند و حتی محمد مشکین‌فام در آخرین نشست خبری خود در آذرماه از امضای قرارداد IPC با مرسک برای توسعه لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی خبر داد‌. مشکین‌فام همچنین در حاشیه مراسم نخستین دوره جایزه سرآمدی و بهبود مستمر صنعت نفت در پاسخ به سوال خبرنگاران درمورد امضای قرارداد با مرسک برای توسعه لایه‌های نفتی گفت: برای توسعه لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی با شرکت مرسک در حال مذاکره هستیم‌‌. مراحل امضای قرارداد IPC درحال انجام است، اما نمی‌توان گفت این قرارداد تا پایان سال امضا خواهد شد‌‌. نمی‌توان برای امضای این قرارداد زمان دقیقی مشخص کرد‌‌. در حال حاضر در مرحله امضای HOA قرار داریم‌‌. این قرارداد فعلا فقط با مرسک امضا می‌شود‌‌. شرکت‌های دیگر هم خواهان توسعه لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی هستند، اما جدی نیست‌. این اظهارات از سوی مشکین‌فام درحالی مطرح شد که زنگنه در حاشیه همان مراسم دراین مورد گفت: مرسک به‌طور کامل با توتال ادغام شد و لایه‌های نفتی به این سادگی به توتال داده نمی‌شود‌.
به نظر می‌رسد مسوولان در سطح کلان به جمع‌بندی نهایی درمورد لایه‌های نفتی پارس‌جنوبی نرسیده‌اند، به‌طوری‌که مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس با قاطعیت خبر از امضای قرارداد با مرسک می‌دهد و وزیر نفت عنوان می‌کند لایه‌های نفتی به آسانی به مرسک یا همان توتال داده نخواهد شد‌.
بهبود مستمر صنعت نفت یک اصل است
از سوی دیگر زنگنه در آیین نخستین دوره جایزه سرآمدی و بهبود مستمر صنعت نفت اظهار کرد: زمانی فکر می‌کردم دلیل اصلی اینکه جوامع پیشرفته در مساله کسب وکار به ارتقای فناوری و پژوهش می‌پردازند، چیست؟
وی با اشاره به اینکه نیمه دوم سال ۸۴ زمانی که در دانشگاه تدریس می‌کردم این بحث مطرح بود که چرا ارتباط بین صنعت و دانشگاه ضعیف است، افزود: دلایل مختلفی برای این مشکل مطرح شد از جمله اینکه بودجه پژوهشی کم است یا اراده در میان مدیران در زمینه پژوهش وجود ندارد‌. وزیرنفت با طرح این سوال که «چرا پژوهش، خلق و توسعه فناوری در ایران انجام نمی‌شود، اما در کشورهای دیگر انجام می‌شود‌‌. آیا ژن فرق دارد یا این موضوع در کشورهای دیگر دستوری است؟» ادامه داد: به این موضوع خیلی فکر کردم و همچنین پیگیر این پرسش بودم که موتور محرک توسعه کسب‌وکار در کشورهای پیشرفته چیست؟ برای این سوال‌ها فقط به یک جواب رسیدم و آن مساله رقابت بود‌.
زنگنه با بیان اینکه موتور توسعه، رقابت جدی و بی‌رحمانه است و بازار به کسی که از بازار عقب بماند، هیچ ترحمی نمی‌کند، تصریح کرد: به عنوان نمونه می‌توان به تلفن همراه نوکیا اشاره کرد؛ ۱۰ سال پیش، بیشتر افراد از تلفن‌های همراه با نشان تجاری (برند) استفاده می‌کردند اما هم‌اکنون کمتر فردی از تلفن همراه با برند نوکیا استفاده می‌کند، زیرا این شرکت در جریان رقابت حذف شد‌‌.
وزیر نفت با یادآوری اینکه در دوران کودکی ما تلویزیون‌هایی با نشان‌های تجاری آمریکایی و ژاپنی وجود داشت که هم‌اکنون در بازار وجود ندارند، افزود: این شرکت‌ها در جریان رقابت حذف شدند‌. وی افزود: رقابت به این معناست که یک کالا یا خدمت با قیمت کمتر و کیفیت بهتر ارائه ‌شود‌.
وزیر نفت با ذکر خاطره‌ای به نقل از سفیر پیشین ایران در ژاپن گفت: یک فرد ژاپنی گفته است همه توقع دارند ژاپن هر سال کیفیت محصولاتش را افزایش و قیمت آن را کاهش دهد اما ایران چه کاری در نفت انجام می‌دهد که انتظار دارد قیمت آن بالا برود؟
وی با بیان اینکه رقابت اتفاق نمی‌افتد مگر اینکه فناوری ارتقا یابد، تصریح کرد: با رقابت و پژوهش باید محصولی تولید کرد که با کیفیت بهتر و با قیمت پایین‌تر به جامعه عرضه شود‌.
زنگنه با بیان اینکه رقابت و توسعه فناوری موضوعی انتخابی نیست، بلکه تلاش برای حیات و ممات است، ادامه داد: همواره از مسوولان شرکت‌های نفت دنیا می‌پرسم قیمت نفت چه می‌شود که پاسخ جالبی از طرف یکی از آنان دریافت کردم، وی پاسخ داد که «ما از قیمت نفت گذشته‌ایم و فقط برای کاهش هزینه‌ها تلاش می‌کنیم‌.»
وی اعلام کرد که ۲۰ روز پیش دستور تدوین راهکار دوباره بین دولت و شرکت‌های ملی نفت و گاز را دادم‌.
وزیر نفت با تاکید بر اینکه شرکت با اداره کل فرق دارد، اظهار کرد: درباره سرآمدی و بهبود مستمر ۱۲ سال پیش برنامه‌ای نوشتم و به مجلس شورای اسلامی ارائه دادم، چهار سال پیش هم این موضوع را تکرار کردم‌.
زنگنه با تاکید بر اینکه بهبود مستمر یک اصل است و ما در جایزه سرآمدی به دنبال کار نمایشی نیستیم و هدف ثمربخشی است، افزود: ارزیاب‌ها باید از اشخاص مستقل ثالث باشند و در عین حفظ چارچوب‌ها، با جامعه جهانی پیوند داشته باشند‌.