کلیدی برای حمایت از اطفال

حمایت از کودکان نوجوانان یکی از موضوعات حساسی است که برای بررسی لوایح آن زمان زیادی صرف شده است. با توجه به این واقعیت که نهادهای بسیاری بودند که برای قانونی کردن لایحه حمایت از کودکان باید نظر خود را اعلام می کردندمدت طولانی از ارسال این لایحه به مجلس می گذرد. لایحه «حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان» اکنون در حالی وارد ششمین سال بررسی خود در مجلس شورای اسلامی شده است که به نظر می‌رسد وجود خلأهای حمایتی در این لایحه آن‌قدر خودنمایی کرده است که نمایندگان‌همچنان در حال بررسی آن هستند.
آغاز با لايحه‌اي از قوه قضاييه
قوه قضاییه در سال 88 لایحه‌ای را با 54 ماده در خصوص حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان به دولت دهم تقدیم کرد؛ این لایحه پس از بررسی‌های لازم در دولت به 49 ماده کاهش پیدا کرد و در سال 90 نیز برای بررسی و تصویب به مجلس شورای اسلامی فرستاده شد. این اولین بار است که در ایران چنین لایحه‌ای در مورد حقوق کودک و نوجوان تهیه و تدوین می‌شود و اگر در مجلس دهم به تصویب برسد، می‌توان از آن به‌عنوان گامی مهم،اساسی و روبه‌جلو نام برد. این لایحه که کلیات آن در مجلس نهم به تصویب رسیده بود متاسفانه به دلیل تاخیر و تعلل‌های بسیار در مجلس گذشته به قانون تبدیل نشد. تاخیر در تصویب این لایحه باعث شد تا روزانه، ضررهای بسیاری متوجه کودکان و نوجوانان ما شود؛ ضررهای نابخشودنی و البته جبران‌ناپذیر. بررسی بند به بند این لایحه تنها با توجه به جمع بندی نظرات کارشناسانه گروه های مشورتی انجام شدنی است. بر همین اساس باید گفت که تبدیل این لایحه به قانون، تنها با شنیدن نظرات همه سازمان‌ها و نهادهای مربوطه از جمله بهزیستی، نمایندگان مرکز پژوهش‌های مجلس و ... ممکن است.
نظرخواهي از نهادهاي درگير


به عبارتی با چاره اندیشی تمامی اعضای مربوطه درباره هر یک از بندها و تبصره های این لایحه باید به جمع بندی کلی و اساسی دست یافت. بر همین اساس شاید در ابتدا به نظر برسد که با توجه به شمار بالای جرایم کودک آزاری و کشتن اطفال در جامعه، بررسی این لایحه همچنان در حال خاک خوردن در مجلس است اما باید گفت که اقدامات مهمی برای قانونی‌کردن لایحه حمایت از کودکان انجام شده و در حال بررسی در کمیسیون قضایی است و شاید تا چند ماه آینده به صحن علنی مجلس راه یابد. اما همان‌گونه که گفته شد با توجه به کثرت و گستردگی نهادها و گروه های مشورتی که باید برای اعمال نظر خود در شکل گیری بند به بند این لایحه دخالت داشته باشند، تصویب این لایحه به قانون اندکی دچار تاخیر شده است. در واقع بررسی همه دیدگاه‌هایی که سازمان‌ها و نهادهای مربوطه ارائه می دهند، کمی زمان بر است. کودکان یکی از حساس ترین موجودات این سرزمین هستند و بر همین اساس، باید بررسی هر گونه لایحه‌ای درباره حمایت از کودکان با نهایت دقت و حساسیت انجام شود. از طرفی نیز لوایح دیگری نیز در کمیسیون قضایی مجلس وجود دارد که برای رسیدگی به آن‌ها نیز باید زمان صرف شود، بنابراین مانع خاصی بر سر راه قانونی شدن این لایحه وجود ندارد و تنها حساسیت به موضوع حمایت از کودکان، جمع بندی همه نظرات گروه های مشورتی و رسیدگی به سایر امور و لوایح ارائه شده به کمیسیون قضایی است که اجرا و قانونی شدن این لایحه را با تاخیر مواجه کرده است.
تنها يك قانون 9 ماده‌اي داريم
محمد علی اسفنانی به عنوان عضو کمیسیون قضایی مجلس نهم به« قانون» گفته بود که:« لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان در دولت دهم تنظیم شده بود و در دولت یازدهم به مجلس ارسال شد. این لایحه جزو لوایح قضایی بود که قوه قضاییه تنظیم کرده و سرانجام در مجلس نهم به کمیسیون حقوقي و قضایی مجلس ارجاع شد و در کمیته‌ای تحت عنوان کمیته حقوق خصوصی که مسئولیتش با من بود بررسی شد. در عين حال كه بر اين لايحه مبسوط، کار سنگین کارشناسی انجام شد اما آنچه مورد نیاز کودک و نوجوان بود در آن دیده نشد و لازم بود که تغییراتی روی آن انجام شود. در یک پروسه زمانی چندماهه این لایحه با رفع اشکالات و ایرادات در این کمیته تصویب شد و به کمیسیون قضایی رسید. کمیسیون بخشی از مواد آن را تصویب کرد که دیگر به روزهای پایانی مجلس رسیده بودیم که به دلیل حجم بالای کاری کمیسیون قضایی موفق نشد به صحن مجلس برسد. گرچه اگر تصویب هم می شد با توجه به شلوغی مجلس و طرح ها و لوایح، به صحن نيز نمی‌رسید و به این ترتیب در مجلس نهم به سرانجام نرسید که در اين اواخر دوباره همان لایحه به مجلس ارسال شده است و کمیسیون قضایی این لایحه را به کمیته ای تخصصی ارجاع کرد و در حال حاضر، در انتظار تصویب در کمیسیون قضایی و ارسال آن به صحن مجلس است. من به عنوان نماینده وزارت دادگستری در جلسات این کمیسیون و کمیته شرکت می‌کنم و در جریان جزییات بررسی این طرح هستم و بايد بگويم این لایحه از چند منظر مهم است.اول اینکه ما در حال حاضر در بحث کودک و نوجوان فقط یک قانون 9 ماده‌ای بیشتر نداریم که آن نيز جوابگوی حقوق کودک و نوجوان نیست و مسائل مهمی در بحث حقوق کودک و نوجوان مطرح شده که در قانون فعلی به آن پرداخته نشده است. ازطرفی اگر بخواهیم از دید حقوق کلاسیک هم به این موضوع نگاه کنیم در بحث حقوق کودک و نوجوان تنها یک درس یک واحدی در رابطه با حقوق کودک و نوجوان به دانشجویان تحت عنوان بزهکاری اطفال تدریس می شود که در آن به مسائل ديگر حقوق کودکان کمتر پرداخته می شود. اگرچه مباحثی مانند بحث حضانت و نگهداری و حجر و مسائل دیگر در قانون آمده است اما چیزی که متعلق به حقوق این قشر باشد فقط همان قانون 9 ماده ای فعلی است که بسیار ناقص است.لازم به ذكر است در لایحه جدید مطالب قابل توجهی علاوه بر موارد قانونی فعلی موجود است. مواردی مانند بزه دیدگی، بزهکاری اطفال، کودکان در معرض خطر، کودک‌کار، اتباع بیگانه و کودکانی که از مادران ایرانی و پدران غیر ایرانی متولد شده‌اند و هنوز تعیین تکلیف نشده اند. از طرفي کودکان بدون هویت، تحصیل کودکان، کودک آزاری، تکالیف سازمان‌ها و انجمن های حامی حقوق کودکان نيز وجود دارد. فکر می‌کنم که اگر این لایحه به تصویب برسد یک لایحه جامعی خواهد بود که می تواند نقايص گذشته را پوشش دهد». حال اما به نظر می رسد پس از گذشت سال ها باردیگر و پس از اتفاقات ناگوار ماه های اخیر که برای کودکان کشورمان رخ داده است بار دیگر موضوع لایحه کودکان که پیش از این برخی از نمایندگان لیست امید از بی توجهی به آن گله کرده بودند راهی صحن مجلس خواهد شد.
ارجاع به كميسيون
در همین رابطه نیزمحمدعلی پورمختار درگفت وگو با خانه ملت، در مورد آخرین وضعیت لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان، گفت:شورای نگهبان به برخی مواد لایحه ایراد گرفت که این ایرادات در کمیسیون در حال بررسی و برطرف شدن است.نماینده مردم بهار و کبودرآهنگ در مجلس شورای اسلامی، همچنین گفته است که : انتظار داریم بعد از رفع اشکالات و بررسی بودجه در صحن علنی مجلس، لایحه مورد بررسی و تصویب نهایی قرار گیرد.وی با بیان اینکه لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان جامع و کامل است، ادامه داد: سوء استفاده از کودکان، تجاوز و جلوگیری از رسیدن آن‌ها به حقوق‌شان، شکنجه جسمی و روحی، ممانعت از تحصیل، نادیده گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی، جرم‌انگاری خرید و فروش کودکان، سوءاستفاده از کودکان برای درآمدهای اختصاصی اشکال و موارد مختلفی است که در این لایحه مورد توجه قرار گرفته است. این نماینده مردم در مجلس دهم، افزود: به طور قطع تصویب و اجرای درست و اصولی این لایحه تحول اساسی را در وضعیت کودکان ایجاد و بخش زیادی از مشکلات اجتماعی کودکان را مرتفع خواهد کرد.عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی، افزود: البته وظایف نهادهایی مانند وزارت کشور، آموزش و پرورش، بهزیستی، دادگستری و مجموعه های مرتبط با امور کودکان در این لایحه پیش بینی شده است. حال باید منتظر ماند و دید که سرنوشت لایحه ای که بسیار از حقوق دانان آن را در زمان خود لایحه ای مفید و پیشرو می‌دانستند چه خواهد شد. در این میان نکته قابل توجه این است که از مرحله تحقیقات این لایحه اکنون بیش از 10سال می گذرد و اتفاق ناگوار برای این لایحه و لوایح مشابه همچون لایحه اصلاح قانون تجارت این است که سال ها از زمان ارسال آن به مجلس گذشته است و خود این موضوع و عدم رسیدگی و تصویب به موقع این قوانین می تواند در ادامه آسیب های دیگری را با خود به همراه داشته باشد. در حالی که در قانون کمترین حمایت قانونی برای کودکان وجود دارد اکنون نیاز به اصلاح و تصویب قوانین برای حقوق کودکان و نوجوانان بیش از همیشه لازم است.