روزنامه ایران

زنان پشت فرمان اصلاحات




مترجم: ندا آکیش


در سال 1990 و در بحبوحه تجاوز نظامی صدام به کویت و آغاز جنگ خلیج فارس در زیر پوست عربستان سعودی جنبشی مدنی در حال شکل‌گیری بود و رهبر این جنبش نیز کسی نبود جز نورا الغانم، خانم آموزگار 34 ساله و مادر 4 فرزند. دستگیری، معلق شدن از کار، بدنام شدن از سوی علمای وهابی، طرد شدن از سوی خویشاوندان، همه و همه مکافات یک جرم بود. الغانم و 46 همراهش کاری کردند که انجامش برای بسیاری در عربستان سعودی غیرقابل تصور بود: سوار ماشین‌‌هایشان شدند و رانندگی کردند.
اعتراض آنها علیه ممنوعیت رانندگی زنان در عربستان بود و این 47 زن شجاعانه برای این اعتراض هزینه کردند و لکه ننگ «راننده بودن» را حدود سه دهه بر پیشانی داشتند. تا اینکه سپتامبر 2017 ملک سلمان، پادشاه عربستان فرمان لغو ممنوعیت رانندگی زنان کشور را صادر کرد و این خبر هیچ کس را به اندازه این 47 زن معترض خوشحال نکرد.
نورا الغانم اکنون 61 ساله است، بازنشسته شده و 5 نوه دارد. او در مصاحبه با نیویورک تایمز می‌گوید: فکر می‌کردم می‌میرم و این روز را نمی‌بینم. آن چیزی که اهمیت دارد این است که کشور ما سرانجام وارد قرن بیست و یکم شد.
او در زمان اعتراض‌ها 34 ساله، متأهل، دارای 4 فرزند و تحصیلات دبیرستانی بود و در یک مدرسه ابتدایی به‌عنوان آموزگار کار می‌کرد. الغانم می‌گوید: آن روزها هیچ چیز جالبی در زندگی‌ام نبود و زنان سعودی بشدت محدود بودند، فرهنگ بشدت پدرسالارانه در کشور حاکم بود و علمای دینی ما به لطف ارتباطاتی که با خاندان سلطنتی داشتند قدرت بسیار زیادی برای دفاع از پادشاهی در مقابل آن چیزی که به نظرشان کارهای خرابکارانه می‌آمد، داشتند. که البته اکثر مقابله‌های آنها با کارهای خرابکارانه به معنای کنترل کردن زنان بود. آنها ممنوعیت رانندگی را به‌عنوان یک ضرورت برای جلوگیری از زنای محصنه و دیگر بیماری‌های اجتماعی می‌دیدند. علمای دینی ارشد عربستان در آن زمان فتوای معروفی دادند مبنی بر اینکه «اعطای مجوز رانندگی به زنان به سقوط جامعه می‌انجامد» این فتوا اخیراً از وب سایت دولت عربستان حذف شده است.
این 47 زن
در سال 1990 زمانی که صدام به کویت حمله کرد نیروهای امریکایی از جمله نیروهای زن امریکایی وارد عربستان شدند. آنها خودروهای نظامی را می‌راندند، زنان کویتی هم که به‌دنبال حمله صدام به کشورشان، از خانه و کاشانه خود فرار کرده و به عربستان آمده بودند، رانندگی می‌کردند.
خانم الغانم می‌گوید: «من دیدم که ما به‌عنوان زنان سعودی هیچ قدرتی نداریم.» او زن‌های دیگر را هم به خانه‌اش دعوت می‌کند تا درباره این مسأله با هم صحبت کنند و سپس همگی تصمیم می‌گیرند وارد عمل شوند. آنها یک نامه به ملک سلمان که در آن زمان فرماندار ریاض بود، می‌نویسند و به او می‌گویند، که قصد دارند رانندگی کنند. اما هرگز جوابی برای نامه‌شان دریافت نمی‌کنند و درنتیجه تصمیم می‌گیرند در 6 نوامبر 1990 نزدیک یک سوپرمارکت در ریاض با هم ملاقات کنند و سوار 14 دستگاه اتومبیل شوند و 14 زنی که در جمع آنها گواهینامه رانندگی از کشورهای خارجی داشتند، پشت فرمان خودروها می‌نشینند و در سطح شهر رانندگی می‌کنند.
در میان این 47 زن چند معلم، چند استاد دانشگاه، یک مددکار اجتماعی، یک عکاس و یک دندانپزشک بود. اکثر زن‌ها ازدواج کرده بودند و بچه داشتند و در آن زمان دو نفر از زن‌ها باردار بودند. یک زن هم با دو دختر جوان خود به این جمع پیوسته بود. یکی از دخترهای او در آن زمان بچه شیرخوار داشت.
خبر رانندگی اعتراضی این زن‌ها بسرعت در سطح شهر پیچید و هم پلیس راهنمایی و رانندگی و هم پلیس مذهبی جلوی آنها را گرفتند، برخی از این پلیس‌ها با عصبانیت به اتومبیل‌های زنان می‌کوبیدند.
فوزی البکر، یکی از این 47 زن که استاد دانشگاه است به یاد می‌آورد که یکی از این مردان پلیس بر سر او فریاد می‌زد و می‌گفت: «می‌خواهم یک چاه بکنم و همه شما را در آن دفن کنم.» آنها فکر می‌کردند ما می‌خواهیم این کشور را نابود کنیم. 47 زن به ایستگاه پلیس منتقل شدند و پس از آنکه از خودشان و قیم‌های‌شان تعهد گرفته شد که دیگر زن‌ها رانندگی نکنند، آزادشان کردند.
داغ «بدنامی» بر پیشانی زنان معترض
صبح روز بعد، اسما العبودی، مددکار اجتماعی مدارس که در تجمع اعتراضی رانندگی شرکت کرده بود، شنید که همکارانش می‌گویند زنان معترض لباس‌های خود را سوزانده‌اند و با لباس‌های غیرمتعارف به‌خیابان‌ها آمده و رقصیده‌اند، کارهایی که هیچ‌کدام انجام نشده بود و واقعیت نداشت. بسرعت نام این 47 زن به‌عنوان زنان بدنام در سطح شهر و کشور پخش شد و خشم عمومی را برانگیخت. ملک فهد، پادشاه وقت عربستان یک فرمان حکومتی صادر کرد و در آن تمام زن‌هایی را که شغل دولتی داشتند، از کار معلق کرد و خطیب‌های نماز جمعه نیز در خطبه‌های خود این فرمان حکومتی را علنی کردند.
اکنون این 47 زن طرد شده‌های اجتماعی بودند که از سوی هیچ حزب سیاسی حمایت نمی‌شدند و دیگر زنان سعودی نیز علاقه‌ای به ملحق شدن به آنها نداشتند.
مونرا الناهیده که یکی دیگر از این 47 زن بود، می‌گوید، پدرش از واعظ مسجد محل‌شان شنید که در سخنرانی‌اش می‌گفت، هرکدام از این زن‌ها روابط نامشروعی با 10 مرد داشته‌اند. این مسأله باعث شد که پدرش دیگر مسجد نرود.
مدحه العجروشی، زن عکاس معترض نیز می‌گوید، مقامات از وزارت کشور به‌خانه‌اش آمدند و او را مجبور کردند تمام نگاتیوهای عکس‌های خود را از بین ببرد. نگاتیوهایی که حاصل 15 سال کار حرفه‌ای او بود. او می‌گوید: این یک روش تنبیهی برای من بود. فضای بسیار ترسناکی حاکم بود.
این واکنش‌های شدید علیه 47زنی که اعتراض کرده بودند، نشان می‌دهد که چقدر ممنوعیت رانندگی زنان در جامعه محافظه‌کار عربستان عمیقاً نهادینه شده بود و توسط دولت و عاملان مذهبی تقویت می‌شد.
خانم الناهیده می‌گوید، این پاسخ تند به رانندگی اعتراضی زنان در سال 1990 از سوی کشور و جامعه باعث شد این شیوه اعتراضی و مسأله رانندگی زنان به مدت یک دهه مسکوت بماند. زنانی که از کار تعلیق شده بودند مجبور بودند دنبال کار بگردند. حدود دو سال بعد، یک شاهزاده خانم نزد پادشاه رفت و از او خواست اجازه دهد این زن‌ها به شغل‌های خود برگردند. پادشاه موافقت کرد و حتی به برخی از زن‌ها حقوق‌های عقب افتاده‌شان پرداخت شد. بسیاری از این 47زن، دیگر فعالیت مدنی نکردند اما برخی از آنها در مدارس دخترانه و دانشگاه‌ها خدمات اجتماعی به زنان ارائه می‌دادند و در برنامه‌هایی که برای زنان و کودکان مورد آزاد و اذیت قرار گرفته برگزار می‌شد، شرکت می‌کردند.
2005؛ آغاز لاک پشتی اصلاحات اجتماعی
آرام آرام جامعه تغییر کرد. در سال 2005 ملک عبدالله یک برنامه بورسیه تحصیلی ترتیب داد و صدها هزار دانشجوی جوان سعودی اعم از دختر و پسر را به خارج از کشور فرستاد و باعث شد دید آنها به دنیا تغییر کند. او همچنین زن‌ها را در مجلس شورا که یک ارگان مشاوره‌ای است، عضو کرد.
گسترش شبکه‌های اجتماعی در میان جوانان سعودی نیز به آنها در فضای مجازی آزادی‌ای را که در جهان واقعی نداشتند، داد. اینترنت همچنین فضای تک قطبی‌ای را که علمای مذهبی سعودی در تفسیرهای مذهبی داشتند، از بین برد و بسیاری از سعودی‌ها فهمیدند که اسلام در دیگر کشورها چگونه اجرا می‌شود.
فعالان زن جوان مبارزه خود را برای احقاق حق رانندگی آغاز کردند. در سال 2011، منال الشریف یک ویدئو از خود در هنگام رانندگی به‌صورت آنلاین منتشر کرد و بازداشت شد. در سال 2013 ده‌ها زن سعودی در اقدامی اعتراضی رانندگی کردند. در سال 2014 لجین هزلولی کوشید از مرز امارات با ماشین وارد عربستان شود. او به خاطر این کار به مدت 73 روز زندانی شد.
تعداد بسیار کمی از زنانی که در سال 1990 رانندگی کرده بودند به‌اعتراض‌های جدید ملحق شدند اما آنها زنان جوان را تشویق می‌کردند. خانم العجروشی، عکاس، درباره زندانی شدن خانم هزلولی گفت: از این اتفاق خیلی عصبانی شدم اما از درون حس خوبی داشتم چون فکر می‌کردم که یک گام بزرگ برداشته شده و سرانجام ما را جدی گرفته‌اند.
در سال 2015 سلمان پادشاه شد و پسر جوانش محمد را ولیعهد خود کرد. از آنجا که قیمت نفت سقوط کرده بود و اقتصاد عربستان آسیب دیده بود، ولیعهد دست به یکسری اصلاحات زد تا اقتصاد را بهبود بخشد از جمله این اصلاحات افزایش مشارکت زنان در تأمین نیروی کار کشور بود. پس از آن، اصلاحات بعدی رخ داد. زن‌ها رأی دادند و برای تصاحب کرسی‌های شوراهای محلی در سال 2015 برای نخستین بار کاندیدا شدند و برخی از آنها رأی آوردند. مدارس دولتی موظف شدند برای دختران زنگ ورزش بگذارند اتفاقی که پیشتر روحانیون آن را منع کرده و هشدار داده بودند که ورزش می‌تواند به زنانگی دختران آسیب بزند.
اواخر سپتامبر 2017، خانم الغانم که نخستین تجمع اعتراضی رانندگی را در سال 1990 ترتیب داده بود، در خانه نشسته بود که ناگهان موج پیامک‌ها به تلفن همراهش روانه شد. شوهرش زنگ زد و فریاد زد: «تبریک می‌گم. ممنوعیت رانندگی زنان برداشته شده است.»
خانم الغانم که در سال 1990 نیز خیلی رانندگی نمی‌کرد و هنوز هم نمی‌تواند رانندگی کند حالا قصد دارد رانندگی یاد بگیرد. او می‌گوید: «من باید گواهینامه بگیرم و رانندگی کنم.»
دولت هرگونه نقش فعالان زن در لغو ممنوعیت رانندگی را نادیده می‌گیرد و برخی زن‌ها می‌گویند که مقامات امنیتی به آنها زنگ زده و گفته‌اند درباره فعالیت‌هایشان سکوت کنند. البته وزیر اطلاعات عربستان این تماس‌های تلفنی را انکار می‌کند. بسیاری از سعودی‌ها نیز نمی‌پذیرند که زن‌ها با تحرکات مدنی خود به لغو ممنوعیت رانندگی سرعت بخشیده‌اند. آنها می‌گویند، در عربستان حقوق از طریق حاکمیت اعطا می‌شود نه اینکه مردم به طور عمومی آن را تقاضا کنند.
شاهزاده عبدالرحمان بن سعید که یک تاجر است در توئیتر خود در این باره نوشت: طبیعی است که آنها (زن‌ها) خوشحال باشند که به حق قانونی خود که پیشتر تقاضا کرده بودند رسیدند اما این ایده که «مبارزه» زن‌ها در این تصمیم‌گیری مؤثر بوده «یک فانتزی بزرگ» است.
«راندن زندگی»
بسیاری از محدودیت‌های زنان همچنان باقی است از جمله قانون قیومیت که به مردان سعودی این قدرت را می‌دهد، در بسیاری از امور زنان خانواده خود مداخله کنند. اما پایه‌گذاران جنبش مدنی زنان در سال 1990، اکنون بسیار خوشحال هستند که دختران و نوه‌هایشان به لطف لغو ممنوعیت رانندگی زندگی راحت‌تر و آزادتری نسبت به آنها خواهند داشت. خانم العبودی، مددکار اجتماعی می‌گوید: اینکه من می‌توانم رانندگی کنم یعنی می‌دانم که کجا دارم می‌روم، چه زمانی برمی‌گردم و چه کار دارم می‌کنم. این تنها راندن ساده یک ماشین نیست راندن زندگی است.
منبع:نیویورک تایمز


برش
همه تصمیمات اجتماعی «بن سلمان»

در سال 2016 هنگامی که محمد بن سلمان، ولیعهد جوان سعودی از سند چشم‌انداز 2030 خود رونمایی کرد و وعده داد که هم اقتصاد و هم جامعه عربستان را وارد قرن 21 کند، بسیاری از تحلیلگران انتظار اتفاق‌ها و طرح‌های اقتصادی گوناگون را می‌کشیدند و کمتر کسی تصور می‌کرد، ولیعهد جوان بخواهد در یکی از سنتی‌ترین و محافظه کارترین کشورهای جهان دست به طرح‌ها و اصلاحات اجتماعی ساختارشکنانه حتی به صورت نمایشی بزند. در سپتامبر 2017 در روز استقلال عربستان سعودی برای نخستین بار زنان این کشور وارد استادیوم‌های ورزشی شده و روز استقلال را جشن گرفتند و تمام رسانه‌های جهان تصاویر این رویداد را با تمرکز بر حضور زنان در استادیوم‌های ورزشی منتشر کردند. اما این نخستین و آخرین تصمیمات اجتماعی محمد بن سلمان نبود بلکه در سال 2017 اتفاق‌های مهمی مانند لغو ممنوعیت رانندگی زنان سعودی رخ داد و نام عربستان را به‌عنوان آخرین کشور جهان که این حق را بالاخره به رسمیت شناخت، در تاریخ ثبت کرد. در فهرست اصلاحات اجتماعی دولت ریاض همچنین موارد دیگری وجود دارد که عبارت است از:
  ساخت جزایر گردشگری عاری از قوانین اسلامی: در سند چشم‌انداز 2030 محمد بن سلمان ساخت 50 جزیره گردشگری در سواحل دریای سرخ آمده است. جزایری که به گفته او مطابق با «استانداردهای بین‌المللی» است و قوانین اسلامی در زمینه پوشش و حتی خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها رعایت نمی‌شود. در این جزایر زنان و مردان می‌توانند بدون رعایت پوشش اسلامی در سواحل تردد و تفریح کنند و حتی در این جزایر مصرف مشروبات الکلی منعی ندارد.
 لغو ممنوعیت سینماها: در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی سینماهای عربستان به‌دلیل نگرانی محافظه‌کاران از تهدید فرهنگ و هویت اسلامی تعطیل شد و این تعطیلی همچنان ادامه داشت تا اینکه وزارت فرهنگ و اطلاع‌رسانی عربستان ۱۱ دسامبر 2017 در بیانیه‌ای اعلام کرد: برای نخستین بار بعد از ۳۵ سال سینماهای تجاری اجازه خواهند داشت از اوایل سال ۲۰۱۸ میلادی فعالیت خود را آغاز کنند. دولت عربستان پیش‌بینی کرده است، تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۳۰۰ مجموعه سینما با ۲۰۰۰ پرده در این کشور به بهره‌برداری برسد. همچنین پیش‌بینی شده است، تا آن زمان ۳۰ هزار شغل در این صنعت ایجاد شود و سهم صنعت سینما در اقتصاد عربستان به ۹۰ میلیارد ریال سعودی (۲۴ میلیارد دلار) برسد. در سال 2017 در جده برای نخستین بار و در اقدامی بی‌سابقه جشنواره «کمیک کان» که یک جشنواره امریکایی است و در آن افرادی با گریم شخصیت‌های علمی - تخیلی فیلم‌ها و کارتون‌های معروف حضور دارند، برگزار شد که با استقبال گسترده مردم این کشور مواجه شد. همچنین فیلم کارتونی «ایموجی‌ها»، نخستین فیلمی بود که اگرچه در یک سالن نمایش کوچک برگزار شد اما مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و رسانه‌ها با تیتر «اکران نخستین فیلم در عربستان پس از 35 سال»، این خبر را پوشش دادند.
 نخستین حضور زنان در استادیوم برای تماشای فوتبال: در 21 ژانویه 2018 زنان سعودی برای نخستین بار در استادیوم ملک فهد ریاض حاضر شده و بازی دو تیم‌ الاتحاد و الهلال را تماشا کردند. در روز استقلال عربستان در سال 2017 نیز زنان به استادیوم رفته بودند اما در آن روز جشن ملی برگزار شده بود و هیچ رویداد ورزشی‌ای در کار نبود. علاوه بر استادیوم ملک فهد که پذیرای حضور زنان در رویدادهای ورزشی است، دولت ریاض دو استادیوم دیگر را در دو شهر جده و دمام برای حضور زنان معرفی کرده است. همچنین اوایل سال گذشته میلادی، ریاض اعلام کرد قصد دارد یک «شهر سرگرمی» بیرون از پایتخت عربستان بسازد. این شهر گردشگری 334 کیلومتر مربعی شامل سافاری، وسایل ورزشی، پارک‌های موضوعی و دیگر بخش‌های تفریحی خواهدبود.
 لغو ممنوعیت رانندگی زنان سعودی: در اواخر ماه سپتامبر ۲۰۱۷ نیز ممنوعیت رانندگی برای زنان در عربستان به فرمان ملک سلمان، پادشاه این کشور لغو شد و قرار است، زنان سعودی از ماه ژوئن ۲۰۱۸ با اخذ گواهینامه اجازه رانندگی در خیابان‌های این کشور را داشته باشند.
 لغو ممنوعیت کنسرت‌های موسیقی: در سال 2017 نه تنها ممنوعیت برگزاری کنسرت در عربستان لغو شد بلکه کنسرت‌هایی از خوانندگان عربستانی و خارجی در این کشور برگزار شد. هبه طوجی، خواننده زن لبنانی برای نخستین بار در یک کنسرت اختصاصی برای زنان سعودی خواند. در دوم اکتبر 2017 نیز تلویزیون دولتی عربستان برای نخستین بار پس از سه دهه کنسرتی از‌ ام کلثوم، یکی از سرشناس‌ترین خواننده‌های زن جهان عرب را پخش کرد.
 صدور ویزای گردشگری: در اکتبر 2017 مقامات دولت ریاض اعلام کردند که از ابتدای سال‌جاری میلادی ویزای گردشگری صادر می‌کنند. این در حالی است که پیشتر عربستان تنها ویزاهای کاری و زیارتی صادر می‌کرد. در سند چشم‌انداز 2030 عربستان آمده است، این کشور باید تا سال ۲۰۳۰، سالانه ۳۰ میلیون گردشگر جذب کند.
 حلال شدن یوگا: یکی از مسائلی که در عربستان بویژه برای زنان وجود دارد، محدودیت‌های ورزشی است زیرا علمای وهابی سعودی مروج این فرهنگ هستند که ورزش برای سلامت زنان مضر است و می‌تواند به زنانگی آنها آسیب بزند.
یوگا نیز یکی از این ورزش‌ها است که در عربستان ممنوع بود اما وزیر صنایع و تجارت عربستان رسماً تأیید کرد که آموزش یوگا مجاز است و این فعالیت بدنی به فهرست فعالیت‌های ورزشی کشور اضافه شد.
 عضویت زنان در ارتش: عربستان سعودی برای نخستین بار فرم درخواست برای عضویت زنان در ارتش را ارائه کرد و وزیر کشور عربستان تا پایان ماه جاری میلادی به‌زنانی که خواهان عضویت هستند، فرصت داده تا فرم را پر کنند. این نقش برای حضور زنان در خط مقدم جبهه نیست، اما قرار است این امکان به زنان داده شود که در امور امنیتی ایفای نقش کنند.
 غیرالزامی شدن پوشش «عبایه» برای زنان سعودی: شورای علمای عربستان اخیراً اعلام کرد، زن‌های سعودی دیگر نیازی نیست «عبایه» (پوشش بلند چادرمانند که زنان سعودی می‌پوشند) به تن کنند، به شرط اینکه ساده پوش باشند. این پوشش تا همین دو سال قبل آنچنان الزامی بود که اگر زنی از پوشیدن آن در انظار عمومی اجتناب می‌کرد، می‌توانست به زندان بیفتد.
شیخ عبدالله المطلق، عضو شورای علمای عربستان نخستین بار در یک برنامه رادیویی این الزام را برداشت و گفت: بیش از 90درصد زنان مسلمان پرهیزگار در جهان اسلام عبایه سر نمی‌کنند و اصلاً این پوشش را نمی‌شناسند، ما نیز نباید زن‌ها را به حمل این پوشش اجبار کنیم.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
بررسی طرح‌های دولت برای ایجاد اشتغال پایدار در سال آینده طرح تحول سلامت برای مردم است نه پزشکان ناگفته‌هایی از 10روز تب و تاب در بازار ارز مصائب امروز دختران «شین آبادی» مرتضوی به زندان می‌رود اگر قرار به باختن است، همه با‌هم ببازیم دیگر صفحه‌ها ساکنان <جوزانوند> در اندیشه بازگشت زنان پشت فرمان اصلاحات <ارکستر موسیقی نو> تلاش برای تحرک در آهنگسازی چهار سفر مهم در مورد آینده برجام و منطقه دیدار ظریف با معاون وزیر خارجه ژاپن آتشی که نمیرد توضیحات «دفتر معاون اول رئیس ‌جمهوری» درباره تقطیع سخنانش در همایش روز جهانی آینده بررسی طرح‌های دولت برای ایجاد اشتغال پایدار در سال آینده قدردانی دفتر رئیس جمهوری از استقبال مردم استان هرمزگان