احتمال بازگشت بحران سوریه به نقطه صفر

دکتر صلاح‌الدین هرسنی* - به نظر می‌رسد سوریه حال حاضر دستخوش حوادث و آبستن بحران جدید شده است‌. آن‌گونه که از واقعیت‌های میدانی سوریه پیداست، این بحران جدید نه ناشی از ترکتازی‌های داعش و سایر جریان‌های تروریستی بلکه محصول رقابت و منافع متعارض بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است‌. واقعیت آن است که مجموعه و طیف متنوعی از کنش‌ها و راهبرد‌ها، بیشتر از عوامل دیگر در بحران‌سازی سوریه پساداعش نقش بازی می‌کنند‌. در این ارتباط کنش‌ها و الگو‌های رفتاری مقامات آنکارا و واشنگتن بیشترین نقش را در پروژه بحران جدید سوریه بازی می‌کنند‌. از طرف دیگر رد طرح جدید آتش‌‌بس کویت و سوئد در سوریه به دلیل مخالفت روسیه در شورای امنیت سازمان ملل، نویددهنده شروع بحران جدید در سوریه پساداعش است‌. این شرایط و وضعیت به معنی آن است که بحران در سوریه پساداعش نه‌تنها منتفی نیست بلکه احتمال بازگشت بحران به نقطه صفر با توجه به راهبرد‌های ضدسوری این بازیگران می‌تواند تقویت شود‌.
در آنچه به کنش‌ها و الگو‌های رفتار‌های مقامات آنکارا در بحران جدید سوریه مربوط است، به نظر نمی‌رسد هدف اصلی آنها در جنگ با کردها در عفرین، صرف جلوگیری از گسترش قدرت‌گیری آنها برای به چالش گرفتن سیاست‌های نوعثمانی مقامات حزب عدالت و توسعه در جغرافیای آناتولی باشد‌. نظر به سوابق ضدسوری مقامات آنکارا، به نظر می‌رسد ترکیه در جبهه عفرین هدف مهم‌تری را تعقیب می‌کند و آن، چیزی جز تولید بحران در سوریه پساداعش و النهایه براندازی بشار اسد در نظام سیاسی سوریه نیست‌. رفتار‌های پاندولی ترکیه بعد از پروژه مماشات با داعش و همچنین حمایت‌های شکننده و مشارکت سلبی مقامات حزب عدالت و توسعه در نشست‌های آستانه و سوچی بزرگ‌ترین نشانه و دلیل برای اثبات این ادعاست‌. این وضعیت بیانگر آن است که نگرش و برداشت مقامات حزب عدالت و توسعه در قبال دمشق نه‌تنها تغییر نکرده است بلکه مواضع آنها همسو با مواضع مسکو- تهران در قبال دمشق نیست‌. به این ترتیب می‌توان گفت ترکیه و مواضع مقامات آنها نه به عنوان بخشی از حل مساله بلکه بخش بزرگی از مساله و مشکل در تحولات سوریه است‌.
اما در آنچه به مواضع آمریکا در سناریوی بحران جدید سوریه مربوط است، باید گفت آمریکا ضمن تعقیب راهبرد تجزیه‌طلبانه تلاش دارد از نقش‌یابی هدفمند و سازمان‌یافته روسیه و ایران در تحولات سوریه جلوگیری کند‌. آمریکا در تحقق این هدف ابتدا از کردهای شمال سوریه حمایت کرد و در طرحی هدفمند ترکیه را به مقابله با آنها واداشت‌. به واقع واشنگتن با چنین راهبردی خطر راهبرد‌های مقابله‌جویانه ترکیه را برای تحقق برنامه‌های خود در سوریه کاهش داد با این هدف که بتواند زمینه را برای واگرایی در جبهه ضدغربی تحولات سوریه فراهم کند‌. محققا این راهبرد آمریکا، زمینه را برای نقش‌یابی بیشتر روسیه در کنار جریان مقاومت در تحولات سوریه فراهم می‌کند‌. به این ترتیب و با نقشه راهی که واشنگتن آن را برای سوریه پساداعش طراحی و ترسیم کرده است، باید منتظر تنش، بی‌‌ثباتی و بحران‌های تازه‌ای در تحولات سوریه بود‌.
*مدرس علوم‌سیاسی


و روابط بین‌الملل
S.Harsani.k@gmail.com