روزنامه جهان صنعت
1396/10/24
ایرانی ها از تلگرام خارج نمی شوند؛
«جهان صنعت»- روند جایگزینی پیام‌رسان‌ها با فیلتر یک پیام‌رسان مانند وایبر، وی‌چت و واتس‌آپ در حال تکرار است. آمار و ارقام نشان می‌دهد مردم از پیام‌رسان داخلی استفاده نمی‌کنند و با فیلتر یک نرم‌افزار خارجی، سراغ یک نرم‌افزار خارجی دیگر می‌روند. با وجود این هنوز هم دولت برنامه‌ای ندارد که مردم با فیلتر تلگرام کجا بروند. به گفته کارشناسان اینکه یک سرویس بخواهد ۴۰ میلیون کاربر را پوشش دهد، از بعد فنی یا امکانات کار آسانی نیست و در حال حاضر سرویس‌های ما نمی‌توانند این کار را انجام دهند.نقص فنی و ضعف زیرساخت، عدم تامین امکانات ارتباطی آسان و نیز امنیت پایین اطلاعات کاربران در پیام‌رسان‌های بومی باعث شده با استقبال کمی از سوی کاربران ایرانی روبه‌رو شوند و همچنین تفکر غالب بر این است که این شبکه‌ها تحت حمایت و کنترل حاکمیت است .
از سوی دیگر سهامداری مجموعه‌هایی مانند سازمان صدا و سیما در این پیام‌رسان‌ها باعث شده مردم به محتوای تبادل‌شده در آنها بی‌اعتماد شوند.
با فیلتر تلگرام، تعداد معدودی از کاربران سراغ پیام‌رسان‌های داخلی رفتند که در همان زمان اولیه با اختلال مواجه شدند و باعث خروج برخی از کاربران شد. این در حالی است که مدیران این پیام‌رسان‌ها از تصمیم خود برای توسعه سرویس‌هایشان خبر می‌دهند که باید پیش از این تجهیزات خود را ارتقا می‌دادند.
سیاست‌های اعمال‌شده در فضای مجازی کشور باعث شده یک پیام‌رسان مانند تلگرام جای چندین ابزار دیگر را بگیرد به این صورت که تلگرام علاوه بر نقش پیام‌رسانی، با توجه به فیلتر بودن یوتیوب و بسیاری از شبکه‌های محتوای ویدئویی، کار آنها را می‌کند و به علت نبود فضای مربوط به تبلیغات کار آنها را برعهده می‌گیرد با توجه به اینکه در فضای اطلاع‌رسانی و رسانه‌ای ضعف‌هایی داریم، این وظیفه را برعهده می‌گیرد و بسیاری از مردم از این ابزار خبرها را دنبال می‌کنند.
ضعف پیام‌رسان‌های داخلی
محمد افشار، کارشناس رسانه‌های دیجیتال می‌گوید: شاید تلگرام یک پیام‌رسان ساده به نظر برسد اما به ندرت پیام‌رسانی وجود دارد که تمام این گزینه‌ها را به شکل قابل اتکایی در اختیار کاربر بگذارد یعنی قابلیت ایجاد کانال، اطلاع‌رسانی، گروه و ارسال پیام‌های شخصی نفر به نفر را داشته باشد. بنابراین از لحاظ نرم‌افزاری حتی با غول‌های نرم‌افزاری در دنیا هم قابل قیاس نیست. اما جدا از ابزارهایی که در تلگرام وجود دارد، از بعد فنی هم در حال حاضر هیچ پیام‌رسان داخلی وجود ندارد که توانایی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری جایگزینی تلگرام را داشته باشد.
وی در ادامه بیان کرد: تلگرام یک پیام‌رسان متن‌باز با سرعت توسعه بسیار بالاست بنابراین نه‌تنها یک بستر کامل است بلکه با وجود امنیتی که دارد بسیاری از توسعه‌دهندگان ایرانی هم روی این بستر کار می‌کنند و ابزارهایی را که تلگرام از آنها استفاده می‌کند در نرم افزار‌های خود به کار برده‌اند. حتی در برخی از پیام‌رسان‌ها می‌بینیم که محیط نرم‌افزار کاملا الگو‌برداری شده از تلگرام است. همچنین پشتیبانی سخت‌افزاری یک مجموعه با این حجم در ایران تقریبا غیرممکن است. هنوز هم هیچ بازیگری با ارائه خدمات ابری، سرورها، ارتباط منطقی یا بکاپ فنی و موارد اینچنینی در این مقیاس و حتی کوچک‌تر از آن هم نداریم.
این کارشناس همچنین گفت: همین عوامل باعث شده این پیام‌رسان‌ها با استقبال کمی روبه‌رو شوند و نیز در ساعات اولیه فیلترینگ تلگرام توانمندی گنجایش همان استقبال کم را نیز نداشته باشند و با اختلال روبه‌رو شدند. در حال حاضر نیز مجموع کل تعداد کاربران پیام‌رسان‌های بومی بیشتر از پنج میلیون نفر نیست. این تعداد در مقایسه با عضویت 40 میلیون نفری ایرانیان در تلگرام، نشان می‌دهد پیام‌رسانی برای جایگزینی تلگرام در ایران وجود ندارد.
ممنوعیت به توسعه کمک نمی‌کند
افشار با بیان اینکه نباید با بستن سرویس خارجی به دنبال رونق سرویس داخلی باشیم گفت: اگر به پیام‌رسان‌های خصوصی مشوق داده شود، خوب است اما اینکه با بستن پیام‌رسان خارجی دنبال رونق سرویس خودمان باشیم کار درستی نیست و در عمل هم جواب نمی‌دهد. شاید در نگاه اول تصور شود استارت‌آپ‌هایی مانند کافه‌بازار و آپارات که موفق شدند، به دنبال بستن یوتیوب و گوگل‌پلی راه افتادند. اما زمانی شاید ده‌ها استارت‌آپ دیگر در این حوزه وجود داشت و در نهایت انحصار نیست که استارت‌آپ را موفق می‌کند بلکه خلاقیت‌های یک سرویس است.
دخالت حاکمیت
برای برخی از کاربران مهم نیست پیام‌رسان داخلی یا خارجی باشد اما مردم غالبا به پیام‌رسان‌های داخلی اعتماد نمی‌کنند. نحوه سیاستگذاری‌ها طوری بوده که با فیلتر پیام‌رسان‌های خارجی به این دلیل اینکه به محتوای آنها دسترسی نداشتیم، این حساسیت را برای آنها ایجاد کردیم و باعث شدیم حتی اگر یک پیام‌رسان خوب داخلی هم داشته باشیم مردم از آن استفاده نکنند.
در این خصوص این کارشناس فناوری اطلاعات بعد روانی استفاده از پیام‌رسان داخلی را مانع دیگری دانست و اظهار کرد: اگر یک سرویس بین‌المللی هک و یک سرویس داخلی جایگزین شود، به دلیل سد ذهنی که کاربر ایرانی در مورد پیام‌رسان داخلی دارد، این موضوع قابل انجام نیست. دو مورد اساسی درباره سد ذهنی وجود دارد؛ اول اینکه به دلیل مشکل قانونی، هر محتوایی که منتشر میشود، مسوول آن انتشاردهنده نیست بلکه صاحب کسب‌وکار است. همین حالا هم مدیران عامل این کسب‌وکارها زمان زیادی را در دادگاه‌ها و پلیس فتا می‌گذارند. در واقع خلا قانونی بسیار جدی درباره مسوولیت انتشار محتوا باعث میشود کسب‌وکارها خیلی به سمت ساخت پیام‌رسان نروند.
افشار دسترسی قانونی یا lega- interventio- را دیگر سد ذهنی کاربران دانست توضیح داد: همه جای دنیا این ساختار قانونی وجود دارد که اگر کاربری رفتاری خلاف قوانین کشور داشت، به اطلاعاتش دسترسی داشته باشد اما اینکه این دسترسی در ایران چقدر مبتنی بر ضابطه قضایی صورت می‌گیرد مشخص نیست.
وی گفت: مصادیق زیادی در استارت‌آپ‌های مالی دربردارنده اطلاعات شخصی افراد هستند و این احساس فقدان امنیتی گسترده در کاربران وجود دارد که اطلاعات‌شان دارای امنیت نیست. اگر رفتار کاربری برای شما عجیب است، باید از طریق قانونی با ارائه مدرک به اطلاعات دسترسی داشت اما تعدد نهادهای متولی در این زمینه عملا رعایت قانون را با خدشه مواجه کرده است. ما دارای تولیت یکپارچه در زمینه مدیریت فضای اینترنت نیستیم.
عدم اعتماد به داخلی‌ها
به گفته افشار تلگرام راه‌حلی را با هوشمندی به جامعه ایرانی ارائه داد که واقعیت خودشان را در صداوسیما و رسانه‌های رسمی کشور نمی‌دیدند. کاربران به بستری احتیاج داشتند که اطلاع‌رسانی بی‌واسطه را در اختیار داشته باشند که البته آسیب‌های خودش را هم دارد و در وقایع اخیر با انتشار شایعات خود را نشان داد. اما مهم‌ترین نکته در پررنگ شدن ماهیت رسانه‌ای پیام‌رسان‌ها، این است که شهروند ایرانی بازتاب واقعی زندگی خود را در رسانه‌های رسمی از مطبوعات و رسانه ملی و سایر بسترهای اطلاع‌رسانی نمی‌بیند نتیجتا به بستری روی می‌آورد که مستقیما به شهروندان متصل شود.
این کارشناس در ادامه گفت: همین مزیت نیز برای حاکمیت باعث اهمیت شده تا بتواند از این بستر برای هدایت افکار عمومی استفاده کند. اما این در حالی است که بتواند روی محتوا نفوذ داشته باشد. بنابراین استفاده از پیام‌رسان‌های خارجی که سرور‌هایی در خارج از کشور دارند و اجازه دسترسی به اطلاعات کاربران را به حکومت کشور‌های دیگر نمی‌دهند، مانعی بر سر راه حکومت است که با ترویج کاربران به استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی که تحت‌الشعاع حاکمیت است این مشکل را حل می‌کند.
به گفته افشار، پیام‌رسان‌های داخلی مشکلات فنی و تکنولوژیک زیادی دارند و از طرفی یک مرجع مستقل باید پیام‌رسانی را که خصوصی است، بررسی کند و بگوید این پیام‌رسان رمزگذاری سراسری دارد و تنها فرستنده و گیرنده به اطلاعات دسترسی دارند، آنگاه پیام‌رسان می‌تواند توجیهی داشته باشد که مردم از آن استفاده کنند اما این اتفاق معمولا نمی‌افتد و با تجربه‌هایی که در گذشته از سوی مراکز مختلف داشتیم، می‌دانیم که حریم امنیتی برای اطلاعات خصوصی در ایران وجود ندارد و ارگان‌های مختلف و سازمان‌های دولتی با کسب مجوز به دلایل مختلف می‌توانند به اطلاعات کاربران دسترسی پیدا می‌کنند. بنابراین حتی اگر پیام‌رسانی از امنیت بسیار بالایی برخوردار شود و در برابر نفوذ هکر‌ها سدی محکم باشد، باز هم کاربران به آن پیام‌رسان اعتماد نمی‌کنند چون این تفکر غالب افراد است که حاکمیت در این شرایط هم به طور قانونی به همه اطلاعات آنها دسترسی دارد.
ضعف زیرساخت و قانون
حسین رادمنش کارشناس ارتباطات با بیان اینکه پیام‌رسان‌های داخلی مشکلات فنی و تکنولوژیک زیادی دارند، می‌گوید: پیام‌رسان‌هایی مانند تلگرام و واتس‌آپ از نظر تکنولوژیک خیلی از ما جلوتر هستند. کاربر ایرانی سال‌های گذشته روی وایبر، واتس‌آپ و تلگرام تجربه‌ای را کسب کرده که انتظار دارد آن تجربه ادامه پیدا کند و پیام‌رسان داخلی نمی‌تواند آن امکانات را ارائه دهد.
به گفته وی، از لحاظ فنی دچار مشکل زیادی هستیم که این مشکلات فقط متوجه پیام‌رسان‌ها نیست. زیرساخت‌های ابری مناسبی در کشور وجود ندارد و هر کسب‌وکار مجبور است به جای اینکه روی کسب‌وکار اصلی خودش کار کند، چندین برابر زمان وقت بگذارد که زیرساخت‌های مورد نیاز را ایجاد کند که به کیفیت لازم هم نمی‌رسد. در حال حاضر هیچ کسب‌وکاری در کشور ما وجود ندارد که از لحاظ فنی و زیرساختی تحت فشار بتواند عملکرد خوبی ارائه دهد. حتی یک فروشگاه بزرگ اینترنتی که از زیرساخت داخلی هم استفاده نمی‌کند و سرمایه زیادی دارد، در روز جمعه سیاه تحت فشار می‌خوابد. در نتیجه ما پیام‌رسان جزیره‌ای خواهیم داشت که نهایتا تا پنج میلیون کاربر را پشتیبانی کنند و بیش از آن در شرایط فعلی امکان‌پذیر نیست.
این کارشناس ارتباطات گفت: اکنون تاکسی‌های حمل‌و‌نقل اینترنتی حتی با وجود رانت‌های عظیم اقتصادی و سرمایه اجتماعی که پشتیبان آنهاست، باید هر روز بجنگند و انواع و اقسام مشکلات را برایشان می‌تراشند و قوانین از آنها حمایت نمی‌کند. در چنین شرایطی مشخص است که جایی برای رشد پلتفرم‌های جوان‌تر نیست. بنابراین قوانین ما باید درست شود، مجوزها باید کاهش یابد و فضای حریم خصوصی مهیا شود تا اعتماد کاربر را جلب کند. در این صورت پلتفرم‌ها رشد می‌کنند و تمام کسب‌وکارهایی که از تلگرام به عنوان یک پلتفرم کسب‌وکاری استفاده می‌کنند، با کمال میل به پلتفرم‌های بومی مهاجرت می‌کنند و تلگرام هم در حد یک پیام‌رسان برای تماس و پیام باقی می‌ماند.
سهامداری دولت در پیام رسان ها
رادمنش در خصوص سرمایه‌گذاران پیام‌رسان‌های داخلی می‌گوید: برای ایجاد یک سرویس پیام‌رسان بومی سرمایه زیادی مورد نیاز است و به میزان ظرفیت پذیرش کاربران در آن نیاز به ارتقا و اضافه شدن سرورها دیده میشود که این خود حجم سرمایه‌های عظیمی را می‌طلبد. بنابراین در این‌گونه طرح‌ها باید عموما متشکل از یک گروه سرمایه‌داری چند‌نفره یا سرمایه‌گذاری یک شرکت بزرگ تجاری یا سازمانی دولتی باشد تا بتواند این نیاز را جبران کند. با توجه به اینکه این طرح‌ها عموما بازده اقتصادی ندارند در نتیجه سرمایه‌گذاران در این پروژه‌ها ورود نمی‌کنند بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که پشت پرده پیام‌رسان‌ها معمولا دولت و حاکمیت هستند.
وی افزود: در ایران نیز این رویه مبرا نیست به صورتی که سهامداری مجموعه‌هایی مانند صداوسیما در پیام‌رسان سروش نه‌تنها منجر به تامین هزینه‌های آن شده بلکه حمایت‌های دیگری همچون تبلیغات برای این پیام‌رسان را به دنبال دارد.
این در حالی است که دو پیام‌رسان دیگر نیز با صرف هزینه‌های بالا، اقدام به برتری نسبی به دیگر پیام‌رسان‌های بومی کرده‌اند و تفکر غالب بر این است که سازمان‌های دولتی در سرمایه‌گذاری این دو پیام‌رسان مشارکت دارند.
اهمیت حریم شخصی
این کارشناس حوزه فناوری اطلاعات با اشاره به تاثیر راهکارهای سلبی و فیلتر پیام‌رسان‌هایی که در ایران جا باز کردند بر توسعه پیام‌رسان‌های بومی، اظهار کرد: کاربران معمولا به امنیت پیام‌رسان‌های داخلی اعتماد نمی‌کنند زیرا حریم شخصی برایشان اهمیت دارد و آنها تصور می‌کنند پیام‌رسان‌های داخلی امنیت کمتری دارند. درواقع کاربر ایرانی دوست ندارد اطلاعاتش را به پیام‌رسان داخلی ببرد.
حسین رادمنش درباره نحوه رشد پیام‌رسان‌های داخلی بیان کرد: آنها باید اولا تکنولوژی خود را دائما ارتقا دهند. شرکت‌ها وقتی رقیب خارجی دارند، باید نقاط ضعف و قوت خود را بشناسند. موضوع دیگر این است که هر پیام‌رسانی در دنیا برای اینکه محبوب شود، باید توسط مراجع مستقل از نظر امنیت تایید شود. مراجعی که از نظر امنیت به پیام‌رسان‌ها از نظر قابلیت اطمینان و حریم خصوصی رتبه می‌دهند.
وی با بیان اینکه بخش خصوصی باید وارد این عرصه شود و این موضوعات باید توسط خود مردم و نه دولت انجام شود، گفت: اگر آن مرجع مستقل پیام‌رسانی را که کاملا خصوصی است، بررسی کند و بگوید طبق آزمایشات، این پیام‌رسان رمزگذاری سرتاسری(end-to-end)دارد، یعنی همه پیام‌ها با کدی که ادمین‌ها هم نمی‌توانند بخوانند، مخفی می‌شوند و تنها فرستنده و گیرنده به اطلاعات دسترسی دارند، آن وقت مردم اعتماد می‌کنند و آن پیام‌رسان می‌تواند توجیهی داشته باشد که مردم از آن استفاده کنند.
دوگانگی در سیاست‌های دولت و حکومت
حسین رادمنش، کارشناس ارتباطات، با تاکید بر نقش وزارت ارشاد در ساماندهی کانال‌های تلگرامی گفت: وزارت ارشاد اعلام کرد می‌خواهد کانال‌های تلگرامی را ساماندهی کند و کانال‌های با بیش از ۵۰۰۰ کاربر باید شناسایی شوند. تعدادی از کانال‌ها هم آمدند و مدارک دادند با این تصور که با این کارها رسمی می‌شوند و از مشکلاتی مانند فیلتر مصون هستند؛ اما این اتفاق نیفتاد و هیچ حمایتی از کسانی که کسب وکارشان را براساس این اعلام وزارت ارشاد گذاشتند، نشد.
وی در ادامه افزود: در صورتی که همان موقع کمیته فیلترینگ اعلام کرد فعالیت تجاری بر بستر پیام‌رسان خارجی و تلگرام و اینستاگرام ممنوع است. در واقع در سیاست‌های دولت و قوه قضاییه دوگانگی وجود دارد و حرف واحدی وجود ندارد. وزارت ارتباطات با نیات خوب خود یا وزارت ارشاد نتوانستند برای فیلتریتگ کاری کنند، زیرا این موضوع در دست قوه قضاییه و کمیته فیلترینگ است.
سایر اخبار این روزنامه
دشمن انگاری تفکر سلطه گران است
هشدار وزیر راه‌وشهرسازی درباره شیوع فساد؛
معاون سازمان توسعه تجارت در گفت‌و‌گو با «جهان صنعت» مطرح کرد؛
مکاتبات انبوه‌سازان با دولت بی‌پاسخ ماند؛
اعتراض جهانی به نژادپرستی ترامپ
آخرین وضعیت نفتکش ایرانی؛
بورس ایران بعد از تصمیم ترامپ
افزایش تبعیض در ایران با رتبه 140 از 144 کشور؛
صبر ایوب!
استادیوم آزادی عربستان!
موانع حرکت نقدینگی به سوی تولید
بازگشت تلاطم به اقتصاد
هشتمین حراج هنری تهران با فروش 15 میلیارد تومانی برگزار شد؛
اروپا ترامپ را مایوس می کند
ایرانی ها از تلگرام خارج نمی شوند؛
مقابل تحریم‌ها قوی نیستیم
مقابل تحریم‌ها قوی نیستیم
فراموش‌شدگان اعتراضات
رسمیت یافتن حضور زنان عربستانی در ورزشگاه‌ها؛
