روزنامه ابتکار
1396/11/19
رضا دهکی سوال‌های خسته، جواب‌های فراری
صبح چهارشنبه در حالی که انتظار می‌رفت روزنامه‌ها بنا به عادت بعد از نشست‌های رسانه‌ای رئیس‌جمهوری، تیترها و عکس‌های اول خود را به کنفرانس خبری حسن روحانی و سخنانش در برابر خبرنگاران اختصاص دهند، برخی روزنامه‌ها از این کار خودداری کردند و برخی دیگر نیز محور پوشش این نشست خبری را بر سوال‌های پرسیده نشده و به تعبیری تقسیم دور از عدالت و منطق ترکیب سوال‌کنندگان قرار دادند.در این میان یکی از روزنامه‌ها، ترکیب رسانه‌هایی که سوال نپرسیدند را تنها به چند رسانه خاص محدود کرد که نشان می‌دهد در این میان دغدغه برخی تنها خودشان و نه عدالت در ترکیب سوال‌کنندگان بود. روزنامه‌های دیگری هم بودند که درباره سطح پایین برخی سوالات و فضای کرخت پرسش و پاسخ با رئیس‌جمهوری نوشتند.
به نظر می‌رسد این واکنش روزنامه‌ها، به جز ترکیب نامطلوب سوال‌کنندگان – با توجه به سهمیه ثابت رسانه‌هایی مثل شبکه خبر، صداوسیما، ایرنا و ایسنا، تعداد زیاد رسانه‌های خارجی و نگاه ویژه به برخی رسانه‌های دیگر – و البته سوال‌های سطح پایین برخی اصحاب رسانه، زاویه دیگری هم داشت. بعد از آخرین گفت‌وگوی تلویزیونی حسن روحانی که رضا رشیدپور اجرای آن را بر عهده داشت، واکنش‌های مثبت و منفی و نقدهای فراوانی مطرح شد. گذشته از این که برخی اجرای رشیدپور و کاراکتر شخص وی را به عنوان عاملی برای جذابیت و متفاوت بودن گفت‌وگو دانستند، بسیاری سوالات را علی‌رغم تاکید رشیدپور بر اصول حرفه‌ای چنین مصاحبه‌هایی در مورد مدت زمان آن، غیرحرفه‌ای ارزیابی کردند. هنگامی که خبر نشست خبری رئیس‌جمهوری منتشر شد، بسیاری از همین منتقدان و مدافعان گفت‌وگوی تلویزیونی اخیر رئیس‌جمهوری، در فضای مجازی تاکید کردند که باید منتظر ماند و دید خبرنگاران مدعی سوال خوب پرسیدن چگونه سوال می‌پرسند و با چه روشی حسن روحانی را با سوال‌های شان به چالش می‌کشند و به اصطلاح گیر می‌اندازند. طبیعتا بعد از نشست خبری، بخش مهمی از انتقادها به سمت رسانه‌ها برگشت که بلد نیستند خوب سوال بپرسند و سوال خوب بپرسند.
بعد از گفت‌وگوی تلویزیونی رئیس‌جمهوری، انتقادهایی مطرح شد که البته کمتر مورد توجه قرار گرفت و بسیاری ترجیح دادند کاسه و کوزه را بر سر رسانه بشکنند. محور این انتقادها شیوه پاسخگویی حسن روحانی به سوالات بود. در چنین شرایطی، وقتی روحانی در گفت‌وگویی دیالوگ‌محور به سختی جوابی به سوال‌ها می‌دهد که برای عام قانع‌کننده تلقی شود، نمی‌توان از نشستی خبری با شیوه سوال و جواب مونولوگی انتظار داشت که رئیس‌جمهوری را به چالش بکشد.
حسن روحانی به عنوان یک «روحانی» از فن بیان و خطابه خوبی برخوردار است. در عین حال نباید لقب «شیخ دیپلمات» او را نیز فراموش کرد؛ لقبی که باعث میشود بدانیم وی تجربه بالایی در مذاکره و قرار گرفتن در شرایط پاسخگویی آنی دارد. به علاوه تجربه‌های امنیتی و در کنار آن حقوقدان بودنش کمک می‌کنند که حدود کلام و بار و ارزش کلمات را به خوبی بداند. همه این‌ها برای چهره‌ای در سطح ریاست جمهوری یک مزیت و ویژگی مثبت تلقی میشود. با این حال استفاده از این توانایی در هنگام مواجهه با رسانه‌ها حاصلی جز پرسش و پاسخ‌های کم رمق نخواهد داشت. روحانی در پاسخ به سوال‌ها چند شیوه عام را مورد استفاده قرار می‌دهد. اگر سوال با حمله‌ای به دولت همراه باشد – چنان که در مورد توجه قرار گرفته‌ترین سوال نشست خبری روز چهارشنبه، یعنی سوال یک رسانه منتقد دولت درباره شنیده شدن صدای اعتراض‌های خیابانی مطرح شد – اغلب با گفتاری هجومی، دفاع شدید و حمله متقابل پاسخ می‌گوید. درباره سوال‌هایی که انتقادهای منطقی و ملایم دارند نیز از ترکیب چند محور برای پاسخگویی استفاده میشود؛ همراهی با انتقادکننده، پذیرش انتقاد و حتی خودانتقادی، «باید این گونه باشد» و «باید بشود»، در ادامه «البته ما تلاش می‌کنیم»، «برنامه‌هایی داریم»، «کارهایی کرده‌ایم» گفتن و در نهایت ذکر چند الزام که باید باشند تا این تلاش‌ها، برنامه‌ها و کارهای انجام شده به نتیجه برسند. در برخی موارد که هم سوال‌های انتقادی پایه محکم و منطقی و چارچوب سفت و سختی دارند، روحانی با پاسخ دادن در حواشی سوال سعی می‌کند به آرامی از آن عبور کند. قول دادن، تاکید بر امیدواری و وعده اصلاح امور از دیگر روش‌های رئیس‌جمهوری برای برخورد با سوال‌هاست. در این میان سوال‌هایی که در حوزه سیاست خارجی مطرح می‌شوند به واسطه تجربه دیپلماتیک روحانی و سوال‌هایی که با آمار و ارقام اقتصادی سروکار دارند، به دلیل حضور ذهن خوب روحانی، به قول خارجی‌ها همچون «یک تکه کیک» برای رئیس‌جمهوری به شمار می‌روند.
با این شیوه حسن روحانی برای پاسخگویی، به چالش کشیدن او حتی در گفت‌وگوهای دیالوگ‌محور که خبرنگار می‌تواند میان حرف مصاحبه‌شونده بپرد و او را از بیراهه رفتن در جواب به سوال بازگرداند یا چندین سوال را برای به چالش کشیدن طرف مقابل هزینه کند، سخت است و در نتیجه انتظار پاسخ‌های مطلوب در نشست خبری با آن شیوه سوال و جواب مونولوگی و وقت کم، تقریبا بی‌جا به نظر می‌رسد. در این شرایط نشست خبری رئیس‌جمهوری در واقع برای برخی رسانه‌ها و خبرنگاران به محلی برای صرف طرح موضوع سوال و مطرح کردن رسانه در برابر رئیس‌جمهوری و از تریبون صداوسیما به عنوان فراگیرترین رسانه پخش مستقیم نشست خبری تبدیل میشود.
مشاهدات از حضور در نشست‌های خبری ریاست جمهوری نشان می‌دهد که در هر نشست خبری تا نشست خبری دیگر، از شور و حال رسانه‌ها برای سوال پرسیدن کاسته میشود. هر بار خبرنگاران کمتری هستند که برای سوال پرسیدن به آب و آتش می‌زنند، از لابی و آشنایی استفاده می‌کنند و در نهایت از سوال نپرسیدن ناراحتند. در واقع بسیاری از اصحاب رسانه پذیرفته‌اند که با این شرایط نشست خبری و پاسخ‌های رئیس‌جمهوری، انتظار چندانی نباید داشته باشند؛ اگر فرصتی بود سوال می‌کنند و اگر هم نشد، به سیاهی لشکری و عضوی از آمار چند صد نفره خبرنگاران حاضر در نشست خبری رئیس‌جمهوری که از زبان مجری اعلام میشود بودن، قانع می‌شوند.
نشست‌های رسانه‌ای برای روسای جمهوری به ویژه در کشورهای دموکراتیک امری مرسوم است و به هر حال علی‌رغم همه کاستی‌ها، کارکردهای خود را هم دارد. با این حال شاید برای پوشاندن انتقادها به شیوه گفت‌وگوهای تلویزیونی و رفع ضعف‌های نشست‌های خبری، بتوان از مصاحبه‌های مطبوعاتی نیز به عنوان راه حلی برای پاسخ به انتقادهای مطرح شده استفاده کرد. هر رئیس‌جمهوری در یک دوره چهارساله، اگر بر فرض مثال حتی هر دو ماه یک بار یک مصاحبه با یک رسانه داشته باشد، در پایان دوران ریاست جمهوری خود، با حدود 24 رسانه مصاحبه کرده است. مصاحبه‌هایی که هر بار بسته به شرایط روز سوال‌های جدید و با شیوه‌های جدیدی مطرح می‌شوند و گاه بسته به رسانه می‌تواند صرفا به واشکافی یک موضوع خاص محدود شود تا گفت‌وگویی عمیق‌تر را شاهد باشیم. در این میان انحصار صداوسیما برای داشتن فرصت گفت‌وگوی دیالوگ‌محور با رئیس‌جمهوری می‌شکند، روسای جمهوری فرصت بیشتری برای معرفی افکار، برنامه‌ها و عملکرد خود دارند و رسانه‌ها نیز این فرصت را خواهند یافت که خود را در شرایط مصاحبه با شخص اول اجرایی کشور نشان دهند. البته باید مراقب بود که در این روند نیز انتخاب رسانه‌ها با تبعیض و بر اساس سلیقه و رابطه انجام نشود و می‌توان با سطح‌بندی و طبقه‌بندی موضوعی رسانه‌ها، بر اساس یک قرعه‌کشی شفاف به انتخاب رسانه‌ها پرداخت تا عدالت هم حفظ شود. وقتی روسای جمهوری در برابر یک شبکه تلویزیونی یا روزنامه خارجی می‌نشینند و در یک دیالوگ کامل پاسخگوی سوالات آنان می‌شوند، باید بدانند که خون رسانه‌های خارجی از داخلی‌ها رنگین‌تر نیست و چراغی که به خانه رواست، به مسجد حرام است.
سایر اخبار این روزنامه
دولت جدید آلمان علاوه بر حمایت از برجام، خواستار رفع محدودیت‌های اقتصادی علیه ایران شد
تهرانی‌ها زندگی در هوای آلوده را انتخاب می‌کنند یا فرار ؟
سوختن و ساختن در هوای دودی
«ابتکار» از حرف و حدیث‌های کاندیدای بهترین فیلم‌ها از نگاه مردمی گزارش می‌دهد
پرواز سیمرغ مردمی بر بال حاشیه
رضا دهکی
سوال‌های خسته، جواب‌های فراری
«ابتکار» جایگاه «مد» را در انتخاب پوشاک ایرانی‌ها بررسی می‌کند
مُدی که دیگر «مُد» نیست
نگاه دولت به حوزه فرهنگ و کتاب چقدر واقعی است؟
ماله خود انتقادی بر کاستی های فرهنگی
افزایش پول در دست مردم چه دلایل و آثاری دارد؟
نقدینگی خوب، نقدینگی بد
سخنگوی کمیسیون قضایی:
سینا قنبری با روش «آفتاب-مهتاب» خودکشی کرد
«ابتکار» از تاکید نمایندگان مجلس درباره نظارت شورای شهر بر شهرداری تهران گزارش می دهد
روایت هرمیداس باوند از دستاوردها و ناکامی های انقلاب 57 در گفت وگو با «ابتکار»
رئیس‌جمهور مردم ایران را به حضور باشکوه و مصمم در راهپیمایی ۲۲ بهمن دعوت کرد
وزیر دفاع:
خدمات بهداشتی به نیروهای مسلح باید بی‌منت و خالصانه ارائه شود
استاد دانشگاه شهید بهشتی:
تولید ثروت ملی، هدف جوامع در انقلاب صنعتی چهارم است
شاهنامه و لاتارى؛ جدایى نسل حاضر
