بودجه به عنوان موضوعی عمومی

محمد هدایتی - آمار و برخی جزییات منتشر‌شده از بودجه شهرداری تهران در چند سال گذشته تعجب خیلی‌ها را بر‌انگیخت. برای مثال بودجه مسایل فرهنگی شهرداری تهران در سال‌های اخیر پنج برابر بودجه اختصاص داده‌شده به محیط زیست بوده است. باورش سخت است‌ آن هم در سال‌هایی که آلودگی هوا بدون تردید مهم‌ترین چالش شهر تهران بوده است یا اینکه در شهری همچون تهران که آسیب‌های اجتماعی مثل کارتن‌خوابی بیداد می‌کند، بودجه برخی نهادهای مذهبی بیش از پنج برابر بودجه مسایل و آسیب‌های اجتماعی بوده است.
این اختصاص بودجه در شرایطی است که به لحاظ قانونی شهرداری هیچ مسوولیتی در برابر این نهادها نداشته است، این نهادها به عرصه عمومی پاسخگو نیستند و درباره فعالیت‌هایشان شفافیت خاصی وجود ندارد. طبیعی است بسیاری این سیستم بودجه‌بندی را به پرسش بگیرند.
فراتر از ارزیابی محتوایی، یکی از اقدامات مهم دولت حسن روحانی و همچنین شهرداری تهران در دوره مدیریت جدید، انتشار جزییات بودجه است و توضیح اینکه هزینه‌های عمومی به چه صورت است و صرف چه چیزهایی می‌شود. تا پیش از این، بودجه‌ها مساله‌ای اغلب مربوط به نهادها و سیاستمداران قلمداد می‌شد و در عرصه اجتماعی چندان مورد کنکاش قرار نمی‌گرفت‌ در حالی که بحث از منابع مالی دولت و چگونگی هزینه‌کرد آن شاید اصلی‌ترین موضوع در کشورهای توسعه‌یافته باشد و تعیین‌کننده نوع رابطه دولت با جامعه است. در شرایط نرمال، جامعه مدنی باید بر نحوه هزینه‌کرد بودجه و دارایی‌های عمومی نظارت داشته باشد، با قدرت و نهادهای دولتی بر سر تعیین اولویت‌ها چانه‌زنی کند، گاه اولویت‌ها را یادآوری کند و در صورت لزوم حتی در برابر آن بایستد و خواهان تغییر الگوی هزینه‌ها شود. این قاعده کار در سیستم‌های شهروند‌محور است. در ایران اما اگرچه با این شرایط فاصله بسیار است‌ اما عمومی شدن بودجه و گفت‌وگو پیرامون آن را باید به فال نیک گرفت. در شرایطی که وضعیت زیست‌محیطی و اجتماعی در حال بحرانی شدن هستند، شاید ضرورت بازاندیشی در الگوهای هزینه و معطوف کردن بیشتر آن به سمت نیازهای اجتماعی گریزناپذیر باشد.
hedayati.mohammad@yahoo.com