در آستانه سالروز شهادت دختربزرگوار پیامبر اسلام(ص)، مروری بر سبک زندگی این دردانه آفرینش

فردا سالروز شهادت حضرت فاطمه‌زهرا(س) است. دختر گرامی رسول اکرم(ص) و همسر فداکار حضرت علی(ع)، که الگویی تمام‌عیار برای بانوان مسلمان هستند و مطالعه درباره مشی و سیره این بانوی بزرگوار، می‌تواند راهگشای همه زنان باشد. همه روزهای سال، فرصت خوبی است تا با مطالعه آثار ارزشمند منتشر شده درباره حضرت صدیقه‌طاهره(س)، با این الگوی کامل زن مسلمان، بهتر و بیشتر آشنا شویم اما از راه رسیدنِ روزهایی مثل فردا، شاید بهانه‌‌ای باشد برای تلنگر و یادآوریِ نیاز به بیشتر دانستن درباره این بزرگ‌بانوی جهان اسلام و راه و روش زندگی‌اش. به همین مناسبت، پرونده امروز زندگی‌سلام، علاوه بر مرور پنج درس مهم از سبک‌زندگی حضرت زهــرا، به معرفی 4 کتاب برای سه طیف سنیِ بزرگ سال، نوجوان و کودک با حال و هوای فاطمی اختصاص دارد. کتاب‌هایی که برخی، به شکل مستقیم به مرور سرگذشت و ویژگی‌های الهام‌بخش شخصیت و زندگی آن حضرت می‌پردازد و برخی هم ویژه گروه سنی نوجوان و کودک، حولِ محــور پررنگ‌ترین صفت این بانو که همان حیا و عفاف است، شکل گرفته و معرفی و مطالعه‌شان، مرتبط با حال و هوای این روزهاست. امروز برای آن‎هایی که دلشان می‎خواهد سیره و سلوک آن حضرت را بشناسند، برای نوجوانانی که در سردرگمی‌ها دست و پا می‌زنند و نیاز روحی و عاطفی به یک الگو و پناه دارند و برای آن‎هایی که نمی‎دانند چطور مهم‌ترین میراث به‌جا مانده از فاطمه‌زهرا یعنی حیا و عفاف را برای فرزندشان جا بیندازند و برای هرکس دیگری که دل در گرو مهر صدیقه‌طاهره دارد، تحفه‌هایی داریم. با ما همراه باشید.
 
ویژه بزرگسالان
فرهنگ جامع سخنان حضرت زهرا(س) ترجمه: علی مویــدی ناشر: چاپ و نشر بین‌الملل قیمت: 18000 تومان یک کتاب 520 صفحه‌ای با جلد محکم که شاید در نگاه اول، خواندنش کمی سخت و زمان‌بر به نظر بیاید اما کافی است آن را ورق بزنید و با نثر ساده و موضوعات کاربردی‌اش مواجه شوید تا دلتان بخواهد آن را همواره روی میز کار و مطالعه داشته باشید و از بیانات نورانی فاطمه‌زهرا(س) که در دلِ ماجراها و موقعیت‌های مختلف زندگی‌شان طرح شده، استفاده کنید. این بیانات، به همت گروهی علاقه مند از پژوهشکده باقرالعلومِ شهر قم، از دل منابع تاریخی استخراج و تالیف و به قلم شیوای آقای علی مویدی، ترجمه شده است و با دسته‌بندی‌هایی مثل «سال‌های قبل از ازدواج»، «سال‌های بعد از ازدواج»، «روزهای بعد از وفات پیامبر» و... کار مخاطب را برای درکِ هر چه بهتر سیر دغدغه‌های بزرگ‌بانوی اسلام، حضرت زهرای مرضیه(س)، راحت‌تر می‌کند و با فصل‌بندی‌هایی مثل: «عقایــد حضرت زهرا»، «احکام از نگاه حضرت زهرا»، «اخلاق حضرت زهرا» و... خواننده را بی‌واسطه، به تماشا و الگو گرفتن از سبک‌زندگی پاک دختر پیامبر(ص)، دعوت می‌کند. برشی از کتاب؛ در بخش «آن چه پیش از وفات فاطمه رخ داد»، در صفحات 420 تا 425 کتاب می‌خوانیم: «فضه در گفت‌وگو با ورقه‌بن عبدالله ازدی که زائر خانه خدا بود و از او درباره حال و هوای دختر پیامبر در آخرین روزهای زندگی‌اش پرسیده بود، می‌گوید: پیامبر به رحمت الهی پیوسته بود و مصیبت او بر خویشان، اصحاب، اولیا، دوست و بیگانه سخت و سنگین بود. همه از زن و مرد گریان و در فغان بودند اما آه و گریه بانویم فاطمه تمامی نداشت و پیوسته با اشک می‌خواند: پدرجان! هر روز اندوهم از فراق تو در فزون است و شکسته‌دلی‌ام از بین رفتنی نیست. پدرجان! پس از تو منبرت خالی و محرابت از مناجات تهی است... آه و زاری فاطمه به‌حدی بود که بزرگان مدینه جمع شدند و به علی‌(ع) گفتند: «از جانب ما از او بخواه یا شب گریه کند، یا روز!» و همین گفت‌وگو، سبب شد علی برای فاطمه در بقیع، «بیت‌الاحزان» را که دور از مدینه بود بسازد.... آن حضرت تا چهلم پیامبر زنده بود اما به واسطه ظلمی تاریخی، در بستر بیماری افتاد و در آخرین روزها به علی(ع) که کنار بستر او نشسته بود و صدایش می‌کرد گفت: «علی‌جان! من خود را در حال مرگ می‌بینم که از آن گزیر و گریزی نیست. پس از من باید ازدواج کنی. چون ازدواج کردی، یک شبانه‌روز خود را برای همسرت بگذار و یک شبانه‌روز برای کودکان من...»   زندگانی فاطمه‌زهرا(س) نویسنده: سید جعفر شهیدی ناشر: دفتر نشر فرهنگ اسلامی چاپ شصتم بیشتر کتابخانه‌ها پر است از کتاب‌هایی که جریانات و اتفاقات تاریخی را در قالب واژه‌های ادبی جا داده‌اند تا انبوهی از اطلاعات و تحلیل‌ها را از پس قرن‌ها به گوش آیندگان برسانند. کتاب «زندگانی فاطمه زهرا(س)» نوشته دکتر «سید جعفر شهیدی» از  جمله کتاب‌های ارزشمندی است که به زندگی بانوی اول جهان اسلام می‌پردازد و با روایتی شیرین، خواننده را به سفری جذاب در صدر اسلام می‌برد و حال و هوای سبک‌زندگی آن روزها را بازسازی می‌کند. ویژگی برجسته این کتاب، رنگ پژوهشی آن است که مخاطب را با اختلاف روایات، منابع اصیل تاریخ اسلام و ابعاد گوناگون ماجرای زندگی و شخصیت حضرت زهرا(س) آشنا می‌کند؛ منتها این بُعد تحقیقی، به هیچ‌وجه خسته‌کننده و ملال‌آور نیست. شهیدی، معتقد است آن چه در این مجموعه فراهم آمده تنها سرگذشت زندگی یک شخص نیست، بلکه نقل رویدادهایی آموزنده، عبرت‌آمیز و کاربردی است. تحلیلی از چند حادثه شگفت تاریخی که قرن‌ها پیش از زمان ما رخ داده است اما اگر قهرمانان این حادثه‌ها را کنار بگذاریــم، خواهیم دید آن حادثه‌ها در طول تاریخ حتی در زمان ما هم در گوشه‌ای از جهان رخ داده است و می‌دهد و اگرچه زمان و مکان رویدادهایی که درباره آن سخن می‌گوییم، با ما فاصله بسیار دارد، آثاری که از آن ها به جای مانده نه تنها دیرینگی نگرفته، بلکه تازگی خود را همچنان حفظ کرده است. برشی از کتاب: «زندگی حضرت زهرا در خانه شوهر نمونه است، چون سراسر زندگی او نمونه است. چون پدر او، شوهر او و فرزندان او نمونه‌اند. نمونه انسان‌هایی آراسته به فضیلت‌های انسانی. انسان‌هایی که از میان مردم برمی‌خیزند. با مردم زندگی می‌کنند. چون دیگر مردم راه می‌روند و می‌خورند و می‌پوشند، اما آن سوی این غریزه‌ها، سرشتی دارند همچون فرشته. سرشتی پیوسته به‌خدا. انسان‌هایی که درد مردم را دارند. درد مردم را می‌دانند و می‌کوشند با رفتار و کردار خود، درمان‌بخش آنان باشند و اگر کاری از دستشان برنیامد، حداقل در تحمل درد و رنج با آن ها شریک شوند. کسانی که برتری را در بزرگی روح می‌دانند، نه پروریــدنِ تن و آن چه تن به آن نیاز دارد و اگر به تن زنده اند، برای این است که زندگی درست را به دیگران بیاموزند. و در انسان دوستی تا آن جا پیش می روند که می‌گویند: چگونه سیر بخوابیم در حالی که در دوردست‌ترین نقطه‌ها، انسانی گرسنه، پهلو بر زمین نهاده؟»  


ویژه نوجوانان
مجموعه قصه‌های زندگانی 14معصوم؛ جلد سه: حضرت فاطمه گردآوری: جواد نعیمی انتشارات: به‌نشر قیمت: 6500 تومان یک کتاب جیبی و جمع و جــور شامل 16 داستانک از ماجراهای زندگی حضرت زهرا(س) که ویژه کم‌سن و سال‌ترها و با لحنی گرم و ساده نوشته شده است. داستانک‌های شیرین که از زبان نزدیک‌ترین آدم‌های زندگی حضرت زهرا مثل مادربزرگوارشان، پدرشان، دایــه و همسر و فرزند و خدمتکارشان روایت می‌شود و مخاطب را با سرگذشت زندگی این بانــو، از کودکی تا بزرگ سالی و ازدواج و مادری و شهادت جانسوزشان، بیش از پیش آشنا می‌کند. نویسنده کتاب، جواد نعیمی، با بازنویسی ماجراهای تاریخی از دل منابع معتبری چون منتخب‌التواریــخ، ارشاد و منتهی‌الآمال، به شکل داستان‌های خواندنی و جذاب، موفق شده مجموعه ساده‌ای را برای مطالعه سبک‌زندگی فاطمه‌زهرا و نحوه مواجهه و برخوردشان در موقعیت‌های مختلف پدید آورد. برشی از کتاب: از زبان همسر حضرت زهرا(س) امام علی(ع)؛ «چهره‌ای روشن که به پاسِ حرمتش از ابر، باران خواسته می‌شود. مردی که پناهگاه یتیمان و نگاهبان بیوه‌زنان است!» این، اشعاری بود که تو، فاطمه‌جان، در آن روز اندوه‌بار و در آن ساعتِ شکیب‌سوز که سایه‌های دلهره و اضطراب، آسمان دل‌های مومنان را فراگرفته بود، با دیدگانی بارانی، بر زبان جاری کردی. پدرت پیامبر خدا پس از عمری تلاش و مبارزه و جهاد، در آستانه عروج به پیشگاه معبود بود و تو بر بالین آفتاب، به مهرِ او سوگ‌سروده هایت را زمزمه می‌کردی. همه غمگین بودند و در دل، تو را همراهی می‌کردند. اندکی بعد، پیامبر دیده از هم گشود و با اشارت، تو را به‌سوی خود خواند. آنگاه در گوش تو چیزی گفت. سخت بی‌تاب شدی و بسیار گریستی. اما دیری نپایید که بار دیگر چیزی در گوش نازنینت زمزمه کرد و این بار سیمای غم‌آلوده‌ات همچون غنچه‌ای که می‌شکفد، باز شد و آرامشی چهره ات را فراگرفت. گفتا! چه حکایتی بود؟ چون از تو پرسیدند، این گونه رازگشایی کردی: نخستین بار پدر بزرگوارم مرا از مرگ خویش آگاه کرد و دردی جگرسوز بر جانم فروریخت. بار دوم اما مژده‌ام دادکه نخستین کسی هستم که به او می‌پیوندم. نفس راحتی کشیدم و آرام شدم...»     ویژه کودکان مجموعه قصه‌‌های حنانه نویسنده: علی باباجانی ناشر: انتشارات پروانه قیمت هر جلد: 3500 تومان یکی از انتقادات جدی چهره‌های فرهنگی کشورمان این بوده و هست که نباید در کارتون‌ها و تصویرسازی قصه‌های کودکانه، زنان و دختربچه‌ها را در هر شرایطی، محجبه به تصویر کشید. مهم است این کاراکترها را در خانه و حریم خانواده، درست مثل واقعیت، راحت و بی‌حجاب نشان دهیم و بیرون از خانه و در حضور نامحرم، محجبه. این گونه است که مفهومِ حجاب، نه به عنوان یک محدودیت، بلکه به عنوانِ ابزاری  که می‌تواند از ما و بقیه مراقبت کند، در ذهن کودک جا می‌افتد. «مجموعه قصه‌های حنانه»، از اولین قدم‌های اجرای این نکته به حساب می‌آید. یک مجموعه هشت جلدیِ کودکانه که مهم‌ترین مشخصه‌اش، به تصویرکشیدن زن و دختربچه قصه، در خانه بدون حجاب و بیرون از خانه با حجاب است. حنانه که 9 ساله است، باید از این به بعد با مفاهیمی مثل حجاب و پوشش مناسب، محرم و نامحرم و حیا و عفاف آشنا شود و این آشنایی، به شکل شیرینی در دلِ ماجراهای بامزه‌ اتفاق می‌افتد. شاید به نظر بیاید این مجموعه قصه فقط به درد دختربچه‌ها می‌خورد ولی از آن جا که نگاهی عمیق به بحث حیا و پوشش دارد و آن را مختص زنان نمی‌داند، مهم است که پسربچه‌ها هم آن را بخوانند. برشی از جلد اول مجموعه؛ «حنانه کلاس سوم است. 9 سالش شده. قرار است در مدرسه، برای کلاس‌سومی‌ها جشن تکلیف بگیرند. آن روز خانم معلم سر کلاس درباره حجاب حرف زد و بعد گفت قرار است بین کلاس‌سومی‌ها مسابقه‌ای با موضوع حجاب در رشته‌های مختلف برگزار شود. حنانه وقتی به خانه آمد، گفت: «بابایی! می‌خواهم درباره‌ حجاب، روزنامه دیــواری درست کنم. اما نمی‌دانم چه‌کار کنم؟» بابا صدای تلویزیون را کم کرد و گفت: «خب برای این کار باید معنی حجاب را بدانی. برای شروع، یک سوال می‌پرسم: به نظرت من می‌توانم با این زیرپوش و زیرشلواری که در خانه تنم است، بروم بیرون؟» حنانه بلندبلند خندید و گفت: «وای فکرش را بکن! بابا با زیرپوش توی خیابان!» مادر لبخندی زد و گفت: «چه بد است این کار!» بابا گفت: «پس اولا حجاب فقط برای خانم‌ها نیست و مردها هم باید حجاب داشته باشند. یعنی بیرون از خانه لباس‌هایی بپوشند که نشان دهنده حیای آن ها باشد.»   5 درس از سبک زندگی اجتماعی و خانوادگی حضرت زهرا(س) سیدعلی آل علی،  دانش آموخته رشته فلسفه الگوسازی بزرگ زن تاریخ و هستی ابعادی دارد که در ادامه به پنج بُعد آن می پردازیم و گوشه ای از آن را بیان می کنیم تا هم الگویی ارائه دهیم و هم روشی مصداقی برای همه مشتاقان راه حق و حقیقت معرفی کرده باشیم. 1 - همسایه داری میزان توجه حضرت زهرا (س) به همسایگان شان به حدی بود که گاهی فرصت نداشتند برای خودشان دعا کنند. این نکته مسئولیت اجتماعی ایشان را نشان می دهد. بهترین کاری که یک نفر می تواند در حق دوست و افراد مهم زندگی اش انجام دهد دعا و درخواست نیکی و خیر است زیرا کسی که در حق دیگری خیری را بخواهد پس به صورت عملی نیز پیگیری می کند و خواستن خوبی دیگران باعث شکل گیری محبت عمیق می شود. مسئولیت اجتماعی یعنی من مسئولیت مسائل مربوط به جامعه و همسایه ام را می پذیرم و تلاش مستمر می کنم. 2- توجه به مسئولیت های اجتماعی حضور فعال در جامعه، پیگیری مسائل و مشکلات خانواده ها، رسیدگی به حال محرومان و تربیت زنان جامعه از رفتارهایی بود که حضرت توجه ویژه ای به آن ها داشته اند. تعادل و تقسیم وظایف خانواده خود نوعی دقیق از برنامه ریزی و مسئولیت اجتماعی حضرت زهرا (س) بوده است. اولین و مهم ترین کاری که می توانیم برای بالا بردن حس مسئولیت پذیری اجتماعی فرزندان مان انجام دهیم، راه اندازی گروه های خانوادگی و دوستانه زنان و دختران است که می توانیم در این گروه ها فعالیت های پر بازده و آموزش مهارت هم داشته باشیم. 3- توجه ویژه به تربیت فرزند حضرت زهرا (س) همواره در تربیت، به تلاش و رقابت اعتقاد داشتند و در تربیت فرزندان شان مهم ترین عنصر تربیتی رقابت، پیگیری و تلاش بود. از بازی توام با رقابت فرزندان شان تا پیگیری و انجام فعالیت های خانه. این سبک تربیت نتایجی به همراه دارد از جمله تجربه ورزی، بروز و ظهور خلاقیت، اعتماد به نفس و تقویت اراده،‌ نشاط و شادابی و آموزش نکات اساسی زندگی. اجازه بدهیم فرزندان مان برای رسیدن به خواسته شان تلاش و پیگیری کنند. این که با هر درخواست نیاز فرزندان مان را برآورده کنیم، نیازمند تامل است. فرزندان ما باید برای خواسته های شان پیگیری و تلاش کنند. 4- پرسشگری و مطالبه گری حضرت زهرا (س) نمونه بارز مطالبه گری هستند که این خصوصیت را به شکل بارز و نمایان در زندگی نامه حضرت زینب (س) نیز مشاهده می کنیم. این مطالبه گری و پیگیری در کنار توجه به حیا، ادب و جدیت بوده است. خطبه حضرت زهرا (س) در مسجد کوفه نمونه بارز مطالبه گری یک زن در تاریخ است. به جرئت می توان گفت پابرجایی اسلام نتیجه مطالبه گری و روحیه سخت کوشانه و پیگیری های حضرت زهرا (س) است. در همین باره، نکته مهمی را که ما باید با آموزش به زنان و دختران جامعه ایجاد کنیم روحیه سوال پرسیدن و پرسشگری است زیرا مطالبه کردن و درخواست و پیگیری کردن یک موضوع، رابطه نزدیکی با سوال پرسیدن و پیشرفت در آن زمینه دارد.  5- همسرداری روابط زن و شوهر باید مبتنی بر رضایت و امنیت دو طرفه باشد و امنیت در لوای رضایت شکل می گیرد. رضایت در زندگی، زمانی ایجاد می شود که فرد از خواسته خودش فاصله بگیرد و شرایط همسرش را درک کند. میزان رضایت زن و شوهر از شرایط یکدیگر به میزان درک شان از شرایط بستگی دارد. عده ای مشکلات را می بینند و بیان می کنند و توقع اجرا دارند. عده ای مشکلات را می بینند، بیان می کنند ولی توقع اجرا ندارند. عده ای مشکلات را می بینند ولی نه بیان می کنند و نه توقع اجرا دارند. حضرت زهرا (س) در اوج همسرداری می فرمودند: «گاهی نیازی داشتم که می ترسیدم با بیانش همسرم به سختی تهیه کردن بیفتد و به همین دلیل، سکوت می کردم.» ریشه بسیاری از مسائل غیر اخلاقی در خانواده ها درک نکردن شرایط و تحمل کم همسران است. نیاز به توجه مستمر دختران و زنان آن چه از مطالب ارائه شده قابل برداشت است، این است که جامعه ما نیاز روز افزون به تربیت مستمر و دقیق دختران و زنان دارد ‌زیرا جامعه ای که زنان و دختران در بالاترین سطح رفتاری باشند، در بالاترین حد رشد و پیشرفت است و این نشان دهنده نقش مهم و قابل توجه زنان و دختران است. راه اندازی گروه های خانوادگی و دوستان در قالب گروه های مهارت آموزی می تواند بسیار حائز اهمیت باشد.