سایه سنگین سیاست بر نظام ارزی

میثم رادپور*- اختلال در مسیر انتقال ارز منجر به محدودیت در دسترسی به منابع ارزی می‌شود و حتی افزایش درآمدهای ارزی در مقابل مخارج ارزی نیز نمی‌تواند جوابگوی نیاز بازار باشد‌‌.
در کشوری همچون ایران که تحت فشارهای اقتصادی قرار دارد، نمی‌توان گفت که این منابع ارزی می‌تواند به نیاز بازار پاسخ دهد کمااینکه در شرایط کنونی مشکل اصلی اقتصاد دسترسی به منابع
ارزی است‌‌. به‌طور کلی نظام ارزی و پولی کشور روابط درخوری با سایر کشورهای خارجی ندارد حتی بعد از برجام، تشدید و تمدید بعضی از تحریم‌ها علیه ایران، نظام حواله ارزی کشور را دچار مشکل کرد‌‌. برای مثال نظام مالیات بر ارزش افزوده‌ای که در کشور امارات علیه صرافی‌های ما شکل گرفت موجب آن شد که نظام حواله ارزی ما با مشکلات زیادی مواجه شود‌.
بنابراین باید گفت شبکه نقل و انتقالات ارزی ما دچار اختلالات وسیعی است که معنی آن کمبود عرضه حواله در کشور است‌‌. زمانی که مسیر انتقال ارز دچار اختلال می‌شود، دسترسی به منابع ارزی محدود می‌شود و در نتیجه نظام حواله ارزی کشور نیز دچار اختلال می‌شود که چنین شرایطی باعث ایجاد تنش، اختلال و ابهام در بازار ارز شده و با کمبود عرضه حواله موجب تحریک قیمت‌ها در بازار می‌شود‌‌. در چنین شرایطی نمی‌توان تصور کرد که دولت در حال دستکاری قیمت‌هاست؛ چه آنکه مساله پنج درصد مالیات بر ارزش افزوده امارات ارتباطی به نظام داخلی کشور ندارد‌‌. به عبارتی مالیات بر ارزش افزوده‌ای که امارات برای خدمات در نظر گرفته است این ابهام را ایجاد کرده که صرافی‌ها بر چه اساسی باید اظهارنامه مالیاتی خود را تنظیم کنند که همین خود موجب شده ارتباطات ارزی ما با این کشور محدود شود‌‌. از طرفی به دلیل فشاری که نظام حواله ارزی تحمل می‌کند، دولت ناچار است با عرضه ارزهای نقدی در بازار مقداری از این فشار بکاهد اما این به آن معنی نیست که بازار نقدی ما مشکلی ندارد‌‌. به عبارتی نظام حواله از طریق عرضه‌های نقدی قابل کنترل نیست چه آنکه این دو بازار هم‌اندازه نیستند و بازار حواله کشور 10 برابر بازار نقدی کشور است‌‌. بنابراین دولت به دنبال آن است که از طریق بازار نقدی بخشی از بازار حواله را کنترل کند که نمی‌توان تصور کرد این شرایط پایدار باقی بماند‌‌. از آنجا که نظام ارزی کشور در معرض محرک‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و حتی فرهنگی قرار دارد، باید این فرصت را برای کشور فراهم کنیم که راه‌های جایگزینی برای ارتباط روابط صرافی‌های کشور پیدا کنیم، چه آنکه تصمیم دولت برای حذف نقش صرافی‌ها برای ثبت نقل و انتقالات ارزی و اعطای اختیار ثبت آن برای شبکه بانکی کشور می‌تواند به کمرنگ شدن نظام صرافی کشور با شرکای تجاری خود در سایر کشورها منجر شود که همین مهم موجب می‌شود دسترسی‌های کشور به منابع ارزی با محدودیت‌های بیشتری مواجه شود‌‌.


بنابراین باید گفت این مسایل تنها در سطح خرد قابل حل شدن نیست و لازم است ایران روابط گسترده‌تری با کشورهایی همچون چین که از گلوگاه‌های اصلی کشور نیز به شمار می‌رود برقرار کند تا با مذاکرات بیشتر با کشورهای دیگر بتوانیم روابط ارزی خود را با سایر کشورها تقویت کنیم‌‌.
*کارشناس ارزی