صادق بدون روتوش

اعتماد قابل توجه مردم پس از زلزله سرپل ذهاب به برخی چهره‌های شاخص سیاسی، فرهنگی و ورزشی مبالغ هنگفتی را به حساب آنان واریز کرد. بعد از گذشت نزدیک به سه ماه از زلزله اخبار مختلفی از عدم هزینه‌کرد این کمک‌ها جهت بهبود وضعیت مناطق زلزله‌زده و مردم آسیب‌دیده به گوش می‌رسد. اظهارات صادق زیباکلام، چهره سیاسی اصلاح‌طلبی که بیش از سه میلیارد تومان از کمک‌های مردمی را شخصا دریافت کرده است، شبهات چگونگی هزینه این مبالغ هنگفت را بیشتر کرد. زیباکلام با حضور در مناطق زلزله‌زده از ساخت روستایی برمبنای معیارهای توسعه پایدار به نام «دهکده امید» خبر داد. او اول بهمن ماه نیز با حضور در روستای سراب ذهاب قادری کلنگ دهکده امید را به زمین زد. این اقدامات باعث شد تا مسئولان در برابر او موضع‌گیری کنند و استاندار کرمانشاه و رئیس ستاد بحران کشور درصدد منصرف ساختن زیباکلام برآیند. نجار روز چهارشنبه در همین ارتباط، گفت: «گاهی سیر کمک‌ها آنقدر می‌شد که مسیر نیم‌ساعته امدادرسانی را شاید ساعت‌ها وقت می‌گذاشتیم اما نمی‌توانستیم جلوی این عواطف را بگیریم با این وجود اگر کمک‌هایی شده باید در اختیار دستگاه‌های متولی قرار گیرد. کمک‌های نقدی و غیرنقدی امدادی به حساب‌هایی قابل واریز است یا در رابطه با اسکان موقت به حساب بنیاد مسکن می‌توان کمک‌ها را ارسال کرد. برخی‌ها حساسیت دارند که این پول‌ها چه شده خب حق هم دارند ما در برنامه کاریمان ایجاد «دهکده امید» را نداریم بلکه می‌خواهیم بازسازی کنیم و تمام تلاش دولت این است سرپناه‌ها را سریع‌تر ایجاد کند تا زندگی به روال عادی برگردد. هرکسی اگر پولی جمع‌آوری کرده باید در اختیار دستگاه‌های متولی قرار دهد. گاهی همین اخبار و جمع‌آوری کمک‌ها ایجاد توقع می‌کند و از شخص نامبرده هم می‌خواهیم که پول را بیاورد و بدهد. در این زمینه نیز با دادستان کل کشور مذاکره داشته‌ایم که باید در مسیر اصلی این کمک‌ها قرار گیرد اما تاکنون نشنیده‌ام که هیچ یک از این اشخاص مطرح پول جمع‌آوری شده را به متولی مربوطه بدهند.» صادق زیباکلام در گفت‌وگو با یکی از روزنامه‌های اصلاح‌طلب به انتقادات صورت گرفته به عدم هزینه کمک‌های دریافتی و سه میلیاردی که در حسابش قرار دارد واکنش نشان داد و گفت: «من فکر می‌کنم اعتمادی که مردم به بنده داشتند برای برخی از مسئولان و جریانات تندرو سنگین آمده و همین باعث بغض و کینه آنها نسبت به من شده است. حدود دو ماه قبل و در همان آغاز کار، جلسه‌ای دو، سه ساعته با استاندار و معاون عمرانی وی داشتم. آنها معتقد بودند که من پولی که جمع شده را جور دیگری خرج کنم. مثلا به هر روستا ۵٠ کیسه سیمان بدهم یا ١٠ زمین ورزشی بسازم یا ٢٠ مرغداری و... من هم با ذکر دلایلی گفتم که این کار‌ها را نمی‌کنم. حتی استاندار در آن جلسه گفت از نظر عدالت اجتماعی درست نیست که شما این پول را که برای ١۵٠ هزار زلزله‌زده جمع شده، صرف توسعه پایدار این روستا کنید و بدون رودربایستی گفت من جواب مردم را چه باید بدهم؟ همچنین آنها می‌گفتند که تجربه‌های زیادی وجود داشته که آدم‌های روشنفکر آمده‌اند و کاری را شروع کرده‌اند، ولی میانه راه آن را رها کرده‌اند و بار ادامه کار به دوش دولت افتاده است.» نویسنده کتاب عکس‌های یادگاری با جامعه مدنی با بیان این نکته که طرح دهکده امید را با جهانگیری نیز درمیان گذاشته است، گفت: «همان اوایل کار، یک‌بار پیش اسحاق جهانگیری، معاون رئیس‌جمهور رفتم و طرحم را برای ساخت روستا ارائه کردم. روستایی که قرار است روستای «امید» نام بگیرد. وی بسیار از این طرح استقبال کرد ولی در عین حال به شوخی و البته محترمانه گفت: آقای دکتر معلوم است که شما فقط درس و کتاب خوانده‌اید و درس داده‌اید ولی حتی یک خشت را روی خشت نگذاشته‌اید!‌ چون اگر تجربه کار اجرایی داشتید می‌دانستید که چنین طرحی حداقل 10، 15 میلیارد تومان هزینه می‌خواهد!» استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در جایی دیگر از این مصاحبه مطبوعاتی مدعی شد که «من پنجشنبه سرپل ذهاب بودم. اصلا مردم در شرایط بحرانی و سختی نبودند. حتی فیلم گرفتم. اینها همه شایعه است!»  سلبریتی‌ها بین خودشان به مشکل خورده‌اند هوشنگ بازوند، استاندار کرمانشاه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» خاطرنشان کرد: «در ابتدای مسیر کمک‌رسانی‌ها با صادق زیباکلام جلسه‌ای داشتیم. در این جلسه او بحث ساخت دهکده امید را مطرح کرد و من با این طرح مخالفت کردم. بر اثر زلزله 20 هزار خانه تخریب شد. با پولی که این آقا دارد نهایتا می‌شود 70 خانه ساخت. بقیه خانه‌ها چه می‌شود؟ من به‌عنوان استاندار باید جواب بقیه مردم را چه بدهم؟ من اینها را به آقای زیباکلام گفتم و در نهایت قرار بر این شد که صندوقی تحت عنوان صندوق حمایت از زلزله‌زدگان تشکیل شود و تمامی کمک‌هایی که به صادق زیباکلام، علی دایی، نیکی کریمی و... شد در این صندوق جمع‌آوری شود و بعد با هم در ارتباط با چگونگی هزینه‌کرد این مبالغ تصمیم‌گیری کنیم و طوری خرج شود که همه مردم منتفع باشند، نه‌فقط تعداد خاصی از مردم در یک روستای خاص، به‌عنوان مثال همه این پول را میلگرد بخریم، 10 هزار دروپنجره بخریم و... اما در نهایت نمی‌دانیم این قرار چه شد و گمان می‌کنم این دوستان سلبریتی بین خودشان به مشکل خورده‌اند. آقای زیباکلام آن روز به من گفت می‌خواهد در کشاورزی سرمایه‌گذاری کند. من به ایشان گفتم 6 هزار هکتار زمین کشاورزی داریم. شما با این مبلغ می‌توانید نهایتا 200 هکتار را مکانیزه کنید و این درحالی است که اینجا یک نفر 200 هکتار زمین دارد. من به شما عرض می‌کنم این آقایان و خانم‌ها مبالغ زیادی را به‌عنوان کمک دریافت کرده‌اند اما علی‌رغم وجود شرایط بحرانی، یک ریال هم هنوز در مناطق زلزله‌زده خرج نکرده‌اند.»

 تعریف زیباکلام از بحران با بقیه آدم‌ها فرق می‌کند محمداسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران نیز به «فرهیختگان» گفت: «من چند روز پیش در پاسخ به سوال خبرنگاری در همین رابطه گفتم که از تلاش همه افراد، سیاسیون، هنرمندان، ورزشکاران و همه مردم غیور کشورمان تشکر می‌کنم. همگی سنگ‌تمام گذاشتند و در جهت یاری هموطنان خود تمام تلاش‌شان را کرده‌اند اما ایرادی که بنده به برخی افراد و نهادها داشتم این بود که کار باید هدفمند و با برنامه و منظم باشد. از همان ابتدا بنیاد مسکن متولی ساخت‌وساز در این مناطق معرفی شد. همان‌طور که در بحث امدادرسانی هلال‌احمر مرجع بود. پس هرکسی در هر جایگاهی هرمقدار کمکی که از مردم جهت کمک به زلزله‌زدگان دریافت کرده است باید بنا به تشخیص خود، امدادی یا ساخت‌وساز، در اختیار یکی از این دو نهاد متولی قرار دهد. این دوستان باید همانند دستگاه‌ها و سازمان‌های متولی به حکومت پاسخگو باشند، همین‌طور که نمی‌شود پول جمع کرد و این پول‌ها در چنین شرایط خاص در حساب بماند. مردم برای کمک به زلزله‌زدگان به شما اعتماد کرده‌اند و این پول را در اختیار شما قرار داده‌اند. در طرحی که آقای زیباکلام ارائه کرده است عدالت وجود ندارد. آنجا ساختمان‌های زیادی در حال ساخت هستند اینکه ما حجم بالایی از پول را صرف ساخت تعداد محدودی خانه مدرن کنیم؛ بقیه افراد و اهالی سایر مناطق احساس تبعیض می‌کنند و در این شرایط باید از تجربیات دولت و بنیاد مسکن استفاده شود و از حرکات سرخود پرهیز کرد. این سخنان من هم در جهت عناد شخصی با کسی نیست و اینکه آقای زیباکلام می‌گوید مسئولان با ایشان عناد دارند، سخن اشتباهی است. در زمینه حساب و کتاب و پیگیری پول مردم در حساب این افراد پیگیریم و باید برای همگان روشن شود این پول‌ها کجا هزینه می‌شود.» نجار در پاسخ به این اظهارنظر زیباکلام که گفته است شرایط در سرپل ذهاب بحرانی نیست و این اخبار همه شایعه است، افزود: «باید ببینیم آقای زیباکلام چه تعریفی از بحران دارند، چراکه تعریفات ایشان با بقیه آدم‌ها فرق می‌کند. از نظر ما زندگی در چادر، در کانکس، تهیه آب از شیر عمومی و سختی در انجام اعمال بهداشتی نشانه شرایط بحرانی است و این اتفاقات در مناطق زلزله‌زده وجود دارد و باید تلاش کنیم به شرایط رفاهی برسیم.»

اعزام فوری پزشک، سرمای شدید هوا، سختی در تهیه مایحتاج ابتدایی جهت گذران زندگی، شیوع بیماری و مشکلاتی از این دست تصویری است که طی تماس با مناطق زلزله‌زده و تصاویر ارسالی از آن مناطق عاید ما شد. این موضوعات اگر معرف وضعیت بحرانی نیست، نمی‌تواند معرف وضعیت ایده‌آل و گسترش شایعه باشد.