گروه راه و مسکن: جمعه شب ( 22 دي‌ماه 96 )دولت آمريکا موضع خود را در خصوص برجام اعلام کرد که در اين راستا «دونالد ترامپ» رئيس جمهور آمريکا با امضاي معافيت‌هاي تحريمي‌ايران، تعليق تحريم‌هاي هسته‌اي را يک دوره ۱۲۰ روزه ديگر تمديد کرد. بر اين اساس، کاخ سفيد بيانيه‌اي صادر و اعلام کرد؛ ترامپ با کشورهاي اروپايي درخصوص اجراي توافق هسته‌اي ايران و عدم پايبندي‌اش به آن مذاکره مي‌کند نه با ايران. در اين ميان برخي مقامات آمريکايي مي‌گويند، اگر تغييرات مد نظر ترامپ در برجام ايجاد نشود، اين دفعه، آخرين باري خواهد بود که او تعليق تحريم‌هاي هسته‌اي ذيل اين توافق را براي ايران تمديد مي‌کند و ترامپ ادعا کرده اگر توافق هسته‌اي تا بهار اصلاح نشود آمريکا از آن خارج خواهد شد.

 بازار بکر ۸۰ ميليارد دلاري صنعت هوايي ايران

براساس گزارش خبرنگار روزنامه تجارت؛ بازار صنعت هوايي ايران در طول سال‌هاي تحريم بازار بکر ۸۰ ميليارد دلاري براي صاحبان اين صنعت محسوب مي‌شد، لذا پس از اجرايي شدن برجام شرکت بوئينگ اشتياق و تمايل بيشتري براي عقد قرارداد فروش هواپيما به ايران داشت به همين جهت زودتر از ايرباس توافقنامه فروش ۸۰ فروند بوئينگ را با شرکت هواپيمايي ايران اير به امضا رساند. 

کمتر از دو ماه پس از امضاي قرارداد شرکت هواپيمايي ايران اير با بوئينگ يعني اوايل دي‌ماه 95، شرکت ايرباس قرارداد فروش ۹۹ فروند هواپيما به اضافه يک فروند هواپيماي رايگان را با شرکت هواپيمايي ايران‌اير به امضا رساند و تاکنون ۳ فروند ايرباس مورد قرارداد با ايران اير وارد ناوگان هوايي کشور شده است. همچنين اوايل سال جاري بود که قرارداد خريد ۲۰ فروند هواپيماي اي. تي. آر کوتاه برد با کمپاني فرانسوي- ايتاليايي زير مجموعه ايرباس امضا شد و تا امروز ۸ فروند از اين نوع به شرکت هواپيمايي ايران اير تحويل داده شده است، بنابراين در کمتر از يک سال از امضاي قرارداد‌ 200 هواپيماي برجامي‌۱۱ فروند هواپيما از نوع ايرباس و اي تي آر به ناوگان هوايي کشور اضافه شده است.  مهم‌ترين موضوع در مورد خريد هواپيما‌هاي جديد تامين مالي و جذب فاينانسور است که چندي پيش اصغر فخريه کاشان قائم مقام وزير راه و شهرسازي در امور بين‌الملل، درباره تامين مالي قرارداد‌هاي خريد هواپيما‌هاي جديد اعلام کرد که شرکت بوئينگ تامين مالي ۸ فروند هواپيماي مورد قرارداد با ايران اير را پذيرفته است و همچنين شرکت اي. تي. آر و ايرباس هر کدام به ترتيب هزينه خريد ۱۲ و ۳ فروند هواپيما را براي ايران تامين مالي مي‌کنند. مدت زمان قرارداد فاينانس ۱۰ ساله است و دولت هيچ تضميني براي تامين مالي ارائه نمي‌کند و قرار بر اين است که اقساط آن از محل درآمد‌هاي شرکت هواپيمايي ايران اير پرداخت شود. همچنين مناقصه تعيين فاينانسور براي خريد مابقي هواپيماي برجامي‌برگزار شده است که در اين مناقصه يک شرکت مالي اروپايي و يک شرکت مالي چيني انتخاب شدند و در حال مذاکره با اين شرکت‌ها براي فاينانس تعدادي از هواپيما‌ها هستيم. براي سال آينده ورود ۳ فروند هواپيماي ايرباس به ناوگان ايران اير قطعي شده است و 12 فروند هواپيماي اي. تي. آر هم وارد ناوگان ايران اير خواهد شد، البته طبق قرارداد يک فروند هواپيماي بوئينگ هم بهار 97 بايد وارد ناوگان ايران اير شود. 

 خروج آمريکا از برجام تاثيري بر قراردادهاي منعقده ندارد

به طور‌حتم تصميم جديد دونالد ترامپ مبني بر تمديد تعليق تحريم‌هاي ايران براي سه ماه ديگر بيانگر اين امر است که هنوز نمي‌توان براي يک برنامه طولاني‌مدت به توقف تحريم‌ها اميدوار بود، لذا اگر تصميم ترامپ در پايان 120 روز مبني بر خروج از برجام باشد مشخص نيست که چه سرنوشتي براي قرارداد‌هاي فروش هواپيماي بوئينگ به ايران اير رقم مي‌خورد؟ 

در اين زمينه اصغر فخريه کاشان قائم مقام وزير راه و شهرسازي اعلام کرده است که اگر دولت آمريکا قصد خروج از برجام را داشته باشد اين تصميم نمي‌تواند بر قرارداد منعقد شده و مجوز‌هايي را که اوفک (دفتر کنترل دارايي‌هاي خارجي آمريکا) صادر کرده است، اثرگذار باشد. 

 با نقض برجام قراردادهاي فروش هواپيما تحت شعاع قرار مي‌گيرد

همچنين آرمان بيات کارشناس ارشد صنعت هوانوردي در پاسخ به اين سوال که آيا تصميم دولت آمريکا مبني بر اعمال تحريم‌هاي جديد عليه ايران در آينده، قرارداد‌هاي فروش هواپيما‌هاي جديد به ايران را تحت تاثير قرار مي‌هد يا خير؟ در گفت و گو با «تجارت» مي‌گويد: درمتن توافقنامه برجام به منع فروش هواپيماي تجاري مسافربري به ايران اشاره شده است، به‌طوري که دولت آمريکا براي ايران موانعي درخصوص خريد هواپيما از شرکت‌هاي هواپيماساز بوئينگ و ايرباس ايجاد نکند، لذا اگر ترامپ بخواهد مستقيم برجام را مورد هدف قرار دهد به طور‌حتم به صورت مستقيم بر قرارداد فروش هواپيماي برجامي‌اثر منفي خواهد گذاشت، اما معتقدم به سختي سابق نخواهد بود. 

اين کارشناس صنعت هوانوردي تصريح مي‌کند: درموضوع داماتو که تحريم‌هاي هوايي را شامل مي‌شد به هر ترتيب و نحوي مي‌توانستيم هواپيما را خريداري مي‌کرديم، اما مشکلاتي در‌خصوص پشتيباني وجود داشت، اما اينکه به کارخانه سازنده هواپيما چه ايرباس و بوئينگ به صورت مستقيم فشار وارد شود در خصوص فروش هواپيما به ايران اير مشکلاتي ايجاد مي‌شود. درخصوص ايرباس بايد گفت که 35 درصد از توليداتي که ايرباس به دنيا عرضه مي‌کند از شرکت‌هاي آمريکايي تامين مالي مي‌شود و اين شرکت به صورت غيرمستقيم تحت کنترل مديريت شرکت‌هاي آمريکايي است، لذا اين شرکت هم تحت تاثير ايالات متحده آمريکا است. درمجموع اگر دولت آمريکا به صورت مستقيم برجام را مورد هدف قرار دهد به‌طورحتم موضوع قراردادهاي خريد هواپيما تحت تاثير قرار مي‌گيرد مگر اينکه تعهداتي از طرف ايراني درخصوص چگونگي ادامه همکاري با کارخانه‌هاي هواپيماساز ايرباس و بوئينگ و اينکه چگونگي بهره‌برداري و استفاده از هواپيما گرفته شود. بيات مي‌گويد: اگر دولت آمريکا به صورت مستقيم برجام را مورد اشاره قرار دهد و برجام را نقض کند، تعهد منع فروش هواپيماي تجاري مسافربري به ايران هم نقض خواهد شد، اما با توجه به اينکه اقتصاد آمريکا تابع اين نوع قراردادها است و با سفارش ايرباس و بوئينگ منابع مالي خوبي مي‌تواند کسب و اشتغال بالايي ايجاد کند زيرا در زمان ساخت هر هواپيما 400 نفر به صورت مستقيم شاغل هستند. به همين جهت احتمال دارد در خصوص موضوع فروش هواپيما به ايران تبصره‌هايي در نظر گرفته شود.

اين کارشناس صنعت هوانوردي تصريح مي‌کند: پس از اجرايي شدن برجام دولت آمريکا سنگ اندازي‌هاي خود را داشته است به طوري که تامين مالي يا جذب فاينانس براي ايران ساده نباشد و اگر تامين مالي هم انجام شود ريشه آن پولي که از طريق فاينانس تامين اعتبار مي‌شود از دل اقتصاد آمريکايي نباشد. به عبارتي فاينانسورهايي هستند که بخشي از منابع مالي آن‌ها از سوي شرکت‌هاي آمريکايي‌ تامين مي‌شود، لذا تاکنون دولت ترامپ سنگ اندازي‌هايي کرده است که اين فاينانسورها تامين مالي هواپيماهاي برجامي‌ايران را پشتيباني نکنند، زيرا از آن جيب به آن جيب شدن است و پولشان را به ما مي‌دهند و در دراز‌مدت بايد دريافت کنند، لذا اين روند کمک مالي به آن‌ها نمي‌کند. بيات مي‌گويد: تاکنون بيشتر سنگ اندازي‌هاي دولت آمريکا به دليل اين بوده است که اعتبارات از ساير منابع مالي دنيا تامين شود که ربطي به شرکت‌هاي آمريکايي ندارند. به طور کلي اگر برجام از سوي دولت آمريکا نقض شود قراردادهاي فروش هواپيما به ايران هم تحت شعاع قرار مي‌گيرد.

منافع برد- برد معامله تجاري هواپيما‌هاي برجامي

به‌گفته بسياري از کارشناسان صنعت هوانوردي، اجراي قرار‌داد ايران اير با بوئينگ منافع برد‌_ برد هم براي ايران و هم براي کشور آمريکا به همراه دارد به طوري که اجراي اين قرارداد باعث افزايش۱۶.۶ ميليارد دلاري سرمايه‌گذاري و افزايش اشتغال‌زايي در صنعت هوانوردي آمريکا مي‌شود. همچنين طبق آمار‌هاي جهاني، هر فروند هواپيماي تجاري نزديک به ۱۰۰۰ شغل ايجاد مي‌کند، بنابراين با ورود هواپيما‌هاي جديد به ايران نرخ اشتغال در کشور افزايش چشمگيري پيدا مي‌کند. از سوي ديگر حذف واسطه از ديگر نقاط قوت نوسازي ناوگان هوايي و خريد ۲۰۰ فروند هواپيماي برجامي‌به صورت مستقيم از سه شرکت غول هواپيماسازي در دنيا است و مي‌تواند هزينه دولت را در تامين ناوگان مورد‌نياز کاهش دهد، اما مهم‌ترين نکته در مورد نوسازي ناوگان هوايي، افزايش ايمني سفر‌هاي هوايي است، موضوعي که تهديدي جدي براي صنعت هوانوردي و صنعت گردشگر کشور محسوب مي‌شود و مي‌تواند پاياني براي کابوس سوانح هوايي باشد.