مقصر اصلی آلودگی هوای کلان شهرها

 امین رشیدی*
  AMIN_RASHIDI@YMAIL.COM
در روزهایی که هوای پایتخت و کلان شهرهای
 ایران در بدترین شرایط ممکن قرار دارد و میانگین شاخص آلودگی هوا در شهر تهران رکوردار سال های گذشته بوده، معضل آلودگی را به یک بحران داخلی تبدیل نموده است. از هر گوشه ای که به تهران نگاه می کنیم در هوای آلوده بیشتر از چند ساختمان دیده نمی شود،


 براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، هوای ایران یکی از آلوده ‌ترین‌ها در جهان است و براساس گزارشی که این سازمان در سال های اخیر ارائه کرد ایران دوازدهمین کشور آلوده جهان و چهار شهر ایران در بین 10 شهر آلوده جهان قرار دارند.
 با این وجود بنظر می رسد آلودگی مستمر هوای تهران برای متولیان امر، موضوعی عادی محسوب می شود که به اعمال این راهکارهای ساده اکتفا نموده اند. طرح زوج و فرد از درب منازل، تعطیلی برخی مقاطع تحصیلی و اعلام عدم تردد در سطح شهر برای گروه های سنی حساس من جمله بچه ها و سالمندان و شدت گرفتن بازرسی معاینه فنی خودروها تنها راه حل هایی
 بوده که مسئولین ذی ربط برای کاهش عواقب این آلودگی مرگبار اندیشیده اند.
بی شک از مهمترین و پایه ای ترین ابزارها در مدیریت آلودگی هوای شهری، شناسایی منابع آلاینده در شهر و مشخص نمودن سهم هر منبع آلاینده در تولید آلودگی شهری است.
سوالی که ذهن مردم را این روزها درگیر می کند، متهم ردیف اول آلودگی  
کلان شهرها کیست. کیفیت سوخت و یا وجود خودروهای فرسوده داخل شهر  مسئول ایجاد این آلودگی اند یا نیروگاه ها و پالایشگاه ها و کارخانجات شن و ماسه فعال در شهر نقش اصلی در این آلودگی را ایفا می کنند.
آمار و ارقام نشان می دهد که در تمامی عوامل ذکر شده، خودرو یک عامل مهم در آلایندگی هوا محسوب شده که شامل زیرمجموعه هایی از قبیل: استانداردهای لازم در ساخت خودروهای داخل و همچنین سوخت مصرفی می شود. بنابراین سهم اول مرتبط با خودروسازان و سهم بعدی در بنزین و گازوئیل بر عهده ی وزارت نفت بوده و البته بخش عمده ای از این مسئولیت جهت جایگزینی خودروهای فرسوده بر عهده دولت است. تولید سالانه ی
 بیش از یک میلیون خودرو در کشور و عدم نظارت دقیقی بر استاندارد بودن این خودروها، میزان مصرف سوختشان و کاهش آلایندگی به‌واسطه داشتن کاتالیزور و فیلترهای لازم، از جمله مواردی است که به شدت مورد انتقاد مسئولین محیط زیست قرار گرفته است. خودروهایی که فقط تولید می‌شوند و با قیمت بالا و کیفیت پایین در اختیار مردم گذاشته می‌شوند؛ بدون اینکه خدمات آنها و همچنین مباحث زیست‌محیطی در نظر گرفته شود.
کیفیت نامطلوب بنزین با توجه به رد شدن از سمت مسئولان باز موضوعی شبهناک بوده که بررسی عمیق تری را می طلبد. سوالی  که:  پس از توقف تولید بنزین در مجتمع های پتروشیمی همواره در ذهن وجود دارد؛ اینکه اگر چنین است و آلودگی هوای تهران از بنزین های نامرغوب پتروشیمی نشات
 می گرفت، به چه دلیل پس از توقف تولید بنزین در پتروشیمی ها هنوز آلودگی هوای کلانشهری مانند تهران برطرف نشده است.
عامل بعدی خودرو های فرسوده اند. خودروهایی که 40 برابر خودروهای تولیدی آلودگی ایجاد می کنند و جلوگیری از تردد آن ها بار زیادی از دوش آلایندگی محیط زیست بر می دارد. و این آمار در حالی است که میزان آلایندگی در خودرو هایی با موتور کاربراتوری بیش از 20 برابر خودروهای انژکتوری است. با توجه به معاینات فنی در کلان شهرها و عدم توانایی خودروهای فرسوده مذکور جهت اخذ معاینه فنی، باعث عدم مراجعه آنها به این مراکز شده و سیل عظیمی از خودروهای فرسوده بدون معاینه فنی در سطح شهر تردد می کنند. با توجه به نتایج منتج شده از آمارها نشانگر سهم عمده این خودروها در آلودگی هوای تهران است.
امسال هم  مانند سال های گذشته می گذرد و با تغییر فصل و به قول برخی از کارشناسان هواشناسی با ورود یک سیستم هوایی پر فشار و شاید باران های
 فصلی، مشکل آلودگی هوای تهران به صورت مقطعی مرتفع می گردد، اما صدمات جبران ناپذیری که به سلامتی میلیون ها ایرانی وارد می شود هرگز قابل جبران نخواهد بود. بی شک مسئولین با اتخاذ تصمیماتی درست و کارشناسانه باید فکری برای رفع مشکلات کلانشهری همانند تهران و سایر شهرهای بزرگ کرده و در مورد خروج خودروهای فرسوده از ناوگان شهری و خدماتی، تعویض خودروهایی که با سیستم های قدیمی کار می کنند، فکری به حال شرایط حاکم نمایند.