روزنامه ابتکار
1396/12/12
« ابتکار» روند مناسبات داخلی و خارجی عربستان را بررسی می‌کند سیاست های مخاطرات بن سلمان از ریاض تا قدس
ولیعهد عربستان در پیامی به محمود عباس از علاقه کشورش برای حمایت از حقوق فلسطینی‌ها خبر دادمحمدرضا ستاری
محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان روز گذشته در پیامی به محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی اعلام کرد که طرح آمریکایی‌ها مبنی بر به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت اسرائیل، حق فلسطینی‌ها در زمین‌های اشغالی را تحت شعاع قرار نداده و کشورش حاضر است جهت دستیابی فلسطینی‌ها به حق و حقوق خود ایفای نقش کند.
این مساله در حالی رخ داد که وزارت خارجه آمریکا چندی قبل اعلام کرده بود که طرح انتقال سفارتش به قدس را تا سه ماه دیگر نهایی کرده و همزمان با هفتادمین سال تشکیل رژیم صهیونیستی، دیوید فریدمن کار خود را به عنوان سفیر در قدس ادامه خواهد داد. آمریکایی‌ها ادعا می‌کنند که طبق طرح جدیدشان برای صلح اعراب و اسرائیل تمامی جوانب برای طرفین در نظر گرفته شده و به احتمال زیاد در آینده نزدیک شاهد تحولات مهمی در این خصوص خواهیم بود. طرح انتقال سفارت که ولیعهد سعودی‌ها در پیام اخیر خود آمادگی حمایت از فلسطینی‌ها را در آن مطرح کرده است، به عنوان معامله قرن یاد میشود. طرحی که با واکنش شدید جهان اسلام همراه بود و طبق اعلام یک منبع آگاه قرار است، شهرک قدیمی و محله‌های اطراف آن همچون سلوان، الشیخ جراح و جبل الزیتون را برای اسرائیل باقی گذاشته و مالکیت محله‌ها و نواحی نزدیک به قدس مانند بیت حنینا، شعفاط، کفر عقب و راس خمیس به تشکیلات خودگردان فلسطین واگذار شود. طبق این طرح، اسرائیلی‌ها شهر قدس جدیدی را از طریق توسعه روستاها و تشکیل محلات جدید ساخته و ابودیس به عنوان پایتخت فلسطین مطرح شود.
از اصلاحات داخلی تا سیاست خارجی تهاجمی
عربستان و برخی از متحدان عربش اکنون مدتی است که به طور واضح در حال نزدیک شدن به اسرائیل و ایجاد امکان تعاملات با این رژیم برای مناسبات منطقه‌ای هستند. از سوی دیگر و همزمان با به قدرت رسیدن محمد بن سلمان و اعلام ولایت عهدی‌اش در تابستان امسال، سیاست خارجی تهاجمی این کشور به خصوص در مورد ایران به صورت قابل توجهی تشدید شده است. این در حالی است که آل سعود در داخل کشور نیز سرگرم اصلاحات گسترده و بی سابقه‌ای است که در پاره‌ای از مواقع موجب تعجب و بهت ناظران بین‌المللی شده است. آخرین اقدام سعودی‌ها اواخر هفته گذشته بود، زمانی که ملک سلمان پادشاه عربستان طی حکمی تمامی فرماندهای ارشد نظامی عربستان را برکنار و افراد جدیدی را جایگزین آن کرد.
مدتی قبل نیز محمدبن سلمان با تاکید بر اینکه کشورش نیاز به یک شوک دارد، دست به اصلاحاتی اساسی در داخل کشورش زده است. از اجازه رانندگی و حضور زنان در ورزشگاه‌ها، منصوب کردن نخستین معاون وزیر و همچنین دیپلمات زن در سفارت عربستان در آمریکا تا چشم انداز 2030 همگی موید نوعی تغییر جهت اساسی در نظام حاکم عربستان است. این تغییر بنیادی زمانی اهمیت دو چندان می‌یابد که با ساختار نظام سلطنتی عربستان آشنا باشیم. رژیم سلطنتی سعودی نظامی اقتدارگرا و بسته است که چرخش نخبگان و هرم قدرت تماماً از کانال خاندان سلطنتی اعمال میشود. سعودی‌ها طی هشتاد سال گذشته و از زمان استقلال در دهه 1930 میلادی سیستمی با ثبات و بدون چالش را تجربه کرده‌اند. به طور کلی ثبات و محافظه‌کاری از راهبردی‌ترین دکترین‌های آل سعود در طول این هشت دهه بوده که آثار آن در تمامی اقدامات داخلی و به خصوص خارجی آل سعود نمایان است. با این حال و پس از به قدرت رسیدن ملک سلمان در اولین اقدام بی سابقه و خارج از عرف خاندان سلطنتی سرانجام پس از تعیین دو ولیعهد و برکناری آنها، محمد بن سلمان به عنوان جانشین پدر به صورت رسمی مطرح شد. از او به عنوان مرد همه‌کاره عربستان یاد می‌کنند، شخصی که محافظه‌کاری اسلاف پیشین خود را نداشته و یک تنه عهده‌دار تصمیمات و اقداماتی شده است که نه تنها بی سابقه بلکه مخاطره آلود است. اصلی‌ترین راهبرد او در چشم انداز 2030 عربستان متبلور است. این چشم انداز در سه قالب تنوع اقتصادی، اصلاحات مالی و اصلاحات اجتماعی پایه‌ریزی شده که در آن درآمدهای نفتی باید شش برابر افزایش یافته و به رقمی بالغ بر 260 میلیارد دلار برسد. کلید شروع چشم انداز نیز عرضه سهام شرکت نفتی آرامکو است که قرار است با واگذار کردن حدود 5 درصد از سهام آن در بورس‌های بین‌المللی، رقمی در حدود 100 میلیارد دلار آورده مالی برای عربستان ایجاد شود.
چالش‌های بن سلمان
فارغ از اصلاحات ساختاری در داخل، سعودی‌ها در سیاست خارجی خود نیز تغییرات مهمی را صورت داده‌اند. یکی از این تغییرات مهم اتخاذ سیاست خارجی تهاجمی این کشور در منطقه است که در روابط با ایران، بحران لبنان، یمن، قطر و سوریه خود را به خوبی نمایان ساخته است. حال آنها با نزدیکی به اسرائیل به فکر ایجاد و مشارکت در نظمی جدید هستند که در راستای آن با پیوند خوردن به منافع استراتژیک آمریکا، به عنوان قدرت اول منطقه امکان ظهور و بازیگری داشته باشند.
کارشناسان علت این تغییر در سیاست خارجی را از چند دیدگاه مدنظر قرار می‌دهند. نخستین دیدگاه مربوط به عدم ثبات و شرایط گذار در عربستان است. با ولیعهدی محمدبن سلمان و امکان بروز جنگ قدرت در این کشور، یکی از حربه‌های قدیمی و کارآمد تمامی نظام‌های سیاسی، انداختن بار مشکلات و چالش‌های داخلی به خارج از کشور است. از همین رو است که رویارویی با ایران و همچنین ایفای نقش گاهاً مخرب در امور برخی کشورهای منطقه را می‌توان توسط عربستان می‌توان توجیه کرد. از سوی دیگر گفته میشود که پس از فروپاشی شوروی و استقرار نظم جدید سلسله‌مراتبی با قدرت هژمون آمریکا، ایالات متحده به سبب هزینه‌بر بودن ادامه راهبردهای دوران جنگ سرد، به متحدین خود در مناطق مختلف اجازه ایفای نقش در قالب قدرت‌های متوسط را داد. در همین رابطه میان ایران و عربستان به عنوان دو بازیگران مهم منطقه واگرایی‌هایی پدید آمد که با آزاد شدن ظرفیت استراتژیک ایران در فضای پسا برجام، این واگرایی در منافع تشدید و علت اصلی نگرانی عربستان و اتخاذ سیاست خارجی تهاجمی از سوی این کشور شد.
با این حال، اصلاحات اساسی گسترده در داخل و همچنین ایفای نقش فعال در منطقه توسط سعودی‌ها هر چند نشان‌دهنده دکترین آل سعود برای گام نهادن به دنیای نوین است، اما این خطر را نیز برای آنها در بردارد که در صورت شکست این طرح‌ها موجودیت نظام نیز به مخاطره بیافتد. ایجاد طبقه متوسط در جامعه سنتی عربستان، پیامدهایی را برای خاندان حاکم به وجود خواهد آورد که یکی از آنها مطالبات سیاسی است. از سوی دیگر این میزان هزینه‌کرد از درآمدهای سرشار نفتی در پروژه‌های جنگ نیابتی در منطقه و درگیر شدن این کشور در بحران سه ساله یمن، خود می‌تواند به میزان زیادی منابع این کشور را با فرسایش روبرو سازد. تحلیل‌گران معتقدند که بررسی تجربه‌های سایر کشورها در ایجاد چنین سازوکاری نشان داده است که در سیستم‌های بسته‌ای همچون عربستان ایجاد خلل در چرخه اصلاحات شتاب‌زده، می‌تواند سیلی از چالش‌ها و مشکلات را بر سر نظام حاکم آوار کند که ریسک فروپاشی را به همراه خواهد داشت. حال بن سلمان با توجه به اقداماتی نظیر اصلاحات داخلی، دستگیری شاهزادگان به بهانه مبارزه با فساد و همچنین ایفای نقش تهاجمی در سیاست خارجی، به تنها چیزی که نیاز دارد، رسیدن به ثبات است. امری که برخی کارشناسان آن را بهانه اصلی این اقدامات دانسته و معتقدند به محض وقوع آن به میزان زیادی شاهد تعدیل مواضع محمد بن سلمان خواهیم بود.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب در دیدار وزیر اوقاف سوریه:
تغییر و تحولات یک سال گذشته در دانشگاه آزاد اسلامی بررسی شد
سرگردانی یک دانشگاه در تلاطم سیاست
معاون اول رئیس جمهوری:
مبنای بسیاری از تصمیمات دهه‌های گذشته حل مسائل روزمره بود
محمدعلی وکیلی
وقتی جای بازیگر،میدان بازی عوض میشود
« ابتکار» روند مناسبات داخلی و خارجی عربستان را بررسی می‌کند
سیاست های مخاطرات بن سلمان از ریاض تا قدس
آیا نام کتاب‌ها می‌توانند مخاطب را تشویق به خرید و مطالعه آنها کنند؟
تله ای برای شکار کتابخوان ها
آموزش‌های بهبود روابط زوجین از سوی رسانه ملی و کانال‌های شبکه‌های اجتماعی قرائت غالب جامعه ایران است؟
«ابتکار» نظر مخاطبان را درباره سریال «شهرزاد» بررسی می‌کند
سقوط فصل به فصل یک سریال
پس لرزه های استعفای رئیس فدراسیون کشتی بررسی شد
موضوع پیچیده رسول خادم
حواشی حضور رئیس فیفا در ایران بررسی شد
رویاهای بلند سفر کوتاه اینفانتینو
چنارهای نوپای تهران شرایط نابسامان منجر به مرگ اسلافشان را دوام می آورند؟
روزگار سخت چنارهای جوان پایتخت
کمالی در کنگره حزب مردم‌سالاری:
خجالت می‌کشیم قانون احزاب را به خارجی‌ها نشان دهیم
واشینگتن‌پست:
راهبرد ترامپ در قبال برجام شکست می‌خورد
واشینگتن‌پست:
راهبرد ترامپ در قبال برجام شکست می‌خورد
واشینگتن‌پست:
راهبرد ترامپ در قبال برجام شکست می‌خورد
