تجارت- محمدخادمي:حمل ونقل عمومي‌براي کلانشهري مانند تهران که روزانه بيش ازچند ميليون نفردرآن تردد دارند اولويت کار مديريت شهري است، به طوري که درچهاردهه اخير پايتخت پذيراي جمعيت بيشترشده ومديران گوناگوني که درمسند امورشهري قرار گرفته‌اند به دنبال راهکار جديد براي حمل و نقل عمومي‌بر آمده اند، برخي ازاين راهکارها به ثمررسيده وهنوزازآن مي‌شود استفاده کرد و برخي ديگر از طرح‌ها به مرحله اجرا نرسيده است. در دهه 50 اتوبوس‌هاي برقي در برخي از معابر شهر راه اندازي شد، در دهه 70 با روي کار آمدن« کرباسچي» به عنوان شهردار تهران اتوبوس‌ها با طول بيشتر وارد خطوط حمل و نقل شده تا اين اتوبوس‌هاي بزرگ جمعيت بيشتري را جابه جا کنند، البته در اين دوران کلنگ توسعه مترو زده شد؛ تا اينکه در ابتداي دهه 80 موضوع راه اندازي مونوريل در مديريت« محمود احمدي نژاد» به عنوان شهردار تهران سرزبان‌ها آمد و بخشي از فعاليت عمراني اين طرح نيز در ميدان صادقيه درغرب تهران به اجرا رسيد، با روي کار آمدن «محمد باقر قاليباف» سکان دار جديد تهران ستون‌هاي بتني طرح مونوريل از بين برده شد، چرا که او معتقد بود مونوريل در کلانشهر تهران مورد نياز نيست و بايد اتوبوس‌هاي بي آر تي (خط ويژه) راه اندازي شود و در برخي معابر مهم شهر اين طرح به اجرا رسيد و مورد استقبال شهرنشينان قرار گرفت، تا اينکه در مديريت جديد شهر تهران که ازسوي « محمد علي نجفي» اداره مي‌شود طرح ال آر تي مطرح شد اين نوع حمل و نقل عمومي‌به طوري است که به شکل ريلي و با برق اقدام به جابه جايي مسافر مي‌کنند، که بخشي از اين نوع طرح حمل و نقل تنها ظاهر زيبا را در بر دارد و آن طور که بايد خدمات رساني ندارد، در اين ميان برخي از کارشناسان معتقدند که چرا مديريت شهر نزديک به 3دهه از اتوبوس‌هاي دو طبقه که ظرفيت حمل مسافر بيشتر دارد و از سوي ديگر به اندازه يک اتوبوس عادي است استفاده نمي‌کند، که در اين گزارش نگاهي انداخته‌ايم به نقش اتوبوس‌هاي دو طبقه در حمل و نقل شهري که در ادامه مي‌خوانيد:

اتوبوسراني در کنار توسعه مترو، توسعه يافته به نوعي که هم اکنون روزانه ۱۵ ميليون سفر و به عبارتي ۱۹ ميليون جابه‌جايي در شهر تهران صورت مي‌گيرد که با فعاليت 6هزار دستگاه اتوبوس روزانه تنها 4ميليون جابه‌جايي و يا 2ميليون و 500هزار سفر با اين وسيله نقليه عمومي‌صورت مي‌گيرد و در واقع سهم اتوبوسراني از حمل‌ونقل همگاني شهر تهران تنها ۱۷ درصد است. اين درحاليست که در افق ۱۴۰۴، سهم اين وسيله همگاني بايد به ۲۵ درصد برسد که اين با توجه به افزايش جمعيت تا آن سال نيازمند رساندن تعداد اتوبوس‌ها به 11هزار دستگاه است اما کمبود اعتبارات و عدم اولويت در برخي از دوره‌هاي مديريت شهري اجازه توسعه به ميزان کامل را نداده است.سن اتوبوس‌هاي تهران 8 سال است و در چند سال اخير هيچ اتوبوس فرسوده‌اي در تهران تعويض نشده است.

در سال ۱۳۳۸ نخستين اتوبوس دوطبقه در ايران مونتاژ شد و به ناوگان عمومي‌پيوست؛ اما عمر اين نوع اتوبوس‌ها خيلي طولاني نبود و در ابتداي دهه 70 تمامي‌اتوبوس‌هاي دو طبقه در تهران بدون هيچ دليلي جمع آوري شد؛ اتوبوس‌هاي غول پيکر آهني که با رنگ آبي و قرمز خيابان‌هاي شهر را زير پا مي‌گذاشتند به يک باره از زندگي شهرنشينان تهران جدا شدند و اين روزها افرادي که تجربه استفاده کردن از اين اتوبوس‌ها را داشته‌اند زماني که نام آن را مي‌شنوند احساسات ويژه و شور و حال نوستالژيک براي شان به وجود مي‌آيد.

براي بررسي بيشتراين موضوع به سراغ «مهرداد بائوج لاهوتي» رييس فراکسيون مديريت شهري و روستايي مجلس رفته ايم، او نيز در اين باره مي‌گويد:« اتوبوس‌هاي دو طبقه کمک بزرگي به جابه جايي مسافران درون شهري مي‌کرد، که متاسفانه اين اتوبوس‌ها در دو دهه اخير از شهر تهران جمع آوري شده است و ديگر مديريت‌هاي قبلي شهر تهران به سراغ اين وسيله پر ظرفيت نرفته اند.»او ادامه مي‌دهد:« البته سوخت اتوبوس‌هاي دو طبقه گازوئيلي بوده و يکي از دلايل از رده خارج کردن اين اتوبوس‌ها فرسودگي و مشکلات زيست محيطي آن بوده و تعداد آنها در تهران زياد نبوده است، با اين وجود اين اتوبوس‌ها با مدل‌هاي جديد و نداشتن مشکلات زيست محيطي مي‌توانند به عنوان وسيله حمل و نقل عمومي‌وارد ناوگان اتوبوسراني شهرها شوند و شهرداري‌ها از اين وسيله استفاده کنند، اما جا دارد اين نکته را بگويم که شهرداري‌ها قبل از اجراي هر نوع طرحي تحقيقات انجام دهند و نظر کارشناسان مربوط را جويا شوند تا طرح‌هاي شان با شکست مواجه نشود.»اين نماينده مجلس شوراي اسلامي‌مي‌افزايد:« نمايندگان در تلاش هستند اعتبارمناسبي براي تعويض اتوبوس‌هاي فرسوده شهر تهران و شهر‌هاي بزرگ را در بودجه سال آينده در نظر بگيرند تا در يک بازده زماني مشخص شاهد کاهش آلودگي هواي کلانشهرها با ورود اتوبوس‌هاي جديد باشيم.»رييس فراکسيون مديريت شهري و روستايي مجلس، با اشاره به اينکه تردد اتوبوس‌هاي فرسوده يکي از مهم‌ترين عوامل آلودگي هوا درتهران است، مي‌گويد:«اين اتوبوس‌ها به دليل عمرطولاني حتي آلودگي صوتي نيز ايجاد مي‌کنند.»

اتوبوسراني به فراموشي رفته است

براي اينکه اين موضوع را بررسي کنيم، به سراغ « قادرجليلي» کارشناس حوزه حمل و نقل رفته ايم، او دراين باره مي‌گويد:« متاسفانه از زماني که شهرداري توجه ويژه براي ساخت و سازمترو را دردستورکارقرار داده، توجه کمتري به حوزه اتوبوسراني صورت گرفت، به طور نمونه در ابتداي دهه 70 که مترو مورد توجه مديريت شهري قرار گرفت، اتوبوس‌هاي دو طبقه که ساليان سال مسافران درون شهري را جابه جا مي‌کرد، جمع آوري شد.»او ادامه مي‌دهد:« ساليان گذشته شرکت واحد به اين شکل نبود، اين شرکت متشکل از چند شرکت اتوبوسراني بود و شهرداري تهران نيز اندکي از سهام اين شرکت را در اختيار داشت، اما رفته رفته تمامي‌خدمات رساني شرکت واحد زير نظر شهرداري تهران صورت مي‌گيرد و حتي مديرعامل اين شرکت را شهرداري انتخاب مي‌کند و اين مجموعه کامل دولتي شده، اما اين روزها شرکت واحد مجددا خدمات خود را از طريق بخش خصوصي تامين مي‌کند و ديگر شرکت واحد نقش ساماندهي دارد.»«جليلي» مي‌افزايد:« هريک از مديران شهري تمايل دارند به شکل سليقه‌اي حمل و نقل عمومي‌را اداره کنند و حتي برخي از اين مديران به شهرهاي پيشرفته دنيا نگاه مي‌اندازند و مي‌خواهند با وسيله خاصي حمل و نقل شهري را انجام دهند، اما توجهي به موقعيت جغرافيايي، فرهنگ، تراکم جمعيت و... ندارند، يکي از اين طرح‌ها مربوط به راه اندازي اتوبوس‌هاي بي آر تي است، که در برخي مسيرهاي شهر که تراکم جمعيت و معابر مناسبي وجود دارد بسيار کار درخشان و ارزشمندي است، در حاليکه در برخي از مسيرها ارزش راه اندازي اين طرح وجو.د ندارد؛ چرا که حجم مسافر بسيار پايين است و ارزش جابه جايي اندک مسافر را ندارد ، از سوي ديگر معابر جوابگوي راه اندازي خط ويژه نيست و ترافيک براي تردد ديگر خودرو‌ها را به دنبال مي‌آورد.»او انتقاد ديگر خود را به شرکت‌هاي عجيب وغريب به شکل بخش خصوصي وارد مي‌کند ، مي‌گويد:« متاسفانه شرکت‌ها به شکل سوري و بدون تجربه به شکل بخش خصوصي زير مجموعه شرکت واحد مشغول به فعاليت اند و جا دارد شهرداري تهران وشوراي شهر نظارت بيشتر به اين مجموعه‌ها داشته باشند.»اين کارشناس حمل و نقل در پاسخ به سوال خبرنگار «تجارت» درباره اينکه اتوبوس‌هاي دو طبقه به چه سرنوشتي دچار شده اند؟ پاسخ مي‌دهد:« بخشي از اين اتوبوس‌ها در اختيار نمايشگاه‌ها و فعاليت‌هاي گردشگري و توريستي قرار گرفته اند، بخش ديگر در همان زمان فرسوده بودند و مورد اسقاط قرار گرفتند و بخش ديگر بازسازي شدند و همان زمان به کشورهايي مانند پاکستان و افغانستان فروخته شدند.»وي درپاسخ به سوال ديگر خبرنگار«تجارت» درباره اينکه درحال حاضر چه تعداد اتوبوس در شهر تهران خدمات رساني مي‌کنند؟ مي‌گويد:« متاسفانه در برخي از نقاط شهر تهران هيچ زيرساختي براي حمل و نقل عمومي‌طراحي نشده و بهترين گزينه توسعه اتوبوس در سطح شهر است؛ در حال حاضر در شهر تهران 6هزار اتوبوس خدمات رساني مي‌کنند که نياز اين کلانشهر 12 هزار اتوبوس است که در حال حاضر 7 هزاراتوبوس کمتر از ميزان استاندارد در شهر تهران وجود دارد، در صورتي که 3 هزار اتوبوس دو طبقه وارد خطوط خدمات دهي اتوبوسراني شود کمبود اتوبوس در شهر تهران برطرف مي‌شود.»

40 درصد ازاتوبوس‌ها فرسوده اند

« اسماعيل کاوياني» مشاور اجرايي اتحاديه اتوبوسراني شهري کشور مي‌گويد:« در حال حاضر ۲۳ هزار اتوبوس شهري و ۱۷۰ هزار ميني بوس شهري و بين شهري در کشور وجود دارد که ۳۰ تا ۴۰ درصد اين وسايل نقليه نياز به نوسازي دارند، اما به دليل نبود منابع و عدم تخصيص اعتبارات لازم نوسازي آنها انجام نگرفته است.».«کاوياني» مي‌افزايد:« البته در راستاي جبران اين کمبود به سمت ارائه تسهيلات ارزان قيمت در تعامل با بانکهاي عامل گامي‌برداشتيم و در سال ۹۵ حدود ۴۰۰ اتوبوس به اين روش به ناوگان حمل و نقل عمومي‌اضافه شد و بنا داريم در سال ۹۶ نيز اقداماتي در اين راستا انجام دهيم اين مسئله در نمايشگاه شهر ايده‌آل و دومين نمايشگاه صنعت حمل و نقل شهري کشور مورد توجه قرار گرفته است.».

لندن پايتخت کشور انگلستان است، کلانشهر لندن بزرگ‌ترين شهر در اتحاديه اروپا است. مرکز لندن را منطقه لندن سيتي مي‌دانند اما شهر لندن به همراه حومه آن را لندن بزرگ مي‌نامند. لندن بزرگ در مجموع از ۳۲ منطقه شهري تشکيل شده است. اتوبوس‌هاي دو طبقه 70 سال پيش در شهر لندن کشور انگلستان ساخته و مورد استفاده قرار گرفت و اين روزها اين اتوبوس‌ها با ظاهر زيبا تر همچنان مسافران درون شهري اروپايي را جابه جا مي‌کنند.اتوبوس‌هاي دو طبقه در لندن به عنوان يکي از محبوب‌ترين وسايل حمل و نقل عمومي‌بين ساکنان اين شهر و گردشکرن قرار دارد.شهرداري لندن تمامي‌تلاش خود را انجام مي‌دهد تا اين اتوبوس‌هاي دو طبقه در شهرشان سرپا به ايستند، در تازه‌ترين اقدامات اتوبوسهايي با طراحي جديد وارد خدمات رساني شدند و همچنين قرار شده اين اتوبوس‌ها به زودي با سوخت زيستي که حاصل از پسماند و ضايعات قهوه است؛ تردد ‌کنند. شايد مديريت شهري با راه اندازي مجدد اتوبوس‌هاي دو طبقه بتواند گام بلندي در تشويق شهرنشينان براي استفاده از حمل و نقل عمومي‌ را انجام دهد.