روزنامه خراسان

صیاد در پی شکار 1.5 میلیون چک برگشتی در ماه

هر چند بانک مرکزی اواخر تابستان امسال سامانه صیاد را به عنوان سامانه ای برای صدور یکپارچه والکترونیک دسته چک طراحی و فعال کرد اما نگاهی به آمارهای منتشر شده در سایت این بانک نشان می دهد آمار چک های برگشتی تفاوت چندانی نکرده است که بیانگر این است عوامل دیگری نیز در مسئله چک های برگشتی باید جدی گرفته شوند. اگرچه هنوز زمان زیادی از راه اندازی سامانه صیاد نمی گذرد وقضاوت درباره اثرگذاری و کارایی این سامانه هنوز زود است اما باید دید چه عوامل دیگری دراین مسئله دخیل است و شاید لازم باشد که سامانه صیاد نیز متناسب با برخی از این نیازها اصلاح شود که دراین گزارش بیشتر به این موضوعات می پردازیم:
وضعیت چک های برگشتی
براساس گزارش بانک مرکزی ﺩﺭ ﺁذر  ماه ﺩﺭ ﮐــﻞ  ﮐﺸــﻮﺭ ﺣــﺪﻭﺩ  1.4 ﻣﻴﻠﻴــﻮﻥﻓﻘــﺮﻩ ﭼــﮏ ﺑــﻪ  مبلغی حدود 135 میلیارد ﺭﻳﺎﻝ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻧﻈﺮتعداد و ارزش به ترتیب 3 ﺩﺭﺻﺪ و 2.6 درصد کاهش نشان می دهد. ﺩﺭهمین ﻣﺎﻩ  15.3 درصد ﺍﺯ ﮐـﻞ ﺗﻌـﺪﺍﺩ ﭼـﮏ ﻫـﺎی  ﻣﺒﺎﺩﻟـﻪ ﺍی ﻭ 21.6 درصد ازﮐﻞ ﻣﺒﻠﻎ چکﻫﺎی ﻣﺒﺎﺩﻟﻪﺍی ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.براساس این گزارش در آبان ماه 1.5 میلیون فقره چک به ارزش 138 هزار میلیارد ریال برگشت خورده است که نسبت به ماه قبل از نظر تعداد 5 درصد کاهش و از نظر مبلغ 6 درصد افزایش یافته است. در ماه آبان 15.4 درصد کل چک ها و 21.3 درصد مبلغ چک های مبادله شده برگشت داده شده است.همچنین براساس گزارش موجود روی سایت بانک مرکزی طی مهرماه امسال ﺩﺭﮐــﻞ ﮐﺸــﻮﺭ ﺣــﺪﻭﺩ 1.6ﻣﻴﻠﻴــﻮﻥﻓﻘــﺮﻩ  ﭼــﮏ ﺑــﻪ ﻣﺒﻠﻐــی ﺣــﺪﻭﺩ 131میلیارد ریال ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻩ ﻗﺒﻞ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ تعداد9درصد و از نظر ارزش 1.8درصد افزایش نشان می دهد. ﺩﺭ همین ﻣﺎﻩ 15.7درصد از کل ﺗﻌـﺪﺍﺩ ﭼـﮏ ﻫـﺎی  ﻣﺒﺎﺩﻟـﻪ ﺍی ﻭ21.3درصد ازﮐﻞ ﻣﺒﻠﻎ چکﻫﺎی ﻣﺒﺎﺩﻟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺮﮔﺸﺖ داده شده است.این وضعیت درشهریور ماه نیز شرایط مشابهی دارد به طوری که دراین ماه درکل کشورﺣــﺪود 1.4 ﻣﻴﻠﻴــﻮنﻓﻘــﺮه ﭼــﻚ ﺑــﻪ مبلغی حدود 128 ﻫﺰار ﻣﻴﻠﻴﺎرد رﻳﺎل برگشت داده شده است که ازنظر تعداد و مبلغ به ترتیب 7.5و7.2 درصد کاهش نشان می‌دهد. ﺩﺭهمین  ﻣﺎﻩ 15.6درصد ﺍﺯ ﮐـﻞ ﺗﻌـﺪﺍﺩ ﭼـﮏ ﻫـﺎی  ﻣﺒﺎﺩﻟـﻪﺍی ﻭ21.8درصد از ﮐﻞ ﻣﺒﻠﻎ چک های ﻣﺒﺎﺩﻟﻪﺍی ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.این وضعیت نشان می دهد که طی ماه های مهر، آبان و آذر که ماه های پس از راه اندازی سامانه صیاد بوده است شاهد اندک افزایش درآمار چک های برگشتی نیز بوده ایم که شاید یک دلیل آن مراجعه بیشتر صاحبان چک های قدیمی و غیرصیادی به بانک ها برای وصول چک های خود بوده است چرا که با راه اندازی سامانه صیاد بنابراعلام معاون فناوری های نوین بانک مرکزی چک های غیرصیادی تا 15 اردیبهشت ماه سال آینده درتمام شعب هربانکی معتبر خواهند بود و پس از این تاریخ تنها از طریق شعبه صادرکننده قابلیت وصول خواهند داشت.
استفاده غلط از چک


دکتر حسن کلهراستاد دانشگاه وعضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی ایران،با اشاره به استفاده غلط از چک درکشورمان با تاکید براین که چک درحقیقت به عنوان ابزاری برای پرداخت و حواله پول است، می گوید:درمیان مردم وتجار و فعالان اقتصادی فراموش شده است که چک یک وسیله پرداخت است نه یک ابزار اعتباری مانند سفته و برات.به گفته وی طبق تعریفی که درقانون تجارت آمده است دارنده وجه دربانک از طریق چک به بانک دستور می دهد که مبلغی را به فرد آورنده چک بپردازد. وی می‌افزاید:مردم ما گاهی بدون توجه به ماده 3 قانون صدور چک اقدام به صدور چک می کنند که درآن تاکید شده است که باید دارنده چک با توجه به مبلغی که درآن قید می‌کند دربانک وجه یا اعتبار داشته باشد و نمی تواند برای برداشت تمام یا قسمتی از آن اقدام کند یا دستور پرداخت نکردن آن را بدهد.وی با بیان این که مردم از چک بیشتر به عنوان یک ابزار اعتباری مانند سفته و برات استفاده می‌کنند، می گوید: دلیل این مسئله روشن است، چک جنبه کیفری دارد و سهل الوصول است درحالی که برای هربرگ از سفته و برات باید مقداری مالیات یا تمبر به دولت بدهید بنابراین برای مردم جا افتاده است که درعملیات نسیه و اعتباری شان به جای برات و سفته از چک استفاده کنند که این غلط است.
مقایسه ای با دیگر کشورها
این فعال اقتصادی سیاست های انقباضی بانک مرکزی را از دیگر دلایل رشد چک های برگشتی می داند و می افزاید: بر اساس یک مقایسه که میان چند کشور انجام شده است، درترکیه حدود 3درصد ، درامارات متحده عربی حدود 4درصد و درتایلند حدود 11 درصد از چک ها برگشت می‌خورد.دکتر کلهر رکود دربازار به ویژه دربرخی از فصول سال را یک دلیل افزایش چک های برگشتی دربرخی از ماه های سال می داند و می افزاید:شرایط رکود و رونق اقتصادی کشور100در صد درمیزان چک های برگشتی اثرگذار است به طوری که درشرایط رونق میزان چک های برگشتی خیلی کمتر است.وی بررسی صلاحیت کسانی را که برای دریافت چک دربانک ها افتتاح حساب می کنند نیز از دیگر دلایل افزایش چک های برگشتی می داند و می‌گوید:بانک ها باید دقت کنند که دلیلی ندارد برای یک خانم خانه داریا کارمند یا کارگر ساده و این گونه افراد ضمن احترام به آن ها دسته چک صادرکنند.
رکود اقتصادی، دلیل دیگر چک های برگشتی
دکتر یوسفی، کارشناس مسائل پولی وبانکی،با بیان این که یک دلیل افزایش چک های برگشتی رکود اقتصادی است، می گوید:سامانه صیاد موضوع اعتبار افراد را کاملا رصد می کند ودرنتیجه ابزار کنترل صلاحیت افراد ایجاد شده است اما این که چرا چک های برگشتی ما اضافه شده است به مسائل دیگری برمی گردد که درجامعه وجود دارد.
به گفته وی 68درصد از زندانیان محکومیت مالی ناشی از چک های برگشتی هستند که تعداد آن ها به 6هزارنفر می رسد که شاید بتوان گفت بیش از 90درصد از این افراد قصد کلاهبرداری نداشته اند و مسائل و مشکلات اقتصادی موجب این مسئله شده است. یوسفی ادامه می دهد:درزمان تحریم بیش از 20 میلیارد دلار از سرمایه درگردش موجود دراقتصاد کشور از چرخه اقتصادی ما خارج شد به عنوان مثال کسی که وارد کننده دارو بود قبلا با اعتباری که پیش تولید کننده خارجی داشت حدود 10 درصد از کل مبلغ معامله را به صورت فاینانس یا یوزانس پرداخت می کرد وسپس کالای او درکشور بین عمده فروش و خرده فروش توزیع می شد و پول فروشنده و وارد کننده به مرور برمی گشت ولی درزمان تحریم این مسائل برداشته شد و باید کل مبلغ پرداخت می شد و به همین ترتیب عمده فروش و خرده فروش نیز باید کل مبلغ را به صورت نقدی تسویه می کردند که درنتیجه اگر کالا به موقع فروش نمی رفت موجب برگشت چک ها می شد.وی با بیان این که با وجود اعلام دولت مبنی برخروج از شرایط رکود اقتصادی اما درسیستم بانکی وبازار چنین چیزی خیلی مشاهده نمی شود، می افزاید:اثربخشی پرداخت تسهیلاتی که می تواند نقدینگی را به تولید تبدیل کند نیز نکته مهمی است هم اکنون بخشی از تسهیلاتی که پرداخت می شود درحقیقت تمدید{استمهال} است که اثربخشی زیادی ندارد چون اصل پول یک بار پرداخت شده و اثر خود را گذاشته است.
جنبه کیفری چک ضعیف شده است 
شاید یک عامل اثرگذار دیگر درافزایش آمار چک های برگشتی آن است که جنبه کیفری چک ها ضعیف شده است. دکتر یوسفی معتقد است مجلس شورای اسلامی به دلیل افزایش آمارزندانیان ناشی از چک خواست تا تغییراتی درقانون به وجود آورد اما این تغییرات به خوبی اثرگذار نبود. درخور ذکر است ماده 7قانون صدور چک قیودی برای رفع پیگیری کیفری چک مطرح می کند: 1-ثابت شود که چک سفید امضا بوده است 2-ثابت شود که وصول چک منوط به تحقق شرطی بوده است 3-چک بابت تعهد و تضمین 4-اگر ثابت شود که تاریخ صدورچک بر وصول چک مقدم است(چک موعد داراست) 5-باید تا 6ماه چک را برگشت بزنیم وگرنه قابلیت پیگیری کیفری را از دست می دهد.همچنین پیش فرض قانون آن است که چک ها به صورت چک روز کشیده شده اند درحالی که بیشتر چک های موجود دربازار و فعالیت های اقتصادی موعد دار است که به ظاهر قابلیت پیگیری کیفری ندارد اما چون پیش فرض قانون آن است که چک روز کشیده می شود بنابراین درصورت شکایت باید صادرکننده چک دردادگاه ثابت کند که چک روز نبوده است.
ویژگی های سامانه صیاد
ناصر حکیمی، معاون فناوری های نوین بانک مرکزی در مراسم رونمایی از سامانه صیاد با بیان این که با استفاده از این سامانه صدور چک در همه بانک ها و موسسات مالی و اعتباری مجاز کشور یک دست و استاندارد خواهد شد،افزود: هم اکنون چک ها به صورت غیر متمرکز در شعب بانک ها صادر می شود و در اختیار مشتریان قرار می گیرد، در این فرایند ممکن است خللی به وجود آید و بر اثر مشکل یا سهل انگاری برای کسی که سابقه چک برگشتی دارد یا حساب او مسدود شده است مجدد دسته چک صادر شود.
وی همچنین گفت: چک های موجود تا 15 اردیبهشت ماه 97 دارای اعتبار است و درخواست و دریافت از طریق اینترنت  بانک  انجام می شود و گیرنده چک می تواند از طریق پیامک استعلام چک ها را انجام دهد.این مقام مسئول در بانک مرکزی با بیان این که امیدواریم با راه اندازی سامانه صیاد اطمینان و اعتماد به چک بیشتر شود و این ابزار به عنوان یکی از ابزار های تامین مالی خرد و پرداخت باشد، اظهار کرد:‌ چک هایی که برای بعد از این تاریخ صادر شده است، از اعتبار ساقط نمی شود و به قوت خود باقی است.ناصر حکیمی درباره ویژگی بارز سامانه صیاد گفت: ویژگی بسیار مهم سامانه صیاد این است که یک شماره منحصر به فرد روی هر برگه چک درج می شود که دریافت کننده چک می تواند این رقم را به سامانه پیامکی بانک مرکزی ارسال کند و در همان لحظه از سوء سابقه  صاحب چک مطلع شود .وی افزود: اگر مشکلی وجود داشته باشد همان لحظه گیرنده پیامک مطلع می شود و می تواند قبل از این که چک را دریافت کند معامله را قطعی نکند، این موضوع اطمینان نسبی به افراد می دهد که اصالت چک اطمینان بخش است ضمن آن که وضعیت صاحب چک نیز استعلام شده است.معاون فناوری های نوین بانک مرکزی با بیان این که این طرح با همت کارشناسان بانک مرکزی به منظور رفع مشکلات فعلی کاربری چک پیاده‌سازی شده است، افزود: با استفاده از  این  سامانه در دو بعد شکلی و فرایندی، تحولات مهمی از جمله اعتبارسنجی یکپارچه، کنترل دقیق اهلیت متقاضی دسته چک پیش از صدور و استعلام وضعیت عملکرد صادرکننده چک را  ایجاد خواهد کرد.ناصر حکیمی با تاکید بر این که استانداردسازی برگه چک نقش مهمی را در پیشگیری از جعل ایفا می کند و به ذی نفع چک امکان می‌دهد تا از اصالت آن با توجه به یکپارچگی مولفه‌های امنیتی و ظاهری در تمام بانک‌ها اطمینان حاصل کند گفت: با توجه به اصلاح فرایند صدور و کارسازی چک، امکان استعلام وضعیت صادرکننده چک برای گیرنده‌ ذی نفع آن به هنگام معامله و پیش از پذیرش آن از سامانه متمرکز فراهم خواهد شد.وی افزود: این موضوع باعث کاهش مخاطره پذیرش چک توسط ذی نفعان می شود و با افزایش مسئولیت صادرکنندگان چک اصلاح رفتاری را سبب خواهد شد. ضمن آن که امید می‌رود با اصلاح فرایند و رفتار صادرکنندگان چک، اعتماد به این ابزار پولی ارتقا یافته و همزمان با تسهیل مراودات تجاری مشتریان، میزان پرونده‌های قضایی مرتبط با چک تعدیل شود.
یک پیشنهاد برای کارایی بهتر سامانه صیاد
هرچند ارائه چک های صیادی به دلیل دارا بودن یک شماره منحصر به فرد که قابلیت استعلام گرفتن از صلاحیت صادرکننده چک را از سامانه دارد؛ امکان اعتبارسنجی مشتریان بانکی را بهتر فراهم کرده است اما خوب است سیستم بانکی نیز این اعتبار سنجی را در دسته چک های صادرشده عملیاتی کند به طوری که با رنگ بندی دسته چک ها یا سایر روش ها امکان تعیین رقم چک به اعتبار مشتری مرتبط باشد. «جواد. ج» که دارای دوتابعیت از کشورهای ایران و اوکراین است با اشاره به این که درکشور اوکراین بزرگی رقم چک به صورت مرحله ای است و با رشد اعتبار هرفرد درسیستم بانکی این کشور رقمی که می تواند برای آن چک صادرکند نیز افزایش می یابد به گزارشگر ما می‌گوید: درکشور اوکراین این گونه نیست که هرکسی بتواند به هر میزانی که می خواهد چک بکشد درحالی که درایران این طور است و هرفرد تازه واردی به بازار می تواند هرعددی که می خواهد را درون برگه چک خود بنویسد. به گفته وی دراین کشور وقتی که فرد به عنوان مثال بتواند اعتبار خود دربانک را به میزان هزاردلار شارژ کند، آن گاه امکان کشیدن چک به مبالغ تا هزاردلار را می یابد و پس از آن که توانست این میزان اعتبار را پرکند دستیابی به ارقام بالاتر نیز امکان پذیر می شود.
وعده سیف؛ صیاد، اعتبار را به چک بازمی گرداند
پیش از این ولی ا... سیف در جلسه با مدیران عامل بانک‌های دولتی، خصوصی و موسسات اعتباری،با اشاره به اهمیت روزافزون نظام بانکی در تحقق اهداف اقتصادی کشور واهمیت بانکداری الکترونیک در نظام بانکی گفته بود: سامانه صیاد از زمان راه‌اندازی با وجود این که پیش بینی می شد با واکنش منفی بازار مواجه شود براساس گزارش های واصل شده از کسبه و تجار اعتبار را به چک بازگردانده است و نباید اجازه دهیم برخی کج سلیقگی ها باعث شود که از مسیر مثبت و درستی که در پیش روست، منحرف شویم.به گزارش بانک مرکزی، رئیس کل بانک مرکزی همچنین با توجه به تاکید رئیس جمهور،گفت که بانک‌ها موظفند برای عملیاتی شدن سامانه نسیم  و تمرکز حساب های دولتی همراهی کنند.
 
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
مناقشه حجاب، از « ايتا» تا خيابان (اعتماد) عصا بیفکن و از بیم اژد‌ها مگریز (جوان) مگاپروژه سد و نیروگاه «اومااویا» هنر مهندسان ایرانی در سریلانکا (کيهان)پاس گل به گروسی؟ (خراسان)
سایر اخبار این روزنامه
هشدار تند روسیه واکنش محتاطانه اروپا توجه و جذب جوانان، تبیین حقایق و هدایت گری فرهنگی پاسخ به رایج ترین سوالات درباره دنیای پس از مرگ بازخوانی تکاپوهای اقتصادی شاه و خانواده اش در آستانه فرار از ایران مروری بر حوزه ها و ایده های استارت آپی که بر بسترهای تکنولوژیک و فناوری های جدید ایجاد می شوند صیاد در پی شکار 1.5 میلیون چک برگشتی در ماه داغ «سانچی» روی آنتن زنده و روسری چینی که باد برد! نمک نشناسی چینی! افزایش حقوق مقامات ممنوع شد اولین حضور رسانه ای شیخ زکزکی پس از 2سال بازداشت علیرضا افتخاری: مشهد مقدس لباس موسیقی متناسب خود را می خواهد حسینی: حیف شد رکورد شکنی ام برد نداشت! بغض همسرملوان خراسانی شکست جزئیات عیدی 97 کارگران افشای حق السکوت ترامپ به هنرپیشه فیلم های مستهجن 3 روایت متناقض درباره افزایش یا کاهش بودجه بیمه سلامت «خراسان» در میان 6 روزنامه برتر کشور