روزنامه قانون
1396/11/30
گمشدگان آسمان
هنوز داغ كشتي سانچي بر د ل‌مان سنگين است، هنوز سوگوار زلزله كرمانشاه هستيم، هنوز يادآوري حادثه پلاسكو و برخورد دو قطار با يكديگر قلب‌مان را مي‌فشارد، ولي انگار خبر حادثه و مرگ تصميم ندارد دست از سرمان بردارد؛ به قدري كه ديگر حتي فرصتي براي سوگواري نداريم. فشار رواني و اضطراب، همراه هميشگي‌مان شده است و هر لحظه منتظر وقوع حادثه‌اي جديد هستيم. در حالي كه پيكر جانباختگان كشتي سانچي هنوز پيدا نشده و مردم زلزله‌زده كرمانشاه با سيل و سرماي زمستان دست و پنجه نرم مي‌كنند خبر سقوط هواپيماي اي‌تي‌آر شركت آسمان كه از تهران به مقصد ياسوج در حركت بود، بر سرمان آوار مي‌شود. باز هم درد و غصه و داغ بر دل نشسته هموطناني كه در انتظار ابدي عزيزان‌شان مي‌مانند.سقوط هواپيما
صبح روز گذشته هواپیمای ای تی آر شركت آسمان که از تهران عازم یاسوج بود در حوالی سمیرم از صفحه رادار محو شد و سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری از سقوط هواپیما خبر داد. این هواپیما که ساعت ۸:۵۴ دقیقه از تهران عازم یاسوج شده بود 66 مسافر داشته است. به گفته كارشناسان عمر این هواپیمای ای تی آر هواپیمایی آسمان بیش از ۲۰ سال بوده است. گفته شده اين حادثه در روستای کهنگان از توابع پادنا در ۱۲۰ کیلومتری سمیرم اتفاق افتاده است. شرايط جوي به گونه‌اي بود كه به دلیل مه آلود بودن هوا، اورژانس هوایی استان قادر به فرود نشد و تيم زميني براي دسترسي به لاشه هواپيما اعزام شد. همچنين با دستور رییس‌جمهور و بر اساس قانون سازمان هواپیمایی کشوری، وزیر راه و شهرسازی ماموریت یافت تا با حضور و تشکیل ستاد بررسی سانحه در این سازمان، ضمن مدیریت، پیگیری و انجام هماهنگی‌های لازم جهت خدمات امدادی، علل حادثه را به سرعت گزارش دهد.
نقص فني قابل استناد نيست
وزیر راه و شهرسازی روز گذشته ضمن همدردي با خانواده‌هاي جانباختگان حادثه سقوط هواپيما گفت: «70 کوهنورد از گروه‌های امداد و نجات عازم منطقه احتمالی سقوط هواپیما شده‌اند و ادامه کار در روستای دنا در حال انجام است. بايد گفت موضوع نقص فنی این هواپیما در چند روز گذشته و ارتباط آن با سانحه سقوط قابل استناد نیست. به محض وقوع این سانحه براساس قوانین سازمان هواپیمایی ستاد بررسی سانحه تشکیل شد و در حال حاضر 11 گروه در این ستاد آماده به کار و پیگیری علت وقوع سانحه هستند. مكاتبات و مذاكراتي با شركت اي تي آر انجام شده كه بر اساس آن قرار بر این شد که این شرکت نمایندگان خود را برای بررسی علت سانحه به کشورمان اعزام و نظر خود را درباره علت وقوع اعلام کنند. علاوه بر این ستادها ستاد دیگری برای نظارت دقیق روی نظارت بر پیگیری‌ها و رسیدگی‌ها ایجاد شده است. هواپیمای ATR یکی از ایمن‌ترین هواپیماهای موجود در جهان است».
آيا هواپيما فرسوده بود؟
ريیس سازمان هواپیمایی كشوري درباره عمر این هواپیما و اينكه آيا جزو هواپیماهای فرسوده محسوب میشود یا خیر؟ گفت:« این هواپیما عمر تقویمی ندارد چراکه عمر هواپیما براساس ساعت پرواز آن مشخص میشود. بنابراین نمی‌توان گفت این هواپیما فرسوده بوده است.»
اما نكته اينجاست كه بايد به ايمني هواپيمايي كه در طول مدتي كوتاه چندين بار با نقص فني مواجه مي‌شود، شك كرد. حال اينكه چرا اين هواپيما در ليست هواپيماهاي مجاز به پرواز بوده است، سوالي است كه پاسخي براي آن وجود ندارد.
سانحه چند هفته قبل
طبق اخبار اعلام شده، هواپیمای اي تي آر سقوط کرده شرکت آسمان هرروزه یک پرواز از تهران به یاسوج و یک پرواز بالعکس داشته که به صورت میانگین ۵۰ تا ۶۰ مسافر حمل می‌كرد. اين هواپيما اوایل ماه جاری نیز به دلیل نقص فنی یکی از پروازهای خود را نیمه تمام گذاشته بود و در حالی صبح امروز بر اثر برخورد با رشته کوه دنا برخورد کرد که روز پنجم بهمن‌ماه امسال نیز با مشکلی فنی مواجه شده بود. در روز پنجم بهمن پرواز شماره ۳۷۰۴ شرکت هواپیمایی آسمان که با همین مدل از هواپیما انجام می‌شده پس از بلند شدن از فرودگاه مهرآباد در میانه راه با نقص فنی مواجه میشود و بار دیگر به تهران باز می‌گردد. این هواپیما پس از برطرف شدن نقص فنی بار دیگر پرواز می‌کند و به عملیات خود ادامه می‌دهد تا اینکه صبح روز گذشته بر اثر برخورد با کوه دنا سقوط کرده و ۶۶ سرنشین خود را به کام مرگ فرو برد. اما علت برخورد هواپيما با كوه دنا تا هنگام تنظيم اين گزارش مشخص نشده است.
سابقه ایمنی
طبق اطلاعات وب سایت «شبکه ایمنی هواپیمایی»، هواپیمای مدل ای تی آر-۷۲ سابقه ۲۴ سانحه با مجموع ۳۳۲ تلفات داشته است. نرخ بازماندگان سانحه این مدل هواپیما، ۲۸ درصد از مجموع سوانح بوده است. آمار پایگاه اینترنتی Planespotters.net نشان می‌دهد هواپیمای ای تی آر ۷۲ با کد EP-ATX ثبت شده در تولوز فرانسه تولید شده بود و عمر آن ۱۹ سال و ۳ ماه بوده است و شرکت هواپیمایی آسمان آن را در دسامبر سال ۲۰۰۷ تحویل گرفته بود. طبق آمار این سایت، شرکت هواپیمایی آسمان یک فروند دیگر هواپیمای ای تی آر ۷۲ با کد F-OIRB در اختیار دارد که در دسامبر سال ۲۰۰۰ تحویل گرفته است. پایگاه آمار فلایت «رادار ۲۴» نشان می‌دهد شرکت هواپیمایی آسمان 6 فروند ای تی آر ۷۲ دارد که همگی هواپیماهای قدیمی هستند که تنها با سامانه رادار MLAT مکان یابی می‌شوند.
مشکل از فرودگاه یاسوج است
قريب به اتفاق كارشناسان كه در اين باره اظهار نظر كرده‌اند، معتقدندكه به هيچ وجه امكان ندارد هواپيما با وجود نقص فني پرواز كند؛ بنابراين هواپيماي مذكور نيز به طور قطع به هنگام تيك آف دچار نقص فني نبوده است. در اين زمينه يك مقام مسئول در سازمان هواپيمايي كشوري نيز وجود نقص فني در هواپيما را شايعه دانسته و علت سانحه را به شرايط جوي منطقه و وضعيت نامناسب فرودگاه ياسوج مربوط دانسته است. طباطبایی، مدير روابط عمومي شركت هواپيمايي آسمان در اين باره گفته است: «علت سانحه شرایط جوی و مکان نامناسب فرودگاه یاسوج بوده است. متاسفانه فرودگاه یاسوج در رشته کوه‌های دنا احاطه شده است و همین موضوع باعث شده فرود هواپیماها بسیار سخت باشد و به طور قطع در شرایط جوی نامناسب امکان سانحه‌های هوایی در این منطقه وجود دارد».
ضدو نقيض‌ها درباره فرودگاه ياسوج
برخلاف صحبت‌هاي مدير روابط عمومي شركت آسمان، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی گفت: «فرودگاه یاسوج ایمن است و روز گذشته همین هواپیما در این مسیر پرواز داشته و در این فرودگاه فرود آمده است. اگر این فرودگاه ایمن نبود یا مشکل فنی داشت هرگز سازمان هواپیمایی آن را تایید نمی‌کرد».
هواپيما هرگزبا نقص فني پرواز نمي‌كند
علي مخبري/ كارشناس صنعت هوايي
هواپيما چك‌ليست‌هايي دارد كه براساس آن، مهندس تعمير و نگهداري هواپيما، با توجه به گزارش‌هايي كه خلبان ارائه مي‌دهد و همچنين براساس اطلاعاتي كه در سيستم‌هاي ضبط اف‌دي‌آر و و ديتا ريكوردر هواپيما ضبط شده است، اطلاعاتي را به مهندس تعمير و نگهداري هواپيما منتقل مي‌كند. او نيز كارهايي را روي هواپيما انجام مي‌دهد كه به دو دسته تقسيم مي‌شود. يا مديفيكيشن است كه مبحث اصلاح بعضي مسائل است يا ريپليسمنت يعني يك قطعه‌اي برداشته و قطعه ديگري جايگزين مي‌شود. براساس نوع اين‌ها، نقص فني متفاوت است. مهندس تعمير و نگهداري هواپيما وقتي كار مي‌كند تمام اين موارد را براساس دستورالعملي كه دارند و در كتاب مينتنس منوآل نوشته شده، ليست مي‌كند و هواپيما را رليز مي‌كند؛ يعني اعلام مي‌كند هواپيما براي انجام پرواز آماده است. در نهايت خلبان هواپيما را دوباره چك و اوكي بودن هواپيما براي مبحث پرواز را اعلام مي‌كند. در مورد اينكه اين هواپيما پيش از اين به دليل ايجاد نقص فني نشسته و بعد دوباره پرواز كرده كاري بوده كه مهندس تعمير و نگهداري روي آن انجام داده و آن پرواز را پس از رفع نقص فني مجدد انجام مي‌دهد اين مساله قانوني است و مشكلي ندارد. اما در مورد اينكه اصرار براي پرواز وجود داشته باشد بايد گفت ، هيچ اصراري براي خلبان نيست. زيرا آخرين تصميم‌گيرنده براي انجام پرواز خلبان است. حتي اگر شركت هم بگويد اين پرواز را بايد انجام دهيد، چنانچه خلبان از سالم بودن هواپيما از نظر صلاحيت پروازي مطمئن نباشد و پرواز هواپيما را صلاح نداند، پرواز انجام نخواهد شد و اين يك قانون كلي است. هرهواپيما مسير مشخصي دارد. هواپيماها به دو دسته تقسم مي‌شوند شورت رنج و لانگ رنج. اگر شورت رنج‌ها براي مديوم رنج استفاده شوند صلاح نيست. مصرف سوخت و هزينه‌هاي بسيار بالايي دارد هر سايكل موتور شايد چندين هزار دلار خرج داشته باشد. هواپيمايي كه براي اين مسير تخصيص دادند اين هواپيماست. حالا اينكه هواپيماي ديگري اختصاص نداده‌اند شايد در آن زمان هواپيماهاي ديگر درگير مسيرهاي پروازي ديگر بودند. يك پرواز از صبح كه بلند مي‌شود هشت ساعت پروازي به صورت كانكشن مثلا از تهران به اصفهان از اصفهان به شيراز و از شيراز به بندر، بندر به مشهد انجام مي‌دهد ودر آخرين لگ پروازي مشهد به تهران بازمي‌گردد. در هر يك از اين پروازها اگر اين هواپيما بخواهد جايگزين شود شايد شركت امكان جايگزيني نداشته باشد چون هر هواپيما شرايط خاصي براي پرواز دارد. دوم مبحث كرو است ممكن است كرو در آن لحظه كروي استندآپ براي پرواز ديگر نداشته باشند. كروهاي ديگر درگير مسائل پروازي باشند يا كرويي داشته باشند كه در حالت رست باشد يعني نتواند پرواز مجدد را انجام دهد. يعني مجوز صلاحيت پروازي آن براي پنج پرواز بعدي تامين نباشد و خلبان اور ديو شود وقتي اور ديو باشد پرواز قانوني نيست مثل اينكه شما خسته‌اي و مي‌خواهي رانندگي انجام دهيد كه توانايي‌اش را نداريد. هرچند سقوط هواپيما نيز هزينه‌هاي بسياري چه از لحاظ جاني و چه از لحاظ مالي به كشور وارد مي‌كند. ولي در هر حال سياست شركت‌ها با هم متفاوت است و به طور كلي تمام شركت‌ها زير نظر سازمان هواپيمايي كشوري مجوز پرواز مي‌گيرند. كنترلري كه در برج نشسته تمام مسائل پرواز را رصد و به موقع آن‌ها را گزارش مي‌كند به جاهاي مختلف از قبيل استاندارد پرواز، امنيت پرواز و بخش‌هاي مختلف كه درگير ايمني پرواز هستند مبحث سيف‌دي هر نقصاني باشد خلبان اطلاع مي‌دهد. حالا براساس نوع پاليسي شركت ممكن است هواپيما يك يا دو نقص داشته باشد ولي تمام سيستم‌هاي هواپيما دوآل يعني دوتايي است. اگر يكي از مسير خارج شود ديگري امكان كار كردن دارد. كتاب هواپيما چك ليستي دارد به نام mmel اگر ايمني از اين كمتر شود هواپيما خواه ناخواه زمين‌گير مي‌شود و حق پرواز ندارد تا كارهاي نگهداري و تعمير انجام شود كه بتواند مجوز مجدد براي پرواز را بگيرد. هر كسي هم نمي‌تواند هواپيما را رليز كند. مطمئن باشيد شخصي كه كواليفايد (صاحب صلاحيت) است از طرف شركت به سازمان هواپيما كشوري معرفي مي‌شود و دوره‌هاي خاصي را مي‌گذراند و سرتيفيكيتي دريافت مي‌كند كه براساس آن مي‌تواند به هواپيما براي آن تايپ به خصوص مجوز پرواز بدهد.
