گروه راه و مسکن: تا امروز با وجود تاکيد و ضرورت احياي ساليانه 10 درصد بافت‌هاي فرسوده در برنامه چهارم، پنجم و ششم توسعه سرجمع 15 درصد بافت‌هاي فرسوده شهري هم نوسازي نشده است، لذا زندگي يک و نيم ميليون نفر از جمعيت شهر تهران در بافت فرسوده فاجعه است و متاسفانه کيفيت پايين مصالح، نيروي کار غيرماهر و نظارت ضعيف باعث شده است که سازه‌هاي جديد ناايمن نيز تا امروز با وجود تاکيد و ضرورت احياي ساليانه 10 درصد بافت‌هاي فرسوده در برنامه چهارم، پنجم و ششم توسعه سرجمع 15 درصد بافت‌هاي فرسوده شهري هم نوسازي نشده است، لذا زندگي يک و نيم ميليون نفر از جمعيت شهر تهران در بافت فرسوده فاجعه است و متاسفانه کيفيت پايين مصالح، نيروي کار غيرماهر و نظارت ضعيف باعث شده است که سازه‌هاي جديد ناايمن نيز به بافت‌هاي فرسوده شهري افزوده شوند.

براساس قانون برنامه ششم توسعه، ستاد ملي بازآفريني شهري موظف شد که برنامه اقدام مشترک لازم جهت ورود ساليانه به ۲۷۰ محله در مناطق ناکارآمد شهري را تدوين و تصويب کند و دولت هم براساس آن سهم اعتبارات دستگاه‌ها را در بودجه ساليانه مشخص و اعلام نمايد. به‌عبارتي در قانون برنامه ششم توسعه بر سه نکته کليدي مبني بر ورود ساليانه به ۲۷۰ محله ناکارآمد، رسيدن سطح خدمات محلات هدف به ميانگين خدمات در شهر مربوطه و تعيين سهم دستگاه‌ها تاکيد شده است که خوشبختانه تمامي‌اين موارد در برنامه ملي بازآفريني شهري تدوين شده و درحال حاضر هم برنامه ملي بازآفريني شهري به همراه سهم هر دستگاه در تحقق آن مشخص و مورد تصويب اعضاي ستاد ملي بازآفريني شهري قرار گرفته است.

 وجود ۱۴۱ هزار هکتار اراضي ناکارآمد در ۵۴۳ شهر

به‌ گفته مسئولان درحال حاضر مطالعات مقدماتي و مياني در ۲۷۰۰ محله در سطح کشور از سوي شرکت عمران و بهسازي شهري ايران و شهرداري‌ها صورت گرفته است و طبق اين مطالعات ۱۴۱ هزار هکتار اراضي ناکارآمد با جمعيت ۳۰ درصدي در ۵۴۳ شهر به عنوان محلات بازآفريني شهري گزارش شده است و همچنين تعداد خدمات روبنايي لازم براي محلات هدف ۱۳۳۴مورد از ۲۷۰۰ محله اعلام شده است.

 ضرورت اجراي ۱۳۳۴ پروژه خدمات روبنايي در محلات هدف

در حال حاضر نوسازي و بهسازي ۱۳۳۴محله ناکارآمد طي ۵ سال برنامه ششم توسعه براساس شاخص‌هاي اعلام شده در اولويت کاري ستاد ملي بازآفريني شهري قرار گرفته است که به تفکيک سال‌هاي ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ به ترتيب ۲۲۴، ۲۵۰، ۲۷۰، ۲۸۰ و ۳۰۰ محله بايد مورد احيا و نوسازي قرار بگيرند. ۱۳۳۴محله ناکارآمد ۵۰ درصد کل محلات، ۴۸ درصد مساحت کل و ۱۰ ميليون نفر از افراد بدمسکن را شامل مي‌شود.

۱۲۳ هزار ميليارد تومان؛ بودجه مورد نياز برنامه ملي 

بودجه مورد نياز براي تحقق برنامه ملي بازآفريني شهري ۱۲۳ هزار ميليارد تومان اعلام شده است و در قانون برنامه ششم توسعه ميزان ۴۸ هزار ميليارد تومان براي بخش خصوصي و ۷۵ هزار ميليارد تومان براي دستگاه‌هاي دولتي و شهرداري‌ها مقرر شده است. براساس گزارش‌هاي به دست آمده ۳۳ درصد از اقدامات برنامه ملي بازآفريني شهري مربوط به حوزه توسعه خدمات روبنايي، ۱۵ درصد توسعه زيرساخت‌هاي شهري، ۱۱ درصد توسعه فضاهاي عمومي، ۲ درصد تهيه طرح و برنامه‌هاي بازآفريني و ۳۹ درصد نوسازي و مقاوم‌سازي مسکن اختصاص دارد، لذا بايد ۳۹ ميليون ۶۰۰ هزار متر مربع فضاهاي روبنايي، ۱۳۲ ميليون متر طول ارتقاي شبکه تاسيسات شهري، ۸۲.۵ ميليون متر مربع فضاهاي شهري، 6 هزار و 600 فعاليت توانمندسازي، اجتماعي، اقتصادي و نوسازي ساليانه ۱۰۰ هزار واحد مسکوني در ۱۳۳۴ محله ناکارآمد شهري اجرايي شود. براساس برنامه ملي بازآفريني شهري سهم ساليانه بخش خصوصي در حوزه نوسازي مسکن ۱۰ هزار ميليارد تومان، دستگاه‌هاي دولتي ۷۵۰۰ ميليارد تومان و شهرداري‌ها ۷۲۰۰ ميليارد تومان مشخص شده است. با اين اوصاف بيشترين سهم از اقدامات اجرايي در برنامه ملي بازآفريني برعهده بخش خصوصي است.

آغاز نوسازي بافت فرسوده از محله سيروس

براساس گزارش روزنامه تجارت، مطابق جزئيات طرح «پيشگام» ساخت ۵۵ هزار واحد مسکوني در بافت فرسوده تهران براي افق ۵ساله برنامه ششم توسعه هدف‌گذاري شده است، به‌طوري‌که با شروع فاز اول، امکان تکرار اين ظرفيت براي هر سال وجود داشته و ساخت‌وساز در اين طرح با سه روش «محلي‌سازي»، «محله‌سازي مرحله‌اي» و «محله‌سازي جايگزين» انجام مي‌شود. در اين راستا دولتمردان در روز سه‌شنبه ( ۱۲ دي‌ماه 96) مراحل عملياتي نوسازي مسکن در برنامه ملي بازآفريني شهري بافت فرسوده و ناکارآمد شهري با برگزاري مراسم کلنگ‌زني پروژه مسکوني ۱۰۰ واحدي در محله سيروس واقع در منطقه ۱۲ شهرداري تهران آغاز کردند. اين پروژه مسکوني 100 واحدي در اراضي شرکت عمران و بهسازي شهري ايران به وسيله شرکت سرمايه‌گذاري بانک مسکن ساخته خواهد شد و به عنوان الگوي پشتيبان طرح پيشگام برنامه ملي بازآفريني شهري در استان تهران بوده و همچنين طبق الگوي طرح مسکن اجتماعي اجرائي مي‌شود. به گفته مسئولان مقرر شده است که طرح بازآفريني سيروس در ۱۲ محله ديگر شهر تهران انجام شود که اين پروژه ۱۰۰ واحدي يکي از محله‌ها به شمار مي‌رود.

فاجعه انساني با وقوع زلزله در تهران

در تشريح اقدامات اخير دولت درخصوص بازسازي بافت‌هاي فرسوده شهري و تامين مسکن اقشار کم درآمد جامعه، منصور غيبي کارشناس ارشد اقتصاد مسکن در گفت و گو با «تجارت» مي‌گويد: برنامه اخير دولت در خصوص بازسازي و بهسازي بافت فرسوده شهري را مثبت ارزيابي مي‌کنم. معتقدم قبل از اينکه سياست اصلي دولت در بازسازي بافت فرسوده تامين مسکن باشد، بحث‌هاي آسيب‌هاي اجتماعي، امنيتي و نگراني از تخريب اين نوع بافت‌ها در شريط بحراني مانند زلزله بسيار حائز اهميت است، زيرا وقوع زلزله در کلان شهر تهران تبعات جبران ناپذير و فاجعه انساني به دنبال خواهد داشت. 

 از بازسازي بافت‌هاي فرسوده استقبال مي‌کنم

اين کارشناس ارشد اقتصاد مسکن تصريح مي‌کند: دولت با شعار تامين مسکن به بافت‌هاي فرسوده و ناکارآمد شهري وارد شده است، اما در کل اصلاح نظام بافت‌هاي فرسوده به نوسازي فرآيند بسيار مطلوبي است و بايد تحت هر نيت و هدفي شکل بگيرد. با مطالعات عميقي که در اين زمينه انجام شده است ديگر نبايد خطايي وجود داشته باشد. معتقدم اگر مطالعات دقيق و کارشناسانه باشد دولت در اين طرح با موفقيت همراه خواهد شد. از اقدامات اخير دولت در بازسازي بافت‌هاي فرسوده به منظور تامين مسکن استقبال مي‌کنم.

لزوم توجه به زيباسازي شهر تهران 

غيبي مي‌افزايد: تنها نوسازي مد‌نظر نيست، لذا بايد تمهيدات ديگري هم در اين راستا انديشيده شود، به طوري که در سال‌هاي گذشته منطقه نواب شهر تهران مورد بازسازي قرار گرفت که جراحتي به سيستم شهرسازي وارد کرد، لذا بازسازي بافت فرسوده بايد به گونه‌اي باشد که از نظر شهرسازي، معماري و بافت جمعيتي مشکلاتي ايجاد نکند. به عبارتي بازسازي بافت فرسوده در شهر تهران به گونه‌اي باشد که ايجاد ناهمگني در کلان شهر تهران نکند. بازسازي و نوسازي محله سيروس به صورت پايلوت صحيح است و به طور کلي اقدام اخير دولت در بازسازي بافت فرسوده بهتر از هيچ کاري نکردن است و چنانچه خطايي در طرح وجود دارد هر چه سريعتر بايد رفع و حل شود.

 برنامه‌ريزي براي راه‌اندازي نهادهاي اجتماعي- مدني در نواحي ناکارآمد شهري

همچنين در تشريح برنامه ملي بازآفريني شهري هوشنگ عشايري سرپرست شرکت عمران و بهسازي شهري ايران، افزايش زيست‌پذيري شهري و ارتقاي کيفيت زندگي شهروندان را هدف اصلي برنامه ملي بازآفريني شهري اعلام کرد و گفت: رويكرد رسيدن به اين هدف، بُعد اجتماعي محله و راهبرد آن، برنامه محله محوريست که در اين راستا اقدامات خود را در ۴ بخش گوناگون تعريف کرديم. حوزه کالبدي به عنوان يکي از بخش‌هاي گسترده اين طرح خود داراي سه محور نوسازي، بهسازي و مقاوم‌سازي مسکن، ارتقاي خدمات روبنايي و خدمات زيربنايي بوده که درحال حاضر طرح‌هاي مورد نظر براي تمامي‌آن‌ها مشخص و تعريف شده است. اقدامات نرم‌افزاري بخش ديگري از برنامه ملي بازآفريني است. قطعا انجام فعاليت‌هاي نرم‌افزاري همزمان با اقدامات کالبدي اقدامي‌ضروري به شمار مي‌رود و تحت عنوان ارتقاي توانمندي فرهنگي - اجتماعي ساکنان محلات در برنامه ملي نام‌گذاري شده که اموري همچون ظرفيت سازي، شبکه سازي، نهادسازي، جريان سازي و آموزش براي تحقق آن الزامي‌خواهد بود. طبق برنامه در حوزه بهسازي، نوسازي و مقاوم‌سازي مسکن براي دهک‌هاي پايين جامعه نيز از مفهوماتي چون اعطاي تسهيلات، بسته‌هاي حمايتي، مشوق‌ها، نظارت بر کيفيت ساخت و ساز و تبيين دستورالعمل‌هاي مقاوم‌سازي و اسکان مجدد براي کساني که در نقاط پرخطر زندگي مي‌کنند استفاده شده است. نقش دولت در برنامه تعريف شده حمايتي بوده و به هيچ عنوان تصميمي‌براي تزريق مستقيم منابع براي پيشبرد آن گرفته نشده است.

به گفته وي، در حوزه ارتقاي زيرساخت‌هاي شهري، ۲ اقدام توسعه شبکه‌ها و تأسيسات شهري و ديگري توسعه فضاهاي عمومي‌شهري در دستور کار قرار گرفته است که طبق تجارب سال‌هاي گذشته، تحقق‌پذيري جريان نرم‌افزاري براي اجراي آن امري ضروري است چراکه بدون شک انجام صرف اقدامات کالبدي پاسخگوي رفع نياز اجتماعي مردم نبوده و بايد در اين حوزه به بخش‌هاي اجتماعي و اقتصادي به طور همزمان با مشارکت جدي مردم محله توجه شود.

اين مقام مسئول راه‌اندازي نهادهاي اجتماعي- مدني در محلات هدف را يکي از فعاليت‌هاي مورد توجه در اين راستا اعلام کرد و اظهار داشت: براي ارتقاي توانمندي ساکنين محلات اين اقدام را پيشنهاد و تأمين ابزارهاي مالي و حقوقي لازم را در دستور کار قرار داديم تا در نهايت با ظرفيت‌سازي لازم باعث افزايش دانش، مهارت و کيفيت زندگي افراد شود.

عشايري پايدارسازي برنامه ملي را به وسيله اقدامات ترويجي امري ضروري دانست و افزود: اين اقدام بايد از طرق مختلف مستندسازي، پايش، ارزيابي و به روزرساني انجام شود که خوشبختانه در روند برنامه به آن توجه شده است. بدون شک مفهوم اصلي برنامه ملي بازآفريني وجود نقدينگي ساليانه ۲۵هزار ميليارد تومان نيست و تمامي‌بخش‌ها و دستگاه‌ها بايد با اختصاص تنها ۳۰ درصد از اعتبارات و برنامه‌هاي اجرايي سالانه خود بخش عمران و بهسازي مناطق ناکارآمد شهري آن را اجرايي کنند و مي‌توان گفت که در کل برنامه ملي، سهم بودجه اهرمي‌دولت ۳ به ۸ بخش‌هاي غيردولتي و در بخش مسکن ۱ به ۴ بخش خصوصي خواهد بود.