سیدحامد موسوی = استاد دانشگاه تهران

خروج یا باقی ماندن ایالات متحده در توافق هسته ای در یک سال اخیر و با حضور دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور این کشور به یک موضوع مبهم و مناقشه برانگیز تبدیل شده است. اینکه استراتژی کاخ سفید در دوره جدید در مقابل برجام چیست را می توان از ابعاد مختلفی بررسی کرد اما پیش از آن لازم است برخی ضوابط داخلی در ایالات متحده درباره برجام تشریح شود. رئیس جمهور آمریکا باید هر 90 روز یکبار پایبندی ایران به برجام را به کنگره
گزارش دهد. این سازوکار مطابق با قانون داخلی این کشور ذیل عنوان Iran sanctions review act است. از سوی دیگر رئیس جمهور آمریکا باید هر 120 روز یکبار تمدید تحریم‌های هسته‌ای آمریکا نسبت به ایران را اعلام کند. مطابق با برجام تحریم‌های هسته ای اروپا به طور کلی برداشته شده است اما درمورد ایالات متحده این تحریم‌ها بعد از مدت 8 سال به طور کامل برداشته می‌شود. اما در شرایط کنونی و تا زمانی که 8 سال از برجام بگذرد تحریم‌های آمریکایی به دستور رئیس جمهور این کشور متوقف می‌شوند. مانند قانون ISA که بندهای مهم آن تا کنون متوقف مانده است. اما استراتژی دونالد ترامپ در مدت یک سال اخیر نسبت به برجام اتخاذ رویکردی مبهم است. البته این ابهام از روی عمد به عنوان سیاست ترامپ انتخاب شده است. آخرین خبرها از خبرگزاری‌های بین المللی بر تمدید تعلیق تحریم‌های ایران از سوی ایالات متحده دلالت دارد. در واقع آمریکا می‌خواهد در عین حال که حضور خود در برجام را تایید می‌کند یا تعلیق تحریم‌های هسته ای را در دستور کار قرار می‌دهد، هربار با سیاستی نامشخص و مبهم فشار روانی بر ایران و دیگر شرکای این توافق را دنبال ‌کند. این موضوع به جذب سرمایه گذار در ایران خدشه وارد می‌کند. از سوی دیگر برای طرف اروپایی نیز چالش‌هایی را ایجاد می‌کند و ریسک حضور آنها در ایران را افزایش می‌دهد. برخلاف برخی که سیاست‌های رئیس جمهور آمریکا را دیوانه وار می‌دانند اما باید گفت ترامپ دقیقا طبق برنامه پیش می‌رود. رئیس جمهور آمریکا سیاست ابهام را حتی در برابر طرف اروپایی نیز دنبال می‌کند تا اتحادیه اروپا نیز تا لحظات آخر از تصمیم او مطلع نشود. دونالد ترامپ به دنبال این است که ایران را در جاده‌ای قرار دهد که سرانجام با فشارهای روانی و افزایش ریسک سرمایه گذاری ایران را وادار به خروج از برجام کند. با توجه به اجماع جهانی روی توافق هسته ای، کاخ سفید نمی خواهد هزینه خروج از این توافق را بپردازد و موجب خدشه دار شدن اعتبار بین المللی خود شود. به‌همین دلیل اگر ایران به سمتی حرکت کند که درنهایت تصمیم به خروج از برجام بگیرد این هزینه نقض یک تعهد بین المللی را هم متحمل می‌شود. اما بدون شک خروج از برجام برای ایران نمی تواند سازوکاری مثمر ثمر باشد و تاکنون نیز کشورمان مطابق با توافق، تعهدات خود را اجرا کرده است. اگرچه آمریکا به دنبال این است که ما را در شرایطی سخت قرار دهد که تن به سناریوی آنها بدهیم اما مهمترین راهکاری که از سوی ایران در این شرایط باید اتخاذ شود ارسال سیگنال‌هایی صریح به ایالات متحده است که تهران به هر قیمتی حاضر به‌ماندن در برجام نیست. در شرایطی که هنوز وضعیت ما به گونه‌ای است که قدرت اختیار از ما گرفته نشده باید هشدارهای لازم را به آمریکا و به ویژه اروپا بدهیم. سفر اخیر وزیر خارجه کشورمان آقای دکتر ظریف را نیز می‌توان در این چارچوب ارزیابی کرد. ایران باید به طرف مقابل تفهیم کند که به هر قیمتی حاضر به ماندن در برجام نیست. در واقع درحال حاضر این بهترین گزینه پیش روی کشورمان است. طرف اروپایی و آمریکایی باید بدانند ایران زمانی تعهدات خود را به طور کامل انجام خواهد داد که از نتایج مثبت حاصل از برجام و گشایش‌های اقتصادی آن به طور محسوس بهره مند شود.