سنگ‌اندازی در مسیر بازار مشتقه ارز

با وجود تاکید قانون برای راه‌اندازی بازار مشتقه ارز به منظور پوشش ریسک و فراهم شدن زیر‌ساخت‌ها، اما هنوز در بن‌بست تصمیم‌گیری قرار دارد. قاسم محسنی دمنه عضو شورای عالی بورس پیرامون دلایل عدم راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی در بازار سرمایه به فارس گفت: شورای عالی بورس برای سامان دادن به بازار نقدی غیر‌رسمی ارز و پوشش ریسک تغییر نرخ ارز، ‌پیشنهاد کرده بود که بازاری تحت عنوان بورس ارز یا بازار مشتقه ارزی به صورت قراردادهای مشتقه و آتی در یکی از بورس‌ها ایجاد شود. به گفته وی به شورای عالی بورس پیشنهاد شد که بازار نقدی غیر‌رسمی ارز بر‌اساس برنامه مشخصی از عرضه‌های ارز بانک مرکزی و تعیین حداقل و حداکثری از نوسان قیمت‌ها با هدف مدیریت قیمت ارز و با توجه به شرایط بازار در یکی از بورس‌ها ایجاد شود. محسنی در ادامه پیرامون پیشنهاد شورای عالی بورس برای ایجاد بورس ارز افزود: موضوع مورد توافق این شورا بر سر ایجاد بازار اوراق مشتقات ارزی شامل قراردادهای آتی و اوراق اختیار خرید و فروش ارز با سررسیدهای حداکثر شش ماهه بود که با هدف پوشش نوسان نرخ ارز، فرآیند معاملات بازار غیر‌رسمی معاملات فردایی ارز را شفاف می‌کرد. عضو شورای عالی بورس مزیت اوراق مشتقه ارزی را پوشش ریسک برای خریدار و فروشنده در دوره زمانی مشخص دانست و گفت: فرض کنید شخصی به دلیل بدهی ارزی خود در صورت افزایش قیمت‌ها در بازار ارز با ضرر مواجه می‌شود. از سویی شخص دیگری نیز به دلیل برخورداری از درآمد ارزی در صورت افت قیمت‌ها در بازار ارز با زیان مواجه می‌شود. برای پوشش این ریسک، دو طرف با عقد قرار‌دادی یکدیگر را متعهد می‌کنند که در پایان سررسید شش ماهه، ارز مشخصی را بر مبنای قیمت مشخص در زمان حال معامله کنند. وی ادامه داد: چنانچه در موعد سررسید این معامله شرایطی به وجود آمده باشد که با تغییر مقررات بانک مرکزی امکان تحویل ارز به قیمت مبنا وجود نداشته باشد، آن وقت مابه ازای اختلاف قیمت‌ها در روز سررسید به طور نقدی به خریدار پرداخت و مصالحه می‌کنند که این مبلغ همان ریسکی است که در موعد سررسید پوشش داده می‌شود. عضو شورای عالی بورس در برابر این پرسش که آیا منوط شدن راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی به یکسان‌سازی نرخ ارز دلیل موجهی برای مسکوت ماندن این طرح از سوی بانک مرکزی می‌تواند باشد؟ پاسخ داد: با شرط یکسان‌سازی نرخ ارز پیش از راه‌اندازی بازار مشتقات ارزی موافق نیستم، زیرا در حال حاضر همچنان معاملات فردایی ارز در حال انجام بوده و نرخ ارز نیز یکسان نشده است. بازار مشتقات ارز ارتباطی به یکسان‌سازی نرخ ارز ندارد، زیرا مبنای آن پوشش ریسک تغییر قیمت‌هاست. فروشنده می‌تواند در موعد سررسید اوراق مشتقه ارزی بر اساس قیمتی مشخص، سرمایه خود را نقد و یا ما‌به‌التفاوت ناشی از تعدیل نرخ ارز را به خریدار پرداخت کند. محسنی با بیان اینکه راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی از سوی قانونگذار نیز تاکید شده، یادآور شد: در قانون در حالی عنوان شده که سازمان بورس و بانک مرکزی ابزارهای پوشش ریسک ارز را ظرف مدت مشخصی تعیین و ایجاد کنند که باید برای حل این مشکل یک بار برای همیشه قانونگذار به صراحت عنوان کند که مثلا طی مدت سه ماه، اوراق مشتقه بر روی ارز در یکی از بورس‌ها از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار ایجاد شود.
تاثیر بازارها موازی در تالار
افزایش نرخ ارز همگام با افزایش نرخ تورم همواره برای بازار سرمایه رهاوردهای مثبت داشته است. اگر مدیریت نرخ ارز در بازار به نحو صحیحی صورت گیرد، می‌توان اثرات مثبت آن را در اقتصاد و بازار سرمایه به خوبی مشاهده کرد. عظیم ثابت، مدیر عملیات بازارگردانی تامین سرمایه تمدن در گفت‌وگو با سنا، با بیان مطالب فوق بیان کرد: افزایش نرخ ارز یا هر مولفه اقتصادی دیگر می‌تواند اثر دوگانه در روند بازارهای کشور داشته باشد. وی در ادامه بیان کرد: موضوعی که طی یک‌سال اخیر باید مد نظر قرار می‌گرفت، مدیریت بازارهای موازی بود؛ بازارهایی که همواره اثر متقابل بر یکدیگر دارند. ثابت در توضیح مدیریت بازارهای موازی بیان کرد: در زمان کاهش نرخ سود بانکی موضوعی که کمتر به آن توجه شد بازار هدف منابع بانکی بود. در همین دوره بخشی از منابع خارج‌شده از بانک‌ها، به سمت بازار ارز و سکه سرازیر شد و نوسانات بازار ارز را شدت بخشید. مدیر عملیات بازارگردانی تامین‌سرمایه تمدن در خصوص افزایش نرخ ارز و اثر آن بر بازار سرمایه نیز اینچنین گفت: بازار سرمایه و شرکت‌های بورسی از رشد‌های اخیر نرخ ارز تاثیرات متفاوت گرفته‌اند، اما مهمترین تحول بورس تهران از این بخش مربوط به صنایع کالامحور و صادرات‌محور است. ثابت در ادامه گفت: صنایعی مانند محصولات شیمیایی و فرآورده‌های نفتی علاوه بر اینکه افزایش قیمت جهانی نفت را طی این مدت تجربه کرده‌اند، از افزایش نرخ ارز در خصوص صادرات فرآورده‌های خود نیز سود کرده‌اند. وی افزود: این موضوع در خصوص صنایع معدنی- فلزی نیز صدق می‌کند. با توجه به اینکه کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی روند صعودی چشمگیری داشته‌اند (طی یک‌سال اخیر)، موضوع افزایش نرخ ارز برای صادرات محصولات این شرکت‌ها نیز به عنوان مزیت مطرح بود. این کارشناس همچنین بیان کرد: موضوع افزایش نرخ ارز علاوه بر اینکه از واردات بی‌رویه جلوگیری می‌کند، افزایش نرخ تورم کالاها را به همراه دارد. این موضوع در صنایعی نظیر محصولات غذایی اثرات مثبتی دارد و می‌تواند چشم‌انداز چنین صنایعی را مثبت کند. ثابت در ادامه با انتقاد از مدیریت صورت‌گرفته در بازار ارز کشور گفت: در حقیقت کاهش ارزش پول ملی موضوع شیرینی برای اقتصاد کشور نیست. اگر در مقاطع گذشته همزمان با افزایش نرخ تورم اجازه افزایش نرخ ارز در بازار نیز داده می‌شد و سیاست‌های ارزی به بهترین حالت ممکن اجرا می‌شد، شاید این روزها شاهد نوسانات افسارگسیخته اینچنین نبودیم. وی در ادامه بیان کرد: معمولا در اقتصادهای پیشرفته برای مدیریت این موضوع تلاش می‌شود نرخ سود کوتاه‌مدت بانکی را افزایش دهند تا نقدینگی را در بازار مدیریت کنند. در همین زمینه باید مدیریت بازارهای موازی در دستور کار مقامات اقتصادی دولت قرار گیرد. باید توجه کرد نقدینگی سرگردانی که این روزها میان بازارها جا‌به‌جا می‌شود می‌تواند آسیب‌های جدی برای بازارها داشته باشد. ثابت در پایان بیان کرد: اگر افزایش نرخ ارز ادامه‌دار باشد (با توجه به نزدیکی به روزهای پایانی سال این احتمال وجود دارد) ما شاهد افزایش نرخ تورم از رقم فعلی نیز هستیم؛ دو مولفه‌ای که رشد آنها می‌تواند به نفع بازار سرمایه هم باشد